Syn turǵysynan oılaýdy úıretý arqyly oqýshylardyń tanymdyq qabiletterin arttyrý
«Qaınazar aýylyndaǵa №1 orta mektep»
Bastaýysh synyp muǵalimi Kýrmangalıeva Jýldyz Talǵatqyzy
Syn turǵysynan oılaýdy úıretý arqyly oqýshylardyń tanymdyq qabiletterin arttyrý
«Bala damyynyń eń shapyqtay shegi – bul til men oıdyń shyǵapmashylyǵy»
L. S. Vygotskıı
Qazirgi zaman aǵymy bolashaq urpaqtyń oı - órisiniń shyńdalýyn, jeke tulǵa retinde qalyptasýyn talap etýde. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala balqytylǵan altyn», - degen qanatty sózdi eske túsiredi.
Egemendi elimizdiń alǵy sharttary órkenıetti elder qataryna kóterilýi kerek bolsa, órkenıetke jetý úshin jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı tulǵany ósirý kerek. Jas urpaqtyń boıyndaǵy qabiletin kórý, ony jetildirý izdengishtik qasıetin damytý muǵalimniń sabaq berýdegi izdenýshilik, sheberlik qabletterine baılanysty. J. Aımaýytov «sabaq berý úırenshikti jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner»- degen, ıaǵnı oqý úrdisin jańasha uıymdastyrý, oqýshylardyń áreketi arqyly oılaý daǵdylaryn jetildirýge, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa negizdelýi qajet.
Elbasy N. Á. Nazarbaev halyqqa joldaǵan joldaýynda «Bizdiń mindet jańa tehnologıalardy, ıdeıalar men kózqarastardy paıdalana otyryp, bilim men básekege qabiletti urpaq tárbıeleý» dep ustazdar qaýymynyń aldyna jańa mindetter qoıdy. Bastayysh synyp - oqyshy tulǵasynyń qalyptasyy men damyynyń basty baspaldaǵy. Bastayysh synyp oqyshylapymen jumys istey úzdiksiz bilim bepydiń alǵashqy basqyshy. Jeke adamnyń qundylyǵyn apttypy, ony daıyndaıtyn ustaz jayapkepshiliginiń ósyi, tynymsyz eńbek, sapaly nátıje degen uǵymmen egiz. Mektep jumysy men oqyshy jetistiktepin ópistetyge negizgi tulǵa muǵalim (Strong Ward Grant, 2011). Orta bilim bepy júıesinde álemdik joǵapy deńgeıge qol jetkizgen anaǵuplym tanymal oqyty ádistemelepi apasynda syndaply (konstpyktıvti) teopıalyq oqytyǵa negizdelgen tásil keń tapaǵan. (Hattie, 2009) Synı turǵydan oılaý «oılaý týraly oılaný» dep sıpattalǵan. Ol mańyzdy máselelerdi talqylaý jáne tájirıbeni oı eleginen ótkizýdi qamtıdy. Bul modýl oqýshylardyń da, muǵalimderdiń de synı turǵydan oılaýdy damytýdy sanaly jáne oımen qabyldaýyn kózdeıdi. Synı turǵydan oılaý — baqylaýdyń, tájirıbeniń, oılaý men talqylaýdyń nátıjesinde alynǵan aqparatty oılaýǵa, taldaýǵa, jáne sıntezdeýge baǵyttalǵan pándik sheshim. Ol bolashaqta áreket jasaýǵa negiz bola alady.
Ustaz úshin eń negizgi maqsat – ár sabaǵyn túsinikti, tartymdy, tıimdi ótkizý. Sabaq barysynda oqýshynyń izdenýi men zertteý daǵdylaryn qalyptastyra otyryp, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý maqsatynda qoldanylatyn tehnologıalar barshylyq. Solardyń biri syn turǵysynan oılaý tehnologıasy.
Maqsatym:
Sapaly bilim berýde jańa tehnologıanyń ádis - tásilderin tıimdi paıdalana otyryp, oqýshylardyń izdenimpazdyq, zertteýshilik, shyǵarmashylyq qabiletterin damytý. Ata - ana, muǵalim jáne oqýshy arasyndaǵy yntymaqtastyqty qalyptastyra otyryp, bilim sapasyn arttyrý.
Mindetterim:
1. Aqparattyq jáne STO baǵdarlamasynyń tıimdi ádisterin paıdalaný arqyly bilimge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, tanymdyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı jasaý. Óz oıyn erkin aıtýǵa múmkindik jasaı alatyn orta týǵyzý.
2. Oqýshy júregine jol tabý arqyly sabaqtardyń árbir sátin qyzyqty, utymdy ótkizý. Oqýshylardy tek berilgen málimetti tyńdaýshy emes izdenýshi, zertteýshi óz oıyn erkin dáleldeı alatyn, pikirin ortaǵa sala biletin jeke tulǵany qalyptastyrý. Oqýshynyń boıyndaǵy ynta - yqylasyn joıyp almaı, jeke dara qabiletiniń damýyna múmkindik jasaı otyryp, qabiletin damytyp, shyǵarmashylyǵyn shyńdaý...
3. Oqytýdyń jańa tehnologıalaryn qoldana otyryp, jeke, jupta, topta jumys isteý barysynda muǵalim men oqýshynyń yntymaqtastyǵyn qalyptastyrý, oqýshylardyń oıyna erekshe qurmetpen qaraý. Oqýshylardy ózin - ózi qadaǵalaı alatyn, is - áreketin retimen oryndap, ózin - ózi jetildiretin shyǵarmashyl, izdenimpaz tulǵa qalyptastyrý.
Taqyryptyń jańashyldyǵy:
XXI ǵasyrdyń alǵashqy jyldarynyń negizgi problemalarynyń biri «Bilim búkil ómir boıyna» qaǵıdasyn júzege asyratyn bilim júıesiniń uıymdyq qurylymdaryna izdeý bolyp tabylady.
Aqparattyq tehnologıa aqparatty alýdyń, jetkizýdiń, saqtaýdyń jáne paıdalanýdyń ádisteri men quraldary.
Dúıdiń aıtýy boıynsha máselelerge erekshe kóńil aýdarý oqýshylardyń tabıǵı áýesqoılyǵyn oıatyp, olardy synı turǵydan oılaýǵa ıtermeleıdi, ıaǵnı «naqty bir máseleni qarastyryp, qıyn jaǵdaıdan shyǵýdyń jolyn ózindik izdeý arqyly oqýshy shyn máninde oılanady». Osydan syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasynyń básekege qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrýda jańashyldyǵy erekshe.
Oqytýdyń osyndaı jańa pedagogıkalyq tehnologıalaryn sabaqqa endirý búgingi tańda árbir ustazdyń basty maqsaty bolýy kerek. Sebebi, elimizge zaman talabyna saı qalyptan tys oılaı alatyn, shuǵyl sheshimder qabyldaı biletin, belsendi, shyǵarmashyl azamattar qajet. Muǵalim bul júıemen jumys jasaǵanda, únemi oqýshy sanasynda bolyp jatqan ózgeristerdi baqylap, onyń damýyn jan - jaqty zertteı otyryp, óz sabaqtaryn soǵan saı ózgertip otyrýy tıis. Synı turǵydan oılaý ózindik, jeke oılaý bolyp tabylady. Al, sabaq synı turǵydan oılaý prınsıpterine negizdeletin bolsa, árkim óz oılary men pikirlerin jáne baǵalaýlaryn basqalardan táýelsiz quratyn bolady. Synı turǵydan oılaıtyn adam basqanyń kózqarasymen jıi kelise bermeıdi. Olar ne oılaý kerektigin ózderi sheshetin bolady. Synı turǵydan oılaýdy damytýdaǵy ádis - tásilderdi qoldaný sabaqta kóp nátıje beredi. Oqýshynyń jeke basyn damytý úshin mynandaı qaǵıdalardy este únemi ustap otyrý kerek. 1. Balanyń boıyndaǵy qumarlyǵyn, qyzyǵýshylyǵyn joıyp almaı ony únemi alǵa jyljýǵa degen talap tilekterin, suranys pen muqtajdaryn eskerý, shyǵarmashylyǵyn jetildirý. 2. Bilimdi óz betimen izdený arqyly oılaýǵa jaǵdaı jasaý. 3. Ózin - ózi qalyptastyratyn tulǵa qalyptastyrý. Men óz sabaqtarymda synı turǵydan oılaý tehnologıasynyń birneshe strategıalaryn qoldanamyn.
«Maǵan aıt, men ony umytamyn, kópset, múmkin esimde saqtapmyn, meni qyzyqtyp, men sonda túsinemin» degen Konfysııdiń sózin negizge ala otypyp, tájipıbeme ózgepistep engizdim.
Sabaqtyń qurylymy:
İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý – jańa sabaqty túsindirý kezindegi úıretý prosesi. Bul ótken sabaq pen jańa sabaqty uıymdastyrýdan turady. Bul proses boıynsha oqýshy neni biledi, ne aıta alady, osy kezeńde «toptaý», «mı shabýyl», «boljaý» tásilderin paıdalanamyn. Bunda oıdy qozǵaý, oıatý, mı qyrtysyna titirkendirgish arqyly áser etý júzege asady. Qyzyǵýshylyqty oıatý kezeńiniń ekinshi maqsaty — úırenýshiniń belsendiligin, ynta - jigerin arttyrý. Oqýshy óz biletinin eske túsiredi, qaǵazǵa jazady. Jubymen, tobymen talqylaıdy.
İİ. Maǵynany taný – bul kezeńde oqýshy jańa jańalyqpen tanysady, taqyryp boıynsha jumys isteıdi, ár túrli tapsyrmalar oryndaıdy. Strategıalar: INSERT, kýbızm.
İİİ. Oı tolǵanys kezeńinde Venn dıagram, semantıkalyq karta erkin jazý, Sinkuein nemese bes joldy óleń, esse t. b. strategıalar qoldanylady. Olar arqyly balanyń damýyna, onyń boıyndaǵy jeke qabiletterdiń ashylýyna, shyǵarmashylyqpen izdenýine jol ashylady.
Tolyq nusqasyn júkteý
Bastaýysh synyp muǵalimi Kýrmangalıeva Jýldyz Talǵatqyzy
Syn turǵysynan oılaýdy úıretý arqyly oqýshylardyń tanymdyq qabiletterin arttyrý
«Bala damyynyń eń shapyqtay shegi – bul til men oıdyń shyǵapmashylyǵy»
L. S. Vygotskıı
Qazirgi zaman aǵymy bolashaq urpaqtyń oı - órisiniń shyńdalýyn, jeke tulǵa retinde qalyptasýyn talap etýde. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala balqytylǵan altyn», - degen qanatty sózdi eske túsiredi.
Egemendi elimizdiń alǵy sharttary órkenıetti elder qataryna kóterilýi kerek bolsa, órkenıetke jetý úshin jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı tulǵany ósirý kerek. Jas urpaqtyń boıyndaǵy qabiletin kórý, ony jetildirý izdengishtik qasıetin damytý muǵalimniń sabaq berýdegi izdenýshilik, sheberlik qabletterine baılanysty. J. Aımaýytov «sabaq berý úırenshikti jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner»- degen, ıaǵnı oqý úrdisin jańasha uıymdastyrý, oqýshylardyń áreketi arqyly oılaý daǵdylaryn jetildirýge, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa negizdelýi qajet.
Elbasy N. Á. Nazarbaev halyqqa joldaǵan joldaýynda «Bizdiń mindet jańa tehnologıalardy, ıdeıalar men kózqarastardy paıdalana otyryp, bilim men básekege qabiletti urpaq tárbıeleý» dep ustazdar qaýymynyń aldyna jańa mindetter qoıdy. Bastayysh synyp - oqyshy tulǵasynyń qalyptasyy men damyynyń basty baspaldaǵy. Bastayysh synyp oqyshylapymen jumys istey úzdiksiz bilim bepydiń alǵashqy basqyshy. Jeke adamnyń qundylyǵyn apttypy, ony daıyndaıtyn ustaz jayapkepshiliginiń ósyi, tynymsyz eńbek, sapaly nátıje degen uǵymmen egiz. Mektep jumysy men oqyshy jetistiktepin ópistetyge negizgi tulǵa muǵalim (Strong Ward Grant, 2011). Orta bilim bepy júıesinde álemdik joǵapy deńgeıge qol jetkizgen anaǵuplym tanymal oqyty ádistemelepi apasynda syndaply (konstpyktıvti) teopıalyq oqytyǵa negizdelgen tásil keń tapaǵan. (Hattie, 2009) Synı turǵydan oılaý «oılaý týraly oılaný» dep sıpattalǵan. Ol mańyzdy máselelerdi talqylaý jáne tájirıbeni oı eleginen ótkizýdi qamtıdy. Bul modýl oqýshylardyń da, muǵalimderdiń de synı turǵydan oılaýdy damytýdy sanaly jáne oımen qabyldaýyn kózdeıdi. Synı turǵydan oılaý — baqylaýdyń, tájirıbeniń, oılaý men talqylaýdyń nátıjesinde alynǵan aqparatty oılaýǵa, taldaýǵa, jáne sıntezdeýge baǵyttalǵan pándik sheshim. Ol bolashaqta áreket jasaýǵa negiz bola alady.
Ustaz úshin eń negizgi maqsat – ár sabaǵyn túsinikti, tartymdy, tıimdi ótkizý. Sabaq barysynda oqýshynyń izdenýi men zertteý daǵdylaryn qalyptastyra otyryp, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý maqsatynda qoldanylatyn tehnologıalar barshylyq. Solardyń biri syn turǵysynan oılaý tehnologıasy.
Maqsatym:
Sapaly bilim berýde jańa tehnologıanyń ádis - tásilderin tıimdi paıdalana otyryp, oqýshylardyń izdenimpazdyq, zertteýshilik, shyǵarmashylyq qabiletterin damytý. Ata - ana, muǵalim jáne oqýshy arasyndaǵy yntymaqtastyqty qalyptastyra otyryp, bilim sapasyn arttyrý.
Mindetterim:
1. Aqparattyq jáne STO baǵdarlamasynyń tıimdi ádisterin paıdalaný arqyly bilimge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, tanymdyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı jasaý. Óz oıyn erkin aıtýǵa múmkindik jasaı alatyn orta týǵyzý.
2. Oqýshy júregine jol tabý arqyly sabaqtardyń árbir sátin qyzyqty, utymdy ótkizý. Oqýshylardy tek berilgen málimetti tyńdaýshy emes izdenýshi, zertteýshi óz oıyn erkin dáleldeı alatyn, pikirin ortaǵa sala biletin jeke tulǵany qalyptastyrý. Oqýshynyń boıyndaǵy ynta - yqylasyn joıyp almaı, jeke dara qabiletiniń damýyna múmkindik jasaı otyryp, qabiletin damytyp, shyǵarmashylyǵyn shyńdaý...
3. Oqytýdyń jańa tehnologıalaryn qoldana otyryp, jeke, jupta, topta jumys isteý barysynda muǵalim men oqýshynyń yntymaqtastyǵyn qalyptastyrý, oqýshylardyń oıyna erekshe qurmetpen qaraý. Oqýshylardy ózin - ózi qadaǵalaı alatyn, is - áreketin retimen oryndap, ózin - ózi jetildiretin shyǵarmashyl, izdenimpaz tulǵa qalyptastyrý.
Taqyryptyń jańashyldyǵy:
XXI ǵasyrdyń alǵashqy jyldarynyń negizgi problemalarynyń biri «Bilim búkil ómir boıyna» qaǵıdasyn júzege asyratyn bilim júıesiniń uıymdyq qurylymdaryna izdeý bolyp tabylady.
Aqparattyq tehnologıa aqparatty alýdyń, jetkizýdiń, saqtaýdyń jáne paıdalanýdyń ádisteri men quraldary.
Dúıdiń aıtýy boıynsha máselelerge erekshe kóńil aýdarý oqýshylardyń tabıǵı áýesqoılyǵyn oıatyp, olardy synı turǵydan oılaýǵa ıtermeleıdi, ıaǵnı «naqty bir máseleni qarastyryp, qıyn jaǵdaıdan shyǵýdyń jolyn ózindik izdeý arqyly oqýshy shyn máninde oılanady». Osydan syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasynyń básekege qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrýda jańashyldyǵy erekshe.
Oqytýdyń osyndaı jańa pedagogıkalyq tehnologıalaryn sabaqqa endirý búgingi tańda árbir ustazdyń basty maqsaty bolýy kerek. Sebebi, elimizge zaman talabyna saı qalyptan tys oılaı alatyn, shuǵyl sheshimder qabyldaı biletin, belsendi, shyǵarmashyl azamattar qajet. Muǵalim bul júıemen jumys jasaǵanda, únemi oqýshy sanasynda bolyp jatqan ózgeristerdi baqylap, onyń damýyn jan - jaqty zertteı otyryp, óz sabaqtaryn soǵan saı ózgertip otyrýy tıis. Synı turǵydan oılaý ózindik, jeke oılaý bolyp tabylady. Al, sabaq synı turǵydan oılaý prınsıpterine negizdeletin bolsa, árkim óz oılary men pikirlerin jáne baǵalaýlaryn basqalardan táýelsiz quratyn bolady. Synı turǵydan oılaıtyn adam basqanyń kózqarasymen jıi kelise bermeıdi. Olar ne oılaý kerektigin ózderi sheshetin bolady. Synı turǵydan oılaýdy damytýdaǵy ádis - tásilderdi qoldaný sabaqta kóp nátıje beredi. Oqýshynyń jeke basyn damytý úshin mynandaı qaǵıdalardy este únemi ustap otyrý kerek. 1. Balanyń boıyndaǵy qumarlyǵyn, qyzyǵýshylyǵyn joıyp almaı ony únemi alǵa jyljýǵa degen talap tilekterin, suranys pen muqtajdaryn eskerý, shyǵarmashylyǵyn jetildirý. 2. Bilimdi óz betimen izdený arqyly oılaýǵa jaǵdaı jasaý. 3. Ózin - ózi qalyptastyratyn tulǵa qalyptastyrý. Men óz sabaqtarymda synı turǵydan oılaý tehnologıasynyń birneshe strategıalaryn qoldanamyn.
«Maǵan aıt, men ony umytamyn, kópset, múmkin esimde saqtapmyn, meni qyzyqtyp, men sonda túsinemin» degen Konfysııdiń sózin negizge ala otypyp, tájipıbeme ózgepistep engizdim.
Sabaqtyń qurylymy:
İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý – jańa sabaqty túsindirý kezindegi úıretý prosesi. Bul ótken sabaq pen jańa sabaqty uıymdastyrýdan turady. Bul proses boıynsha oqýshy neni biledi, ne aıta alady, osy kezeńde «toptaý», «mı shabýyl», «boljaý» tásilderin paıdalanamyn. Bunda oıdy qozǵaý, oıatý, mı qyrtysyna titirkendirgish arqyly áser etý júzege asady. Qyzyǵýshylyqty oıatý kezeńiniń ekinshi maqsaty — úırenýshiniń belsendiligin, ynta - jigerin arttyrý. Oqýshy óz biletinin eske túsiredi, qaǵazǵa jazady. Jubymen, tobymen talqylaıdy.
İİ. Maǵynany taný – bul kezeńde oqýshy jańa jańalyqpen tanysady, taqyryp boıynsha jumys isteıdi, ár túrli tapsyrmalar oryndaıdy. Strategıalar: INSERT, kýbızm.
İİİ. Oı tolǵanys kezeńinde Venn dıagram, semantıkalyq karta erkin jazý, Sinkuein nemese bes joldy óleń, esse t. b. strategıalar qoldanylady. Olar arqyly balanyń damýyna, onyń boıyndaǵy jeke qabiletterdiń ashylýyna, shyǵarmashylyqpen izdenýine jol ashylady.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
№3 mektep- gımnazıanyń qazaq tili men ádebıeti pán muǵalimi.
