InfoHub Logo

Novela

«Shyǵystyń sulýlary» — áıelder satatyn zynahana edi. Úlken ádemi zalda qamalǵan qoıdaı júzge tarta áıelder otyratyn. Bulardyń kıimderi de, symbattary da túrli-túrli kelip, tek kásipteri ǵana bir-aq nárse bolatyn. Erkekter kelip tańdap júrip bireýin alyp joǵary nomerlerge ketetin, Tokıodaǵy eń qyzý saýdanyń biri osy áıelder saýdasy edi. Biraq jańaǵy áıelderdiń bári birden qyzý saýdaǵa túspeıtin. İshterinde asa sulýlaryn qoldy-aıaqqa tıgizbeı Tokıo býrjýalary, chınovnıkteri bir mınýt turǵyzbaıtyn. Al jupynylaýlary arzan bolatyn da, ana sulýlardaı qoldan-qolǵa ótip júrmeıtin.

Biraq sońǵy ýaqytta «Jas ofıserler» uıymynyń músheleri kelip, saýdany qyzdyrdy. Áıelder óte sharshap, túnde jatarda tósekterine es-tústerin bilmeı qulaıdy. Tańerteń kúıeýi ishken araq, bıleý, temekiniń kók tútini bastaryn meń-zeń qylyp, barlyq deneleri sal bolyp qımyldaýǵa jaramaı qalatyn. Biraq amal ne, turyp qaıtadan bastaıtyn.

Beli buralǵan kerbez, ımperıanyń maqtany bolǵan — osylaı ómir súretin.

Bul áıelder satatyn úıdiń janynda teatr bolatyn. Bul teatr erotıkadan, erkek pen áıelderdiń jaqyndasýynan basqa esh nárse kórsetpeıtin. Árıne, teatrǵa kelýshilerdiń kóbi ony kórgen soń, áıel jatatyn úıdiń turǵylyqty qonaǵy bolyp alatyn.

Bárinen qyzyǵy, oıynnyń artynan kelgenderge zynahanada mynadaı sulýlary bar dep áıelderdi birtindep sahnaǵa shyǵaryp, jandy jarnama etetin. «Qanjarly oqymystylar tobynyń» sezi osy «Shyǵys sulýlarynyń» teatrynda ashyldy. Ashylar aldynda teatr ıesi sulý áıelderiniń sahnaǵa shyǵaryp, «zaıavkelerin bere berseńder de bolady» degendeı boldy. Shynynda qanjarly oqymystylar, jańa kórgen áıelderinen tańdanǵandaryn aıtyp, kontorǵa baryp, ózderine menshiktik jatty.

Asakodan kelgen — ıa ofıser ekeni, ıa ǵylympaz ekeni belgisiz bir delegat úı ıesine kelip:

Úı ıesi kúlip, jaıdary ǵana:

Ol bolmaıdy ǵoı, O-keı sulý profesor Aveniń menshiginde ǵoı — dedi.

Delegat sasyp qalyp, keshirim surap shyǵa jóneldi.

«Qanjarly oqymystylar toby» — «Jas ofıserler» men Seıýkaı partıasynyń múshelerinen quralǵan top. Bul top uıymdasqaly — 2 jyl. Toptyń programmasy — úlken soǵysty tez bastaý. Sondyqtan sıeziń ashylýyna Japonıa bastaýshy admıral Arahıdiń ózi qatysty. Sıezi toptyń prezıdenti profesor Ave ashty.

Sıeziń kún tártibi Azıa jáne soǵys.

Taǵy biraz máseleler.

Tokıo gazetteri sıez kúndeligin úzbeı jazyp turdy. Ásirese Seıýkaı partıasy kósemderiniń biri Lamomoto Teıdzıroǵa jaqyn «Kúni shyqqan el» atty gazetke «Qanjarly oqymystylar toby» degen sóılemdi ózgeshe órnektep, «Qanjar men oqymystylar toby jasasyn!» dep úlken anshlag berdi.

Tokıo gazetterine úlken sensasıa bolǵan nárse-professor Doıheranyń «Mımıkrıa jáne Japonıa» degen baıandamasy boldy.

Gazetter Doıharany maqtap, sýretterin qos-qostap basyp, aıaq-qolyn jerge tıgizbeı jatty.

Kerek deseńiz, «Berliner tagblat-tyń» Tokıodaǵy profesor Avemen áńgimelesedi. Profesor Aveniń «Doıhara-ımperıa ǵylymynyń kóginde týǵan jaryq juldyz, bul juldyz Temirqazyq sıaqty, barlyq adasqandarǵa kompas bolady» degen sózin Germanıa gazetteri túgel basty. Domeı Sýsın agenttigi sıez habaryn Japonıaǵa teris taratty. Stepanı agenttigi de kóp eńbek etti.

Profesor Doıhara otstavkadaǵy general edi.

Ne sebepten ekeni belgisiz, áıteýir, general Doıharanyń áskerı karerasy qulap túskenmen, keıin ǵylymǵa umtylǵany da ras. Osy sońǵy mart reformasynda ásker arasynda arahıshyldyq yqpaly kúshti bolǵan soń, ony qoımaı jurt otstavkaǵa shyǵarǵan. General jas kúninde Oksford ýnıversıtetinde oqyp júrgende ataqty Paýltonnyń mımıkrıa jóninde 5-6 leksıasyn tyńdaǵan. Sodan soń bul ýnıversıtet tastap, soǵys jolymen ketken. Biraq mımıkrıany bir túrli jaqsy kóretin. Taǵy bir aıta ketetin nárse, bul generaldyń profesor dep atalýy. Bul at sezge kelgenshe joq edi. Osy baıandamasymen baılanysty neden ekeni qaıdam, jýrnalıser, gazetter profesor dep atap ketti. Áıteýir, eń ádepkide bireý profesor dep aıta salyp, sodan osylaı ketti.

Endi gazetter horyn shýlatqan Doıharanyń baıandamasyna keleıik.

Mımıkrıa degen sóz-elikteý degen sóz. Bylaısha aıtqanda bir jándiktiń (kóbelek, shybyn) qasıetterin ekinshi jándikti ıemdenip alatyny jónindegi ǵylym. Endeshe, mımıkrıa kebejesi jándikter jónindegi ǵylym. Darvın kezinde bolmasa da mımıkrıa (Mendelızm, Mendel oqýy kezinde paıda boldy). Venttiń, Ýollestiń kórsetken faktilerine Darvın óte qýanyp, qosylatynyn bildirgen. Paýlton jándikter túsiniń úshke bólinetinin kórsetken. Birinshi tús-kóz boıaýshylyq. Jándiktiń túsi júrgen jerinde shóptiń bir tústes bolyp, kózge túspeıdi. Buǵan dálel — qumdaǵy keıbir jándikter túsiniń sur bolýy, kók shóp arasyndaǵy keıbir jándikterdiń kók bolýy.

Ekinshi-bir jándik ekinshi bir jándikke óte uqsas bolady. Bul birine-biri eliktegenin kórsetedi. Mine, osy basqaǵa elikteýshi jándiktiń túsin psevdoaposemıtıkaly tús deıdi.

Birinshi-apotetıkaly túsi bar jándik kózge kórinbegendikten jaýǵa jem bolmaıdy.

Ekinshi-psevdoaposemıtıkaly túsi bar jándik «eti ashshy, ıisi ańqyǵan», jeýge jaramaıtyn jándikterdiń «tonyn jamylyp» jaýǵa jem bolmaıdy.

Úshinshi-aposemıtıkaly túsi bar jándik shynynda eti ashshy, jeýge jaramaıtyn bolǵandyqtan jaýǵa jem bolmaıdy.

Profesor Doıharanyń qorytyndysy boıynsha jándikterdiń, ań, adamdardyń ómiri bireýge jem bolmaı, bireýdi jem qylý úshin kúres bolmaqshy. Sondyqtan barlyq halyqtyń, onyń ishinde Japonıanyń maqsaty qalaı da bireýge jeý bolady.

Doıhara Japonıanyń jemi" týraly aıta ketip, jer júzi memleketterin ekige bóldi.

1) Aposemıtıkaly memleketter.

2) Psevdoaposemıtıkaly memleketter.

Birinshisi: «jeýge kelmeıtin» eti ashy-Germanıa, Italıa syqyldy memleketter. Bularǵa tıý kerek emes.

Ekinshi: jeýge jaraıtyn, jeıtin memleketter. Bular birinshisinen «tonyn jamylǵan»; sondyqtan da, japon solqyldaqtary aldanyp, jeýge jaramas dep júr. Mine, osy qatelik japon halqynyń esinde bolý kerek.

Májilis artynda Arahı sóıledi. Ol, basty jańalyq Keńester Odaǵy ekenin, tez úlken soǵysty ashýdyń, ol úshin elshiliktegi «Seıýkaı» men «Jas ofıserlerge» kóshý kerek ekendigin aıtty.

— Azıanyń shóbi qýaryp, shańy aspanǵa shyǵyp ketti. Ony qanmen sýarý kerek-dedi admıral Arahı. Oqymystylar túregelip aıqaılap admıraldy qurmettedi.

Hımıa koroliniń burynǵy hatshysy Momodzo qaryndasynyń úıine júgirip keldi. Esikten júgirip kelip, kórgen-bilgenin sybyrlap soǵyp jatty. Qaryndasynyń «tura tur» degenin de baıqamady. Bir ýaqytta ishki úıdiń esigi ashylyp ketti.

— Ol, kádimgi fızık Kývásı me?-dedi hımıa koroli.

Erteńine hımıa koroli Toıama Aveni kabınetine shaqyryp aldy.

— Endi qısyny kelmeıtin qoıyrtpaq ǵylymdy qoısań da bolady-dedi sóz aıaǵynda koról-bizdiń jigitter profesor Kývásıdi ertip, chertejderin, apparatyn alyp keledi, adam uıyqtatatyn hımıalyq elementter. Apparattyń ıesi-men ony isten shyǵarǵan sen bolasyń, maqul ma? — dedi.

Profesor koróldiń aldyna jyǵylyp, aıaǵyn qushaqtaı aldy.

Erteńine túnde «Jas ofıserler» toby úılerin qamap, ókimet basylaryn óltirdi. Sóıtip, ókimet óz qoldaryna aldy. Premer-mınıstrlikke admıral Arahı otyrdy. Polısıa da, ókimet áskeri de qarsy shyqpady. Ókimet fashızm qolyna ketti.

Japon fashıseri úlken soǵys jarynda ekenin, Keńester Odaǵymen tez soǵys ashatynyn aıtty. Ashyq deklarasıa jarıalady.

Sol kúni gazetter Tokıonyń shetinde bir shuńqyrdan belgili profesor Kývásıdiń súıek tabylǵanyn habarlady. Onyń apparaty jóninde bir aýyz sóz jazylmady.

İİİ

Arahı ókimet basyna kelgeli programmasyn oryndaýǵa bar kúshin saldy. Keńes úkimeti soǵysty bastady. Japonıa ımperatory jalpy mobılızasıa týraly dekretke keshe ǵana qol qoıdy. Biraq samýraı tuqymdarynyń Ýlan-Batordy basyp alǵanyna 5 kún bolyp qaldy.

Habarovsk, Vladıvostok, Irkýtsk qalalarynyń soǵys jaǵdaıyna kóshkenshe de 5 kún boldy.

«PolKice Belovaxtr» gazetiniń maıdandaryna Japonıa armıasynyń bastyǵy admıral Arahı:

— Biz Oral taýyna jetkenshe toqtamaımyz. Oral taýynyń bergi jaǵy túgel Japon ımperıasynyń qolyna ketýi kerek -dep jaýap bergen.

Biraq Keńester Odaǵynyń shekarasynan ótip, Japonıa áskeri bir qadam da basa almady. Imperıa samoletteri shekaraǵa ushyp keldi de, artılerıanyń otyna shydaı almaı, aldynan daýyl soǵyp, kókireginen ıtergesin qaıqaıyp baryp, keıin qaraı ushyp ketken qarǵa qusap, izimen qaıtady. Keıbireýleri oq tıgen qustaı, jer súze qulap, shekara ústinde qalady.

Biraq Tokıo tabys dabylyn qaǵyp jatty. Ýlan-Batordy alǵannan beri Japonıa gazetteri bul habardy kókke kóterip, áskerbasylar qurmetine tost kóterýmen boldy.

Ókimetke jaqyn gazette japon óndiris koróldary jazǵan «Jańa namaz» tekstisi basylyp shyqty. Bul tekste «Ia, qudaı, ózińniń uıǵarýyń boıynsha, Oralǵa deıin jerdi ımperıaǵa qaratamyz» delingen. Bul namaz teksi joǵarǵy shirkeý orny bekitken, árbir japon ulyna osyny burynǵy namaz ornyna oqy dep tapsyrǵan.

Ýlan-Batordy alý qurmetine Tokıo baılary arasynda kúni-túni bal, banket, toı bolyp jatty. Tipti knáz Kývaıası 1930 jylǵy kúndelikterin gazetke basyp, ondaǵy «bolashaq soǵysta Japonıa Ýlan-Batordy basyp alady, sodan ári Keńester Odaǵyna aýyz salady» degen jerin betke ustap, ózin áýlıe dep jarıalap jatty.

Tokıodaǵy orys aqtarynyń gazetin Ýlan-Batordy qalaı alǵany jóninde osy bes kún ishinde bir roman da jarıalap úlgerdi. Burynǵy Peterbýrg salonynyń gúli bolǵan, qazir Tokıo shveısary emıgrant jazýshy «bir japon ofıserine on monǵol qyzynyń qalaı talasqany» týraly jazady. Tipti japon áıelderi súıetin bir ózgesheligi bar dep patshaly Reseı «patrıotynyń» aýzynan sýy qurıdy.

Osaka qalasyndaǵy kúıeý almaı qoıǵandary kári qyz qolyn kesip, qanyn aǵyzyp, bótelkege quıyp admıral Arahıge jibertti.

«Samýraıdyń qanymen qylyshyńdy sýar, ol esh ýaqytta qaırylmaıtyn bolady»-dep jazypty. «Bul esh erkek kórmegen taza qyzdyń qany»-dep te qoıypty «jas arý».

Biraq kári qyzdyń qany esh nársege sebep bola almady. Vladıvostok pen Habarovskige deıin Ýssýrı ózeninen, Habarovskiden Manchjýrıa stansıasyna deıin Amýr ózeninen ótem deýshilerdiń súıep sýda qalyp jatty.

1904 jylǵy orys-japon soǵysynda orys áskeri túgelimen sý túbine ketken. Arahıshylar osy soǵysta da sondaı tabysqa jetemiz dep oılaǵan.

Shynynda, bul teńiz soǵysynyń úlkendi Sýsımadan kem bolǵan joq. Buny biz túgel keltireıik: 7 avgýst kúni Vladıvostoktan 200 mıl joǵary Sovet atty porttyń janynda ashyq teńizde 10. 000 tonnalyq 3 kreıser, bir avıonosetten qurylǵan japon eskadrasy kórinip qaldy. Korablderden aspanǵa 12 samolet kóterilip, qalaǵa qaraı tartyp otyrdy. Oılamaǵan jerden bul samoletter portty qalaǵa bomba tastady.

Sol kezde porttan teńizge úsh jeńil kreıser shyqty. Tolqynsyz ashyq teńizde japon snarádtary keńes kreıserleriniń ornyn sıpalap, taba almaı júrgendeı jan-jaǵynan túsip, teńiz sýyn taýdaı etip, aspanǵa laqtyrýmen boldy. 8 dúımdi zeńbirekterden atylǵan bir snarád keńes kreıserin birinshi teýip, órt bastalǵan soń keıin qaıtyp ketti.

Kreısersiz qalǵan kúsh, keńes eskadrasyn qýsyryp, japondar qalaǵa jaqyndaı túsip, port gavany ata bastady.

Osy ýaqytta porttan 20 keńes samolet! Japon samoletterin atakasyna qaramaı, japon eskadrasynyń ústine shyqty. Bombylar teńiz betiniń tas-talqanyn shyǵardy. Bir kreıser jambastap biraz júrip, sýǵa súńgip, joq boldy.

Japon samoleteri keńes samoletteriniń astyna túsip, tómennen joǵary qaraı pýlemetpen ata bastady. Bir ýaqytta eki jaqtyń samoletteri de qashýyn qoıyp, bir-birine umtyla tústi. Áýede soǵys bastaldy. Eki samolet soǵysyp, janyp teńizge túsip joq boldy. Japon avıanosesinen taǵy bes-alty samolet kóterilip, týra qalaǵa tartyp, port úılerine radıo stansıaǵa, skladtarǵa, jaradaǵy qamaldarǵa bomby tastady. Portta órt bastaldy. Keńes samoletteri eki bólinip, bir bólek qalaǵa umtyldy.

Porttan taǵy eki kreıser ashyq teńizge shyǵyp, keńes eskadrasy japondyqtardy Keńestiń bir ıstrebıteli eki japon bombovozyn qulatty. Sonda ashyq teńiz jaqtan japonnyń ekinshi eskadrasy keldi. Artılerıa bet baqtyrmaı keńes eskadrasyn keıin yǵystyrdy. Kelgen eskadradan taǵy 20 samolet kóterilip, aspanda temir qustar qaptap ketti. Keńes eskadrasy tómen Vladıvostokke qaraı jyljydy. Qalanyń jaý qolyna ótýi-kúmánsiz boldy.

Sol ýaqytta japon eskadralarynyń eki keńse qaıyry kelip qaldy. Olar torpeda tastady. Japon eskadralary betin buryp keıin ketti. «Asahıakren» qatardan shyqty.

Osy ýaqytta Ýssýrı taýlary jaqtan shegirtkedeı qaptap, kókjıekke qara noqatqa toltyryp 200 gıdroplandar kórindi. Japon samoletteri Hakkaıdoǵa, Laperýza buǵazyna qaraı tartyp otyrdy. Úreıi ushqan japon eskadralary da olardyń sońynan selteńdep erdi, keńes samoletteri qýa jóneldi.

Japon floty eki bólinip Vladıvostokke attandy. Biri Hokkaıdodan shyǵyp, Sangar buǵazynan ótip, ushy-qıyrsyz tóńkerilip jatqan teńiz tolqynymen tura Vladıvostokke kele jatty.

ekinshisi Koreı buǵazynan ótti, temeki tartyp otyrdy.

Admıral Ýlanaǵa japon eskadrasyna «Sovet» portyna Laperýza buǵazyna qaraı degende, flotynyń kúshin jol jaqqa aýdaryp jiberip, Koreıa jaǵynan kelip Vladıvostoti basyp almaqshy edi. Tynyq muhıt flotynyń eskadralary keıin qaıtqanda, Sangar buǵazynan kele jatqan japon eskadralary aldynan shyǵyp, Tynyq muhıt eskadralaryn keıin sheginip jińishke Tatar buǵazyna alyp turyp jazady. Tipti japon jigitterin áıelder súıetin bir ózgesheligi bar dep kósheni Reseı «patrıotynyń» aýzynan sýy qurıdy.

Osaka qalasyndaǵy kúıeý almaı quıǵan qyz qolyn kesip, qanyn aǵyzyp, quıyp admıral Arahıge «Samýraıdyń qanymen qylyshyńdy sýar, ol esh ýaqytta qaırylmaıtyn bolady»-dep jazypty. «Bul esh erkek kórmegen taza qyzdyń qany»-dep te qoıypty «jas arý».

Biraq kári qyzdyń qany esh nársege sebep bola almady. Vladıvostok pen Habarovske deıin Ýssýrı ózeninen, Habarovskiden Manchjýrıa stansıasyna deıin Amýr ózeninen ótem deýshileri sýda qalyp jatty.

1904 jylǵy orys-japon soǵysynda orys eskadrıalary túgelimen sý túbine ketken. Arahıshylar osy soǵysta da sondaı tabysqa jetemiz dep oılaǵan.

Onan soń bul eskadralar oraǵytyp barý úshin, teńizdiń ishine qaraı ketti. Biraq aldynan Tynyq muhıt eskadralary shyǵa keldi.

Japon flotynyń bul eskadralary da qorshaýda qaldy. Arty-jaǵalaý artılerıasy, aldy-keńes korablderi.

Admıral Ýlanaǵa qateleskenin jańa sezdi. Admıral Ýlanaǵa Keńester Odaǵynyń japon teńizin alaqandaı jer qoımaı, qaptap ketetin osynshalyqty zor floty bar dep oılamaǵan edi. Jaý kúshin baǵalamaý-teńiz soǵysynda eń basty qaýip.

Japon avıanosesteri men kreıserlerinen 100 shyqty, samolet kóterildi.

Keńester Odaǵy jaqtaǵy teńiz jaǵalaýynan da 100 shaqty samolet ushyp keldi. Sý daýylpazdary aıqasa bastady.

Endi japon teńizindegi soǵysqa Tynyq muhıt floty men japon floty tegis qatysty. Soǵysqa aralaspaǵan bir korabl, bir gıdroplan qalmady. Kreıserlerdiń de, samoletterdiń de sany ýaqyt-ýaqyt saıyn kóbeıe tústi. Maıdannyń bir sheti Vladıvostok, bir sheti Sangar buǵazyna deıin bardy. Kórinip jatqan teńiz beti soǵys sahnasyna tarlyq qyldy.

Órtengen samolet, korablder, jarylǵan snarádtar teńiz ishin órt qylyp jiberdi, teńiz qaınap asty-ústine shyǵyp jatty.

Qorshalǵan japon eskadralary Tynyq muhıt flotynyń qataryn jaryp ótti, negizgi kúshke qosylý úshin alǵa umtyldy. Aldynan 10. 000 tonnaly 4 kreıser artılerıa otyna qaramaı alǵa shyqty. Artynan esmınester Keńestiń 3 lıneınyı korabli olarmen soǵys ashty. «Kasanagı» men «Menseıto» qatardan shyqty, 4 esmınes sý túbine ketti. Olardyń ornyn 7 japon jeńil kreıseri kelip basty. Bunyń bári úlken keńes kreıseriniń 8 dúımdi zeńbirekten atqan snarádtarynyń astynda qaldy.

Betteı almaı keıin qaıtty.

Admıral Ýlanaǵa eskadralardyń qorshaýda, keńes snarádtarynyń oınaǵynda, óte qaýipti jaǵdaıda qalǵanyn sezip, qalaıda jaý qorshaýyn jaryp shyǵýdy buıyrdy.

Artılerıa oǵyn jaýdyryp, kreıser eskadrasy, esmınes flotılıasy atakaǵa shyqty. Onyń artynan qataryn jaıyp 10. 000 tonnalyq kreıserler, esmınestermen qorshalǵan kóp eskadralar alǵa umtyldy. Biraq eki jaqtan atylǵan snarádtardyń túsken jerinen óte almaı kóp korablder órtenip jatty. Birazy sýǵa batty. Biraq alǵa umtylý toqtalmady. Osy ýaqytta eki keńes qaıyǵy kelip torpedalar tastady. Japonıa eskadralary byt-shyt bolyp jan-jaqqa qashty. Bir-eki korabl soǵysyp ta qaldy. Biriniń oń bóksesi tesilip, sý jutyp qatardan shyqty. Osy jaǵdaıdy paıdalanyp, keńes esmınesteri mınaǵa kezek berdi. Jaqyndasyp atysty. Eki jaqtyń birneshe esmınesteri soqtyryp sý túbine ketti.

Sodan sarań 10-da japon eskadralary kóp korablderinen aırylyp, Koreıaǵa qaraı burylyp, zorǵa qutyldy. Eki bólingen japon floty qosyldy. Sóıtip teńizdiń Koreıa jaǵasyna qaraı ketti. Keńistiń flottarymen aıqasýda admıral Ýlanaǵa Sýsıma soǵysyn ekinshi ret kermekshi edi. Belgili Reseı ǵoı dep, tabysty bolatynyna sezsiz senetin edi. İs júzinde olaı bolmaı shyqty, topas orys admıralynyń Sýsımadaǵy eskadralaryndaı, teńizdiń tolqynyna áldeqashan batqanyn sezeıin dedi. Orys moráktaryn teńizge salyp, toǵytqan qoıdaı qylyp ımperıa zeńbiregin aýzyna qaraı aıdaıtyn Rojdestvenskıılermen japon admıraldary endi kezdese almas.

Sorly arahıshylar dáýirden utylǵan eken, osylardan jarty ǵasyr buryn týsa ǵoı, aýyzdaryn toltyra qan urttar edi. Admıral Ýlanaǵa soǵys sahnasyn teńizdiń Koreıa jaǵalaýyna alyp ketýge tyrysty. Súıeý bolmasa, jeńý qıyn. Koreıa jaqqa jaqyndap jergilikti kúshpen avıasıanyń kómegin paıdalaný kerek. Kem bop qalǵan jerde toltyryp otyrmaı bolmaıdy. Admıral Ýlanaǵa qasha urysyp, jaýdy rezervtep kúshi jaqqa alyp ketýge tyrysty. Jaý muny sezdi, biraq qoryqqan joq.

Qazirgi soǵysta jeńip shyǵýdyń basty sharty avıasıa ǵoı.

Sondyqtan da Ýlanaǵa razvedkaǵa samoletterin jiberdi. Taǵy áýe soǵysy bastaldy. Japon teńizi jarylyp, kúni tutylǵandaı boldy. Kókte de, sýda da motory, tarsyl-gúrsil snarád daýsy qaptap ketti. Aspan sýǵa, sý aspanǵa aralasqan tas-talqan boldy. Samoletterdi avıanoses kreıserler atyp jatty. Biraq keńes samoletteri teńiz betin shaǵaladaı qaptap ketti. Vladıvostok jaqtan kóktemde keletin qustardaı keldi de jatty.

Japondyqtardyń tek avıanosesterine salyp alyp kelgen samoletteri tótep bere almady

Áýe soǵysymen qabattasyp eki jaqtyń eki eskadrasynyń arasynda urys boldy. Bular 10. OOO tonnalyq kreıserlerden qurylǵan: qarýlary da teńbe-teń. Soǵys alystan atysýdan bastaldy. Onan soń ekeýi jaqyndasyp aralary 25 kılometr boldy. Bir japon korabliniń palýbasyn snarád talqandap jiberdi, borty lezde sý jutyp, korabl batyp ketti.

Birazdan soń eki jaq ta kep zıan tapty. Keńestegi lıneınyı korablderi kómekke shyqty. Japon eskadralary esinen adasty. «Kakonyń» aldyńǵy jaǵy sýǵa batyp ketti. «Pýzıama» qatardan shyǵyp, portqa qaraı ketti. Endi japon eskadrasy keldi. Biraq muny keńes korablderi snarád astyna alyp, jolatpaı keıin qaıtaryp jiberdi. Japonnyń lıneınyı korablderi keldi.

Japon floty yrysa túsip. Keńes floty da japon eskadralaryn Vladıvostok jaqqa aıdamaqshy boldy. Ekeýi de manevr jasap, shyrq aınalýmen júrdi. Japon floty shyǵysqa, keńes floty teristikke bet aldy. Bir jerde eki flot taǵy kezdesip qaldy. . . Keńestiń esmınes flotılıasy japonnyń jeńil kreıserlerine ataka jasady. Eshqandaı qarsylyqqa qaramaı jańbyrdaı jaýǵan snarádqa qarsy alǵa umtyldy. Bul ýaqytta eki jaqtyń floty da jaqyndap kelip qaldy. Japonnyń jeńil kreıserleri atakaǵa shydaı almady.

Endi keńes floty esmınesterine taǵy bir ataka jasap, jaýdyń úreıi ushqanyn paıdalanyp, úlken soǵys ashpaqshy boldy.

14 avgýst kúni Tynyq muhıt flotynyń komandıri Keńester Odaǵynyń marshalyna japon flotynyń negizgi kúshin joıyp, qalǵandaryn sheshindirip, qýyp jibergeni jóninde raport berdi.

Bul sumdyq japon flotynyń jeńilý artynan ile-shala boldy. Keńester Odaǵy sýda da, qurǵaqta da jeńip, ınterventıllerge Qyzyl Armıanyń kúshin kórsetti. Japondar keıin qashty. Maıdan sahnasy eki-úsh kún tynys aldy.

Mine, bul sumdyq osydan úsh kún ótip, tórtinshi kúni tańerteń boldy.

Búkil qıyr Shyǵys shekarasyndaǵy Qyzyl Týly armıa bir sekýnd ishinde uıyqtady da qaldy. Jaýyngerler esh nárseden qapersiz óz jumystaryn atqaryp júrgende, bastary meń-zeń bolyp, deneleri aýyr tartyp, talyqsyp, kózderi jumylyp uıyqtap, qulaı-qulaı ketisti. Maıdan lınıasynda uıyqtamaǵan bir adam qalmady, tek bir derevnádaǵy shtab uıyqtamaı qaldy. Ol maıdan lınıasyna jiberilgen kúshtiń alqymyna ilinbeı qalsa kerek.

Injener Tólepov samolet, avtomobıl, tank, poezd, korablderdi alystan toqtatyp tastaıtyn mashınasyn qıyr Shyǵys maıdanynda synnan ótkizýge kelgenshe úsh kún bolǵan edi. Akademık Voznesenskıı Tólepov apparatyna synaýshy komısıanyń múshesi bolyp kelgen edi.

Qıyr Shyǵys armıasyn uıyqtatqan japon profesorynyń últra sáýlesi bir sekýnd ishinde Tokıodan Keńester Odaǵyna jetip, barlyq armıany uıyqtatyp úlgergen.

Biraq Qıyr Shyǵysta shtabtan basqa eki-aq adam uıyqtamaı qalǵan, olar: ınjener Tólepov pen akademık Voznesenskıı edi.

Dál últrakúlgin sáýle kelgen sekýndtyń basynda raketaplanǵa minip, Japonıany aınalyp, lıstovka taratyp, jańaǵy sekýnd bitpeı qaıtyp oralǵan edi. Sóıtip, bir sekýndta 5000 kılometr jerge baryp qaıtqan edi.

Adam uıyqtaıtyn sáýle kelgende bular Japonıada bolyp, oıaý qalǵan edi.

Kelgen soń akademıktiń basy aınalyp, álsirep, talyqsyp tósekke jatyp qaldy.

Injener Tólepov laboratorıaǵa kelip, qyzmetine kiristi. Osy ýaqytta esik ashylyp ketti, eki japon ofıseri kirip keldi.

— Kóter qolyńdy! — dep bireýi aıqaı saldy.

Injener Tólepov qoldy qaltaǵa sala berip edi artynan bireý ustaı aldy. Jalt qarasa, artynda da eki ofıser tur eken.

Tórt myltyq tórt jaǵynan tireldi.

Injener ólerin bildi. Stol ústindegi mıkrofonǵa kózi tústi.

«Apparattyń qaıda ekenin aıtsam ba eken»-degen oı sap ete qaldy. «Qoı mynalar bitip, joıyp jiberer»-dedi.

Sonan soń mıkrofonǵa aýzyn taıap:

— Qıyr Shyǵys armıasyn japon ǵylympazy uıyqtatyp tastady. Erteń Moskvany, Donbasty, basqa iri qalalardy uıyqtatyp, Keńester Odaǵyn basyp almaqshy. -Men ınjener Tólepov eline bara jatyp, Keńes Odaǵyna qasyq qanym qalǵansha. . .

Bul ózinen-ózi nege sóılep tur dep tań qalyp turǵan ofıser túsine qoıyp, myltyqtyń shúıdesimen qoıyp Injener etpetinen tústi.

Biraq ınjener Tólepovtyń eline bara jatqandaǵy ashshy daýsyn mıkrofon bir sekýndte jer júzine túgel jaıdy.

Tórt ofıser ınjener Tólepovtyń qol-aıaǵyn baılap tastady. Bireýi pyshaqpen ınjenerdiń jýan jelke tamyryn qıyp jiberip, bir nasosty tyǵyp qoıdy. Nasos bir tamshy da qaldyrmaı ınjenerdiń qanyn soryp aldy.

Tólepov elin qaldy. Ashyq kózderi áınekteı kókshil tartyp ketti, júregi toqtady.

Ólgenin bilgen ofıserler shyǵa jóneldi.

Akademıktiń boıyna qýat kirip, basyn kóterip alǵanda Tólepov joq eken. «Ol laboratorıada bolar» dep ornynan turyp sonda bardy. Sileıip ólip jatqan ınjenerdi kórip, júgirip kelip qushaqtaı aldy.

— Raqmet! Apparat qaıda?! — dep aıqaı saldy.

— Raqmet! Lızaǵa ne deımin, Raqmet qaıda deımin?

Akademıktiń kózinen birinshi ret jas shyqty.

«Apparat, apparat» dedi esi aýyńqyrap! Qonaqtardyń tapsyrýy boıynsha synaýdan keıin Raqmet apparatynyń qaıda ekenin onyń ózinen basqa tiri jan bilmeıtin. Qaı qalada, qaı jerde ekenin eshkimge aıtpaǵan. Raqmet jerde turyp apparatyn radıomen júrgizetin.

Akademıktiń kózi Raqmet qanyn soryp alǵan nasos pen úlken shynydaǵy bes lıtr qanǵa tústi. Akademık qolyn aparyp edi, uıyp qalǵan qara qoshqyl qan áli jyly eken. Raqmettiń ólgenine 20 mınýt bolǵan edi. Akademık ornynan qarǵyp turdy

«Avtojektor» atty qoldan jasaǵan júrek-mashınany ákelip júrgizdi. Mashınanyń trýbkasyn Raqmettiń jelkesindegi qan shyqqan jerine japsyrdy. Pyshaqpen óziniń jelke tamyryn qıyp jiberip, nasosty tyǵa qoıdy. Nasos akademıktiń qanyn tartyp alyp ketip jatty. Mashına-júrek kádimgideı soǵyp, jyly qandy Raqmet tamyrlaryna tarata bastady. 5 mınýttan keıin eliktiń erni qozǵaldy, birden kezdesken jaryqty jatyrqap, kózi jumylyńqyrady. Birte-birte jandanyp, púlsi júre bastady. Raqmet bir kúrsinip saýsaqtaryn jumdy. Daýsyn shyǵardy. Sóıtip júregine tamyrlarynan qan tarap, óz ókpeleri kıslorodpen dem ala bastady. Raqmet basyn kóterip aldy. Biraq akademık ólip qalǵan edi.

Akademık aldynda «Ózim áli, bireýdi shaqyrtsam qaıtedi dep te oılaǵan joq».

Al Raqmet apparaty óte qymbat edi. Apparatty saqtap qalý, Otandy myna páleden saqtap qalý nıeti kóp oılandyrǵan joq edi. Ózi elin, bireýdi tiriltý bir túrli zańdy nárse qusady oǵan. Sytylyp bara jatqan bireýdi ásheıin súıegen ǵana boldy. Ol óziniń óletinin, ólip bara jatqanyn, ólgenin sezgen joq. Al onyń barlyq oıy Raqmettiń prýtinde boldy. «Qaıter eken» dep shydamady. Biraq Raqmet denesine qan júgire bastaǵan saıyn, munyń denesinde qan azaıa túsip, ol jandanǵan saıyn bul alaryp, aqyrynda Raqmettiń óziniń ólgenin sezbeı ketti.

Árıne, akademık óziniń de, neshe túrli samoletteriniń de, bir mınýtta aıdy aınalyp keletin raketaplanynyń da Otanǵa qymbat ekenin biletin.

Biraq akademıkke bárinen buryn óz elinde mıllıondaǵan adamnan qymbat edi. Sondyqtan da akademık ózinen, óziniń samoletterinen, mıllıondaǵan adamdarǵa ólim ákeletin jaýdyń korabli, samoletterin toqtatyp tastaıtyn apparatty artyq sanady. Sondyqtan da ol «ólsem be eken, ólmesem be eken?» dep oılanǵan joq. Jaýapty mindetti atqarǵandaı bolyp ólip ketti.

Raqmet ornynan qarǵyp turdy. Bilip jatqan akademıkti kórdi. Barlyq syrǵa túsindi. Biraq oılanýǵa ýaqyt joq edi. Otan úlken qaýipte tur edi. Raqmet jelkesin tańdy. Júgirip dalaǵa shyqty. Shtabqa bardy. Bir saǵat ótpeı-aq uıyqtap qalǵan eki júz myńdaǵan qyzyl erlerdiń ornyn aınaladaǵy kolhozshylar basyp, pozısıany jaýǵa bermegen eken. 10 mınýt ótpeı-aq Raqmet aıryqsha tapsyrys alyp, raketaplanǵa minip, Tynyq muhıtqa qaraı bet buryp joq boldy.

«Qıyr Shyǵys armıasy uıyqtady delingen»-sýyq habar bir mınýtte sýmańdap keńes eline-Moskvadan Mýrmanskige ushty. Oral taýlaryn aralady. Astrahandy aralap Kaspıı teńizin tolqyndatty. Qazannan qalyqtap ótip, Kavkaz taýyn jańǵyryqtyrdy. Alty aılyqty alty attap, sýdy keship, tas taptap, arqany basyp asqaqtap ótti-sýyq habar.

Orap ótip Oraldy, Ob ózenin jaǵalaı muz bop jatqan teristik boranyna boı bermeı, Soltústiktiń teńizin syqyrlatyp terbetti-sýyq habar.

Kaspııdi kesip, Qaraqumdy basyp ótip, Pamırdiń shyńyna shyǵyp, Azıany aıqaılap oıatty-sýyq habar.

Oblystan aýdanǵa, qaladan derevnáǵa, zavodtan shahtaǵa, taýdan tasqa sekirdi-sýyq habar.

Sonaý Baltyqtan Qara teńizden Kamchatkaǵa deıin, Kaspııden Sahalınge deıin, Pamırden Mýrmanǵa deıin, Baıkaldan Taımyrǵa deıin, jatqan 170 mıllıon keńes halqyn aıaǵynan tik turǵyzdy-sýyq habar.

Erikti ósken el ediń-erińdi joıaıyn depti ǵoı, eriniń jatqan eli edi-etegińnen tartaıyn depti ǵoı, er bop ósken el ediń-eńseńdi túsirdi ǵoı, Edil-Jaıyq eki ózen, Enıseı men Lenannan qan aǵyzaıyn depti ǵoı-dedi sýyq habar.

Bas bilmeı ósken asaý baqytyńdy, qoıynǵa syımaıtyn qýanyshyńdy qurtpaqshy bolypty ǵoı, baqytty ómirine qandy qolyn suǵyp, en dalańdaǵy erkin ósken samýraı taptamaq bolypty ǵoı-dedi sýyq habar.

Qyrmyzydaı Qyrymyńdy, qulpyrǵan Kavkazyńdy, qazynaly Qazaqstanyńdy, topyraǵy sap altyn, tasy gaýhar merýert, joqshylyqty bilmegen, qýanysh pen baqyty gúldengen búkil sosıalısik Otanyńdy-samýraı soldattarynyń kazarmasy, Tokıo saýdagerleriniń lavkasy etpekshi bolypty ǵoı-dedi sýyq habar.

Sýyq habar sýmańdap 170 mıllıon halyqtyń ústinen atoılap ótti. Belin býynyp, júgirip dalaǵa shyqpaǵan adam qalmady Otanda.

Planetanyń altydan bir bólegin, Shyǵys Evropany jer qaıysqan adam basyp, qumyrsqanyń ıleýi etip jiberdi.

Qany qaraıǵan halyqtyń ashýy ishine syımaı, efırdi aıqaımen toltyryp, jerdi dirildetti. Túnimen halyq uıyqtamady, jarylǵan fakelder shyǵys Evropany jap -jaryq qyldy. Tań ata Otannyń mıllıondaǵan adamdary qalalarǵa aryldy. On myńdaǵan qalalardaǵy jumysshylar qatar túzep olardyń aldynan shyqty. Bir kúnniń ishinde Keńester Odaǵynda 200. OOO mıtıńi ótti. Halyq ashýy sýdaı baılaý bermeı keńes jerin alyp ketti.

— Sosıalısik Otanǵa qı qadam basyp kórsinshi-degen aıqaı kók tiredi. Odaqtyń barlyq túpkirinen Moskvaǵa telegramma jaýdy.

Uly halyq danyshpan kósemine shyn berilgendigin bildirdi. Jaýǵa attanýǵa ruqsat surady. Bir júz jetpis mıllıon adamnyń qosylyp: «Jasasyn partıa!»-dep uralaǵan daýsy búkil Evropany jańǵyryqtyryp, el qulaǵyn óleńdetti.

Sol kúni jer júziniń observatorıalary Keńester Odaǵynyń barlyq aýdanynda jer toqtamaı qoıǵanyn jarıalady. Jer halyqtyń qaıraty men ashýy edi.

Sonda 170 mıllıon halyq: «Birimiz qalmastan Otandy qorǵaýǵa attanamyz»-degen edi.

Keńester Odaǵynyń geroıy Molokovtyń Arktıkadaǵy Dıkson aralynda jatqanyna bes kún boldy. Boran uıtqyp, bir qadam jerdi kórsetpedi. Túnde radıo arqyly sýyq habardy estýmen Moskvaǵa ruqsat surap telegramma berdi. Jaýap alar kútip túnimen uıyqtamady.

Erteńine tańerteń ruqsat kelgende kúsheıe túskenine de, ushý múmkinshiliginiń joq ekendigine de qaramastan, samoletke minip, doly boranǵa aralasyp, kabınada otyryp samolettiń tumsyq jaǵyn kóre almady. Qazir taýǵa soqtyryp qalýy da múmkin. Boran samoletin bir joǵary, bir tómen laqtyryp, jelge qarsy ushqan qarǵadaı qyldy. Demde samolet denesi muz bop qatyp qaldy. Biraq Molokov elim týraly oılaǵan da joq edi.

Moskvaǵa jer júziniń barlyq túkpirlerinen 200. OOO ǵylympazdar ushyp keldi. Barlyǵy da «ýaqıǵanyń bolǵan jeri-Qıyr Shyǵysqa» jiberýdi talap etti.

Habardy estisimen Shveısarıada aýyryp jatqan uly jazýshy Romen Rollan Moskvaǵa ushyp keldi.

— Keńester Odaǵy mynadaı halge túsip jatqanda, jata almadym-dedi uly jazýshy Moskva jumysshylaryna.

Qıyr Shyǵys armıasynyń uıyqtap qalǵan habary jer júzine túgel tarady. Uıyqtatatyn apparatty oılap tapqan Ave atty profesor eken degen habar jer jardy.

Baılar gazetteri keńes úkimeti endi qurydy dep shýlap jatty. Admıral Arahıge german generaly Gerıng quttyqtaý telegramma soqty.

Biraq jer júzinde jumysshylar, eńbekshiler mıtıń ashyp, Keńester Odaǵyn qorǵaý qamyna kirisip jatty. Komıntern úndeýin jer júzi eńbekshileri qarsy alyp, uly kósem atyna myń mıllıondaǵan telegrammalar kelip jatty. Osynyn ishinde Keńester Odaǵy jaǵynda ekenin, kapıtal "ústemdikterin qulatatyndyqtaryn bildirgen japon jumysshylarynyń telegrammalary da bar edi.

Keńester Odaǵynda 170 mıllıon adamnyń árqaısysynyń bir-bir samoleti bar edi. Bul bir kisilik kishkene avıetke edi. Avıetke kez kelgen jerden ushyp, sýǵa da, dalaǵa da, qyrǵa da, oıǵa da qona beretin samolet-empavıa . Bunda qanat joq, tumsyǵy snarádtaı súıir, sondyqtan áýe kedergisi az bolady da oqtaı zymyraıdy. Saǵatyna 400 kılometr ushady. Muny basqarý da ońaılatylǵan edi. Avıasıa óndirisi orasan kúsheıip, jeke adamdardyń paıdalanýyna arnalǵan kishkene avıetkelerdi mıllıondap shyǵarǵan. Arzan bolǵandyqtan halyq muny at ornyna alǵan. Azamat soǵysy ýaqytyndaǵy «Proletarıattar, atqa minińder!»-degen uran sıaqty, uly kósem «Keńes halqy, samoletke minińder!»-dep uran tastaǵan.

Sodan, jas demeı, kári demeı halyq ushý ónerin, bir jarym jyldan keıin 170 mıllıon keńes halqy samoletke minip aspanǵa kesilgen.

17 avgýst kúni tańerteńgi saǵat 8-de Moskvadaǵy Qyzyl Alańda turyp Keńester Odaǵynyń marshaly komanda berdi. 10 mınýt ótpeı-aq 170 mıllıon samolet aspanda kóterildi.

Áıel demeı, erkek demeı, jumysshy, kolhozshy, akademık, jazýshy demeı keńes halqy túp-túgel jaýǵa attandy. Árbir adam óziniń qaraýynda ekenin, qaı eskadrılıada ekenin jaqsy biletin.

Segizden 15 mınýt ótkende, uly marshaldyń komandasymen keńes halqy-170 mıllıon samolet Tynyq muhıtyna qaraı tartyp otyrdy. Shyǵys Evropanyń aspany túnerip, jerge sáýlesi túspeı, kúndizi túnge aınaldy. Ushqan halyq aldynda jumysshy-sharýa Qyzyl Armıasy kele jatty. Samoletterdiń arty Lenıngrad, Mýrmansk, Mınsk, Kıev, Odessadan kóterilgende aldy Vladıvostok, Habarovsk, Nıkolaevsk, Ohotskiden kóterildi.

Samoletterdiń oń jaqtaǵy flańasy tolqyndy Qara teńiz únimen jotaly Kavkaz taýlaryn órleı, doly Kaspııdiń jıegin jaralap, Orta Azıanyń qumy men shólin basa, Pamır shyńynda qalyqtap, Indıa shekarasymen zymyrap, kókke órlegen Han-táńirinen asyp, Qytaı shetine kóleńkesin túsire, japon araldaryna qaraı ketip jatty.

Shegirtkedeı qaptaǵan samoletter Shyǵys Evropany basyp kún kózin tutaldyryp, qara bulttaı túnerip, daýyldaı kóterilip kele jatty. Saǵat 10 bolǵanda samoletterdiń aldy Japonıa araldaryn basyp ótti. Kóktemde kelgen tyrnadaı shubatylyp, eskadrılıa artynan eskadrılıa ótip jatty. Saǵat tórtte Japon teńizi men Tynyq muhıt aralyǵyndaǵy Japonıa ústinde. 170 mıllıon samolet qalyqtap kúndizgi saǵat 5-te Japonıanyń túni bastaldy. Kúni tutyldy. 170 mıllıon samolet jazbastan Japonıa ústinde qara bulttaı tóndi de turdy. Imperıa jerine eshqandaı kún sáýlesin túsirmedi. Árbir samolet jan-jaǵyna elektr tozańyn septi. Bul tozań samoletter arasyndaǵy sańylaý jerdi tumanmen tyǵyndady. Bul tumannyń qoıýlyǵy, tyǵyzdyǵy, qalyńdyǵy sonsha, eshqandaı kún sáýlesin ótkizbedi. Imperıa profesory apparatynyń últrakúlgin sáýlesi de bul tozańnan óte almady. Esinen adasqan Tokıo aspanǵa qarap elektrmen jazylǵan jazýlardy oqydy:

«Biz bir top japon ımperıalıserine bola uly japon halqynyń qanyn tókkimiz kelmeıdi. Japon halqy! Tóbeńde túnerip turǵan 170 mıllıon keńes eli. Japon fashıseri ómirimizge aram qolyn sozyp, senderdiń de, bizderdiń de qanymyzdy tókpekshi boldy. Býrjýazıa ústemdigin qulatyp, Kompartıa basshylyǵymen Sovet ókimetin quryńdar!

Japon soldaty!

Keńes halqy saǵan dostyq qolyn sozdy. Myltyǵyńnyń ushyn keıin buryp, japonıa ımperıalızmine qarsy shyq!»

Saǵat 6-da samoletter tóbesi jabyq úı bop Tokıony qorshap, ishine aldy. Tokıo samoletterden jasalǵan úlken saraıdyń ishinde qaldy.

«Kishkentaı qarsylyq bolsa 170 mıllıon bomby tastap, Japonıany joq qylyp Tynyq muhıt pen Japon teńiziniń arasyn qosyp jiberemiz»-dedi elektr jazýy.

Sodan soń bir mıllıon qyzyl ásker mingen samolet Tokıony aınala qondy.

Sonda arahıshylar úlken avantúra bastamaqshy boldy. Apparatty júrgizip, 170 mıllıon adamdy uıyqtatyp, samoletterdi bombylarmen jerge qulatyp Japonıany da, Keńester Odaǵynyń barlyq adamyn Tynyq muhıttyń túbine batyryp joq qylmaqshy boldy. Profesor Ave apparatqa bardy. Biraq mashınany júrgize almady.

Profesor Ave 170 mıllıon samoletpen kún sáýlesin túsirmeı turǵanyn bilip edi. Biraq apparatty júrgizetin últrakúlgin sáýleniń kún sáýlesinen alynatynyn, kún sáýlesi bolmasa, túkke jaramaı qalatynyn bilmep edi.

Saǵat 7-de kóterilis jasap jatqan Tokıo proletarıaty qyzyl erlermen birigip, Tokıodaǵy ókimet jumysshylar qolyna kóshkenin jarıalady.

Erteńine osy ýaqytta 170 mıllıon keńes halqy óz Otanyna kelip, burynǵy qalpynsha kúndelikti jumystaryn istep jatty. Shyǵystaǵy soǵys bitti, Japonıada tóńkeris kúnderi bastaldy.

IV

Akademıktiń qıal tolqyny toqtaı qaldy.

Kenet sham janyp laboratorıanyń ishin jaryq qyldy. Akademık oramalyn izdep jatty.

— Qane, osyny nemen salystyramyz? — dedi mańdaı mańdaı terin súrtip jatyp akademık.

Joldasym sasyp qaldy.

— Shynynda, muny esh nársege teńestirýge bolmas — dedi.

Biz qoshtasyp, shyǵyp bara jatqanymyzda akademık meniń qolymnan ustaı aldy.

— Osy shyndyq pa, Kompartıanyń halyqty osylaı ótetinine senesiń be? — dedi entigip.

Biz qýanysh sezimin bildirdik.

— Osyndaı nársege senbeýge bola ma eken!

Biz esik aldyna shyqqanymyzda artymyzdan, Lıza keldi. Raqmet qalyń oıda, ketip qaldy.

— Lıza, jańaǵy attanystyń ishinde sen barsyń ba? — dedim men artta, ońashada qalyp.

— Árıne, boldym.

— Meni kórdiń be?

Sonda Lıza qulaǵyma sybyrlap:

— Raqmetke aıt, keshke kelip ketsin. Meni kelip súıip ketsin — dedi.

— Qazir she?

— Ádeıi kelmese, súıgizem be?

---