Syrnaı aspabyn meńgertýdegi kvınta sheńberiniń yqpaly
Syrnaı aspabyn úıretýshi muǵalimniń negizgi maqsaty – mýzyka mamanyn tárbıeleý. Sondyqtan syrnaıǵa úıretý barysynda oqýshyǵa estetıkalyq tárbıe de beriledi, olardyń kórkem shyǵarmadaǵy ásemdikti sezinýine, óz mýzykalyq qabiletin damytýyna, syrnaıda oryndaýshylyq sheberligin jetildirýine yqpal jasalady.
Syrnaı aspaby fólklorlyq - etnografıalyq ansámblder men orkestrde qoldanylyp, jeke oryndaýshylyqta súıemeldeýshi qyzmet te atqarady. Oǵan tán erekshelik – adam daýsyna óte jaqyn, áýendi, ándetpeli, durys tynys alýǵa yńǵaıly qurylymynda. Sondyqtan da syrnaı aspabyn onyń sol jaq klavıatýrasynsyz elestetý qıyn. Tek qana oń jaq klavıatýrada oınalǵan shyǵarmanyń kórkemdigi solǵyn bolady. Sol jaq klavıatýra óziniń ádemi akordtary arqyly tyńdaýshyǵa jaqsy áser qaldyrady.
Oqýshy syrnaı aspabymen tanysyp, oń jaǵyn birneshe sabaq boıy ıgerip alǵannan keıin, muǵalim oǵan sol qolyn úırete bastaıdy. Áýeli oń jáne sol qoldarmen jeke - jeke oınap shyqqan soń, olardy bir mezgilde qosyp tartady.
Syrnaıdyń sol jaq klavıatýrasy 5 qatardan turady. Olar: qosymsha qatar (q), negizgi qatar (n), majao (B), mınor (M), septakkord (7).
Sol jaq klavıatýranyń bir ereksheligi – túgeldeı taza kvınta ıntervaly, ıaǵnı kvınta aınalymy boıynsha qurylǵan. Negizgi qatardyń ortańǵy bóliginde 4 aq túımeler qatary ornalasqan. Tómennen sanaǵanda 2 - shi aq túımeniń aty – Do. Do dybysynan 5 basqysh joǵary sanasaq Sol notasy shyǵady. Sol - den 5 basqysh joǵary sanasaq Re, Re - den 5 basqysh Lá notasy, t. b. taza kvınta boıynsha notalar paıda bolady. Do notasynan 5 basqysh joǵary dıezdi tonalnoster bastalady. 1 - shi tonalnost– Sol major. Onda 1 dıez bar. Dıez Fa notasynan bastalady. Eki dıezi bar tonalnosti tabý úshin taǵy da Sol - den 5 basqysh joǵary sanaımyz, sonda Re major tonaldigi shyǵady. Osy tártippen basqa tonaldikter de tabylady.
Endi bemóldi tonaldikterdi tabý úshin negizgi qatardaǵy Do dybysynan tómen qaraı 5 basqysh joǵary sanaımyz, sonda Fa major tonaldigi shyǵady. Fa - dan tómen qaraı 5 basqysh sanasaq Sı bemól tonaldigi shyǵady. Osy tártippen qalǵan tonaldikter tabylady. Sonymen majorda mynadaı keste paıda bolady:
1. C - dur – 0 belgi
2. G - dur – 1#
3. D - dur – 2#
4. A - dur – 3#
5. E - dur – 4#
6. H - dur – 5#
7. Fis - dur – 7#
Endi majorǵa paralel ornalasqan mınor tonalnosterindegi kvınta aınalymy týraly sóz. C - dur men a - moll ekeýiniń kilttik belgisi joq. Olar bir - birine paralel. Lá notasy negizgi qatarda ornalasqan. a - moll tonaldiginen keıin keletin dıezdi tonalnosti tabý úshin, Lá - dan joǵary 5 basqysh sanaımyz, sonda dıezdi mınorly tonalnoster shyǵady. 1 - shi tonalnost– Mı mınor. Munda 1 dıez bar. Kelesi tonalnost– Sı mınor, onda 2 dıez bar, t. s. s. al, bemóldegi mınorly tonaldikterdi tabý úshin Lá - dan tómen qaraı 5 basqysh sanaımyz. 1 - shi bemoli bar tonalnost– Re mınor. 2 - shi bemóldi tonalnost– Sol mınor, t. s. s. Sonymen mınorda mynadaı keste paıda boldy:
1. a - moll – 0
2. e – moll – 1#
3. H - moll – 2#
4. fis - moll – 3#
5. cis - moll – 4#
6. qis - moll – 5#
7. dis - moll – 6#
8. ais - moll – 7#
Osylaısha syrnaı aspabyn úırene otyryp, oqýshy ári syrnaıdyń sol jaq klavıatýrasyn úırenedi, ári teorıalyq bilimin tájirıbemen ushtastyryp, kvınta aınalymynyń ne ekenin úırenedi. Bir notany basyp turyp, kelesi notanyń qaı dybys ekenin tabý úshin kvınta aınalymyn negizge alý kerek. Osy jolmen izdegen notasyn op - ońaı taýyp alady.
Syrnaı aspaby fólklorlyq - etnografıalyq ansámblder men orkestrde qoldanylyp, jeke oryndaýshylyqta súıemeldeýshi qyzmet te atqarady. Oǵan tán erekshelik – adam daýsyna óte jaqyn, áýendi, ándetpeli, durys tynys alýǵa yńǵaıly qurylymynda. Sondyqtan da syrnaı aspabyn onyń sol jaq klavıatýrasynsyz elestetý qıyn. Tek qana oń jaq klavıatýrada oınalǵan shyǵarmanyń kórkemdigi solǵyn bolady. Sol jaq klavıatýra óziniń ádemi akordtary arqyly tyńdaýshyǵa jaqsy áser qaldyrady.
Oqýshy syrnaı aspabymen tanysyp, oń jaǵyn birneshe sabaq boıy ıgerip alǵannan keıin, muǵalim oǵan sol qolyn úırete bastaıdy. Áýeli oń jáne sol qoldarmen jeke - jeke oınap shyqqan soń, olardy bir mezgilde qosyp tartady.
Syrnaıdyń sol jaq klavıatýrasy 5 qatardan turady. Olar: qosymsha qatar (q), negizgi qatar (n), majao (B), mınor (M), septakkord (7).
Sol jaq klavıatýranyń bir ereksheligi – túgeldeı taza kvınta ıntervaly, ıaǵnı kvınta aınalymy boıynsha qurylǵan. Negizgi qatardyń ortańǵy bóliginde 4 aq túımeler qatary ornalasqan. Tómennen sanaǵanda 2 - shi aq túımeniń aty – Do. Do dybysynan 5 basqysh joǵary sanasaq Sol notasy shyǵady. Sol - den 5 basqysh joǵary sanasaq Re, Re - den 5 basqysh Lá notasy, t. b. taza kvınta boıynsha notalar paıda bolady. Do notasynan 5 basqysh joǵary dıezdi tonalnoster bastalady. 1 - shi tonalnost– Sol major. Onda 1 dıez bar. Dıez Fa notasynan bastalady. Eki dıezi bar tonalnosti tabý úshin taǵy da Sol - den 5 basqysh joǵary sanaımyz, sonda Re major tonaldigi shyǵady. Osy tártippen basqa tonaldikter de tabylady.
Endi bemóldi tonaldikterdi tabý úshin negizgi qatardaǵy Do dybysynan tómen qaraı 5 basqysh joǵary sanaımyz, sonda Fa major tonaldigi shyǵady. Fa - dan tómen qaraı 5 basqysh sanasaq Sı bemól tonaldigi shyǵady. Osy tártippen qalǵan tonaldikter tabylady. Sonymen majorda mynadaı keste paıda bolady:
1. C - dur – 0 belgi
2. G - dur – 1#
3. D - dur – 2#
4. A - dur – 3#
5. E - dur – 4#
6. H - dur – 5#
7. Fis - dur – 7#
Endi majorǵa paralel ornalasqan mınor tonalnosterindegi kvınta aınalymy týraly sóz. C - dur men a - moll ekeýiniń kilttik belgisi joq. Olar bir - birine paralel. Lá notasy negizgi qatarda ornalasqan. a - moll tonaldiginen keıin keletin dıezdi tonalnosti tabý úshin, Lá - dan joǵary 5 basqysh sanaımyz, sonda dıezdi mınorly tonalnoster shyǵady. 1 - shi tonalnost– Mı mınor. Munda 1 dıez bar. Kelesi tonalnost– Sı mınor, onda 2 dıez bar, t. s. s. al, bemóldegi mınorly tonaldikterdi tabý úshin Lá - dan tómen qaraı 5 basqysh sanaımyz. 1 - shi bemoli bar tonalnost– Re mınor. 2 - shi bemóldi tonalnost– Sol mınor, t. s. s. Sonymen mınorda mynadaı keste paıda boldy:
1. a - moll – 0
2. e – moll – 1#
3. H - moll – 2#
4. fis - moll – 3#
5. cis - moll – 4#
6. qis - moll – 5#
7. dis - moll – 6#
8. ais - moll – 7#
Osylaısha syrnaı aspabyn úırene otyryp, oqýshy ári syrnaıdyń sol jaq klavıatýrasyn úırenedi, ári teorıalyq bilimin tájirıbemen ushtastyryp, kvınta aınalymynyń ne ekenin úırenedi. Bir notany basyp turyp, kelesi notanyń qaı dybys ekenin tabý úshin kvınta aınalymyn negizge alý kerek. Osy jolmen izdegen notasyn op - ońaı taýyp alady.
You Might Also Like
