Soǵys týraly óleńder
Soǵys týraly óleńder
1941 jyldyń 22 maýsymynda Uly Otan Soǵysy bastalǵan bolatyn. Keńes Odaǵy armıasy basqynshy fashısik Germanıaǵa qarsy soǵysýǵa májbúr bolǵan edi. Bul kún qazirgi zamanda Eske alý jáne aza tutý kúni retinde atalyp ótiledi. Sol soǵysta qaza tapqan ata - ájelerimizdiń qurmetine sum soǵys týraly jazylǵan óleńder tizbegin usynamyz.
Muqaǵalı Maqataev
Soǵystyń sońǵy kóktemi
Jasylmen boıap qoıǵan ba?!
Jap - jasyl taýdyń bókteri
Qyrlar da, mynaý oılar da,
Jap - jasyl bolyp kóktedi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi.
Kóp boldy, jasyl taýlarǵa,
Jap - jasyl bulttar shókkeli.
Ákeldi shýaq bar mańǵa,
Soǵystń sońǵy kóktemi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi,
Kóp boldy nuryn tókkeli.
Jap - jasyl anaý aspan da,
Aspan da, sirá, kóktedi.
Boıyna taýdyń asylyp,
Shuǵyla turdy, kók meńi.
Qyzǵanyp, gúlin jasyryp,
Qyltanaqtar da kóktedi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi.
Jap - jasyl shybyq, tal - daǵy,
Ormannyń jasyl shekpeni.
Qýanta, biraq, almady,
Sonaý bir úıdi shettegi,
Soǵystyń sońǵy kóktemi...
Qaıran jeńgem
Sý surasa sút bergen, aıran bergen,
Qartaıyp qalypsyń - aý, qaıran jeńgem!
Qarǵanyń valetindeı edireıip,
Qasyńa myna bireý qaıdan kelgen?
Apyraı, sýyq edi surqy neden?!
Adamǵa qaraıdy ǵoı syrtymenen.
Jol kórsetkish saqshynyń taıaǵyndaı,
Qımylyndy baǵyp tur murtymenen.
Jeńeshe - aý, esińde me bizdin aǵaı?
Syılasyp otyrar ek biz qudadaı.
Qandy balaq soǵysty qarǵys atsyn,
Qaıran jeńgem, shyrqyndy buzdy qalaı
Kúlkiń qaıda kúmisteı syńǵyrlaǵan?
Júziń nege ymyrttaı túnjyraǵan?
Buǵalyqqa turmaıtyn asaý ediń,
Seni ákelip teligen kim mynaǵan?
Óziń bolsań, tym aǵat oılanǵansyń,
Baqyt emes, basyńa qaıǵy alǵansyń,
Jan edin ǵoı janynyń talǵamy bar,
Qara murtqa qalaısha baılanǵansyń?!
El - jurtyń qaraýshy edi maqtan etip.
Kıip ap aıaǵyńa saltama etik,
Talaılardan ketýshi eń attap etip,
Talaılardy júrýshi eń taptap etip...
Qartaıyp qalypsyń - aý, qaıran jeńgem!
Qaıǵyǵa moıymaýshy eń. Qaıdan kelgen?!
Saǵynyp júrsiń be álde, qadirlim - aı,
Baıaǵy jastyǵyńdy maıdanda ólgen?..
Rafael Nıazbek
Soldat Sandyraǵy
Sulýlyqtyń oq atyp tunbasyna,
Soǵystardyń aınalǵan syrlasyna.
Qolbasshynyń bir ózi baıtaq
Reseı Qarý - jaraq jarasqan tulǵasyna.
Zulymdyqtan somdalǵan tiri eskertkish,
Tura qalǵan obadaı qyr basyna.
Aı tutylmaı aspanda, Kún tutylmaı
Jyn qoǵamda júr deısiń kim qutyrmaı?
Týǵan uly kúninde qolbasshynyń
Zeńbirekter atylsyn úni tynbaı.
Toı jasaımyz taý halqyn túgel qyryp,
Shyrqalatyn san ǵasyr umytylmaı.
Soldattarmyz jol salǵan tyńnan etip,
Qulyn daýsy shyńǵyrsyn shyńǵa jetip.
Qolbasshynyń týǵan kún qurmetine,
Sheshen halqyn shalamyz qurban etip.
Urpaq súıip, Toltyrǵan tólge óńirin,
Sheshenderdiń shegelep kórge ómirin.
Groznyıdy jaman ba syıǵa tartyp,
Qolbasshynyń aýlasaq ór kóńilin?!
Soldattarmyz Týysyn, týǵandaryn,
Pármen berse aıamaı qyrǵan bárin.
Hege, endeshe, qyrmaımyz
Taý jaılaǵan Sheshen halqyn,
Ǵasyrdyń qurbandaryn!
Keń dúnıeni mazalap jalyqtyrmaı,
Qan urttatyp júrsek te taryqtyrmaı.
Qolbasshynyń týǵan kún qurmetine,
Halyq qyrmaı bola ma, halyq qyrmaı?!
Ómir - qulyn bolsa eger shapqylaǵan,
Reseı - qasqyr sanynan tartqylaǵan.
Az ulystar nysana bolsa eger de,
Reseı - alyp zeńbirek atqylaǵan.
Ulystardy torkchıdaı shyryldatqan,
Ulylardy dalanyń qumyna atqan.
Reseı - alyp dıirmen, Halyq - bıdaı
Tartylǵanda ún bolyp shyǵyp jatqan.
Qasymhan Begmanov
Uly Otan soǵysynyń 40 jyldyǵyna oraı jazylǵan óleń
Tań atady, kún batady,
Qara jerde aınalar.
Qatal taǵdyr til qatady,
Kókirekti qaıǵy alar.
Baqyt seniń qoldarynda,
Kúnder keler araıly.
Júrip ótken joldarynda,
Ósek qardaı boraıdy.
Qanattylar barady ushyp,
Ýaqyt shirkin zyrlaıdy.
Qara túnde qara mysyq,
Kókirekti tyrnaıdy.
İshten tyndy - aý talaı dana,
Qos ishekteı septeser.
Jer basarsyń qalaı ǵana,
Qadirińe jetpese el.
Pana bolmaı keńseler,
Qaldy sonaý jolymda.
Bes - alty aýyz el sener,
Sóz qalsyn dep sońymda.
Men de júrmin murat qyp,
Oıshyldaıyn tolǵanyp.
Jazyqsyzdy jylattyq,
Jetesizden qorǵanyp.
Adamnyń joq jamany,
Basqyń kelse daýdy eger.
Júrip turǵan zamany,
Alshandaıdy saýdager.
Jolatpady qasyna,
Balǵa batqan barmaǵy.
İs túskende basyma,
Bir dosym da qalmady.
Áýreleme bosqa eles,
Qudaı meni qysqanǵa.
Opasyz sol dosqa emes,
Yrazymyn dushpanǵa.
Qulyn baılap, qozy alǵan,
Burynǵy aýyl... oılanam.
Jaratyldym tozańnan,
Topyraqqa aınalam.
Ótkize almaı qor ǵyp júrgen ómirin,
Bireýlerge jibimeıdi kóńilim.
Bes - alty aýyz sóz qalsyn dep sońymda,
Muńaıatyn, túsinetin meni kim.
Burynǵylar bir kúni ótse jylaǵan,
Aspan jaqtan tek shapaǵat suraǵan.
Myna jurttyń pıǵyldaryn uǵa almaı,
Qalqamanda sandalyp júr bul aǵań.
Táýekel dep keshe dastan bastap em,
Búgin muńly mazalady basqa óleń.
Almaty jaq abyr - sabyr nelikten,
Jaýtańdaıdy ań - tań bolyp Qaskeleń.
Ár ýaqytta bergender az, alǵan kóp,
Sonyń kóbi, el esinde qalǵan joq.
Keshegi ótken týǵan dala qarttary,
Hege aıtty eken bul ómirdi jalǵan dep.
Búgingiler... tirlik qamy, bas qamy,
Asqaq - asqaq armandardy tastady.
Teatrdyń jáýdireıdi janary,
Týǵan jerdiń túnerip tur aspany.
Shyqqan kúnmen shýaq boldym shashyldym,
Atqan tańmen qyrda gúl bop ashyldym.
Júregimdi aýyrtady muńdary,
Qalyp bara jatqan ata ǵasyrdyń.
Men ketkende kalar eken jar kimmen,
Qalar eken tańǵy shyqtaı ar kimmen?
Analardyń kózderinde barmyn men,
Aǵalardyń sózderinde barmyn men.
Teńiz kańsyp, joǵalǵanmen toǵandar,
Halyq qalar, ózgergenmen qoǵamdar.
Buryn ómir súrip kórgen joq em men,
Ókpeletsem keshirińder,
Adamdar! Ana qaıǵy, jar qaıǵy, bala qaıǵy.
Mansap qaıǵy, baq qaıǵy, dala qaıǵy.
Azamat bop qaıǵyra almasańyz,
İshińdegi shemeniń taramaıdy.
Qaıdaǵy oılar kóńilge balalaıdy,
Janymdy kemirgende qara qaıǵy.
Alpys eki tamyrda zyr júgirip,
Ón boıymdy qan bolyp aralaıdy.
Ary taza aqyn dep qaramaıdy,
Naqaq jara janymdy jaralaıdy.
Bar bilerim kimderdiń kim ekenin,
Ýaqyt patsha suryptap saralaıdy.
Júregim qanshama ret qaq bólingen,
Ony oqyp sezersiń dápterimnen.
Dápter ǵana emes, ol muram meniń,
Habar berer muńaıǵan sátterimnen.
Qara óleńmen astasqan qara qaıǵy,
Qan bop qatqan kóńilden taramaıdy
Qazaq aman turǵanda asqaq jyrym,
Esimimdi aspanda daralaıdy.
Beıitterge qondy taǵy kepterler,
Kepterlerim, alysqa ushyp ketpeńder.
Tómpeshikter dep qarama jaı ǵana,
Bunyń bári keshe ómirden ótkender,
Aınalaıyn kepterler.
Máńgilikke osynda oryn tepkender,
Tylsym syrdy sezgendeı me kepterler.
Kepterlerge muń shaqqandaı kórindi,
Alýan adam talaı kelip - ketken jer.
Beıitterdi aıaq asty etpeńder,
Monshaq kózdi úrikpeıdi kepterler.
Dám - tuz bitse biz de barar oryn ǵoı,
Bal ómirdi qımaı - qımaı ótkender.
San aınalar shyr kóbelek kók pen jer,
Bizder áli kezdesemiz, ketpeńder.
Bul beıitte jatyr jaqsy adamdar,
Qoshtasaıyq, qosh bolyndar, kepterler.
Qoshtastym men janarymnan jas parlap,
Dúnıe - dáýren, basymyzdan qashqan baq.
Beıit qoryp júrgen názik qustarym,
Birte - birte bara jatty aspandap.
Daıyndaǵan: Elbarys Mahambet
Derekkózi: massaget. kz
1941 jyldyń 22 maýsymynda Uly Otan Soǵysy bastalǵan bolatyn. Keńes Odaǵy armıasy basqynshy fashısik Germanıaǵa qarsy soǵysýǵa májbúr bolǵan edi. Bul kún qazirgi zamanda Eske alý jáne aza tutý kúni retinde atalyp ótiledi. Sol soǵysta qaza tapqan ata - ájelerimizdiń qurmetine sum soǵys týraly jazylǵan óleńder tizbegin usynamyz.
Muqaǵalı Maqataev
Soǵystyń sońǵy kóktemi
Jasylmen boıap qoıǵan ba?!
Jap - jasyl taýdyń bókteri
Qyrlar da, mynaý oılar da,
Jap - jasyl bolyp kóktedi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi.
Kóp boldy, jasyl taýlarǵa,
Jap - jasyl bulttar shókkeli.
Ákeldi shýaq bar mańǵa,
Soǵystń sońǵy kóktemi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi,
Kóp boldy nuryn tókkeli.
Jap - jasyl anaý aspan da,
Aspan da, sirá, kóktedi.
Boıyna taýdyń asylyp,
Shuǵyla turdy, kók meńi.
Qyzǵanyp, gúlin jasyryp,
Qyltanaqtar da kóktedi.
Soǵystyń sońǵy kóktemi.
Jap - jasyl shybyq, tal - daǵy,
Ormannyń jasyl shekpeni.
Qýanta, biraq, almady,
Sonaý bir úıdi shettegi,
Soǵystyń sońǵy kóktemi...
Qaıran jeńgem
Sý surasa sút bergen, aıran bergen,
Qartaıyp qalypsyń - aý, qaıran jeńgem!
Qarǵanyń valetindeı edireıip,
Qasyńa myna bireý qaıdan kelgen?
Apyraı, sýyq edi surqy neden?!
Adamǵa qaraıdy ǵoı syrtymenen.
Jol kórsetkish saqshynyń taıaǵyndaı,
Qımylyndy baǵyp tur murtymenen.
Jeńeshe - aý, esińde me bizdin aǵaı?
Syılasyp otyrar ek biz qudadaı.
Qandy balaq soǵysty qarǵys atsyn,
Qaıran jeńgem, shyrqyndy buzdy qalaı
Kúlkiń qaıda kúmisteı syńǵyrlaǵan?
Júziń nege ymyrttaı túnjyraǵan?
Buǵalyqqa turmaıtyn asaý ediń,
Seni ákelip teligen kim mynaǵan?
Óziń bolsań, tym aǵat oılanǵansyń,
Baqyt emes, basyńa qaıǵy alǵansyń,
Jan edin ǵoı janynyń talǵamy bar,
Qara murtqa qalaısha baılanǵansyń?!
El - jurtyń qaraýshy edi maqtan etip.
Kıip ap aıaǵyńa saltama etik,
Talaılardan ketýshi eń attap etip,
Talaılardy júrýshi eń taptap etip...
Qartaıyp qalypsyń - aý, qaıran jeńgem!
Qaıǵyǵa moıymaýshy eń. Qaıdan kelgen?!
Saǵynyp júrsiń be álde, qadirlim - aı,
Baıaǵy jastyǵyńdy maıdanda ólgen?..
Rafael Nıazbek
Soldat Sandyraǵy
Sulýlyqtyń oq atyp tunbasyna,
Soǵystardyń aınalǵan syrlasyna.
Qolbasshynyń bir ózi baıtaq
Reseı Qarý - jaraq jarasqan tulǵasyna.
Zulymdyqtan somdalǵan tiri eskertkish,
Tura qalǵan obadaı qyr basyna.
Aı tutylmaı aspanda, Kún tutylmaı
Jyn qoǵamda júr deısiń kim qutyrmaı?
Týǵan uly kúninde qolbasshynyń
Zeńbirekter atylsyn úni tynbaı.
Toı jasaımyz taý halqyn túgel qyryp,
Shyrqalatyn san ǵasyr umytylmaı.
Soldattarmyz jol salǵan tyńnan etip,
Qulyn daýsy shyńǵyrsyn shyńǵa jetip.
Qolbasshynyń týǵan kún qurmetine,
Sheshen halqyn shalamyz qurban etip.
Urpaq súıip, Toltyrǵan tólge óńirin,
Sheshenderdiń shegelep kórge ómirin.
Groznyıdy jaman ba syıǵa tartyp,
Qolbasshynyń aýlasaq ór kóńilin?!
Soldattarmyz Týysyn, týǵandaryn,
Pármen berse aıamaı qyrǵan bárin.
Hege, endeshe, qyrmaımyz
Taý jaılaǵan Sheshen halqyn,
Ǵasyrdyń qurbandaryn!
Keń dúnıeni mazalap jalyqtyrmaı,
Qan urttatyp júrsek te taryqtyrmaı.
Qolbasshynyń týǵan kún qurmetine,
Halyq qyrmaı bola ma, halyq qyrmaı?!
Ómir - qulyn bolsa eger shapqylaǵan,
Reseı - qasqyr sanynan tartqylaǵan.
Az ulystar nysana bolsa eger de,
Reseı - alyp zeńbirek atqylaǵan.
Ulystardy torkchıdaı shyryldatqan,
Ulylardy dalanyń qumyna atqan.
Reseı - alyp dıirmen, Halyq - bıdaı
Tartylǵanda ún bolyp shyǵyp jatqan.
Qasymhan Begmanov
Uly Otan soǵysynyń 40 jyldyǵyna oraı jazylǵan óleń
Tań atady, kún batady,
Qara jerde aınalar.
Qatal taǵdyr til qatady,
Kókirekti qaıǵy alar.
Baqyt seniń qoldarynda,
Kúnder keler araıly.
Júrip ótken joldarynda,
Ósek qardaı boraıdy.
Qanattylar barady ushyp,
Ýaqyt shirkin zyrlaıdy.
Qara túnde qara mysyq,
Kókirekti tyrnaıdy.
İshten tyndy - aý talaı dana,
Qos ishekteı septeser.
Jer basarsyń qalaı ǵana,
Qadirińe jetpese el.
Pana bolmaı keńseler,
Qaldy sonaý jolymda.
Bes - alty aýyz el sener,
Sóz qalsyn dep sońymda.
Men de júrmin murat qyp,
Oıshyldaıyn tolǵanyp.
Jazyqsyzdy jylattyq,
Jetesizden qorǵanyp.
Adamnyń joq jamany,
Basqyń kelse daýdy eger.
Júrip turǵan zamany,
Alshandaıdy saýdager.
Jolatpady qasyna,
Balǵa batqan barmaǵy.
İs túskende basyma,
Bir dosym da qalmady.
Áýreleme bosqa eles,
Qudaı meni qysqanǵa.
Opasyz sol dosqa emes,
Yrazymyn dushpanǵa.
Qulyn baılap, qozy alǵan,
Burynǵy aýyl... oılanam.
Jaratyldym tozańnan,
Topyraqqa aınalam.
Ótkize almaı qor ǵyp júrgen ómirin,
Bireýlerge jibimeıdi kóńilim.
Bes - alty aýyz sóz qalsyn dep sońymda,
Muńaıatyn, túsinetin meni kim.
Burynǵylar bir kúni ótse jylaǵan,
Aspan jaqtan tek shapaǵat suraǵan.
Myna jurttyń pıǵyldaryn uǵa almaı,
Qalqamanda sandalyp júr bul aǵań.
Táýekel dep keshe dastan bastap em,
Búgin muńly mazalady basqa óleń.
Almaty jaq abyr - sabyr nelikten,
Jaýtańdaıdy ań - tań bolyp Qaskeleń.
Ár ýaqytta bergender az, alǵan kóp,
Sonyń kóbi, el esinde qalǵan joq.
Keshegi ótken týǵan dala qarttary,
Hege aıtty eken bul ómirdi jalǵan dep.
Búgingiler... tirlik qamy, bas qamy,
Asqaq - asqaq armandardy tastady.
Teatrdyń jáýdireıdi janary,
Týǵan jerdiń túnerip tur aspany.
Shyqqan kúnmen shýaq boldym shashyldym,
Atqan tańmen qyrda gúl bop ashyldym.
Júregimdi aýyrtady muńdary,
Qalyp bara jatqan ata ǵasyrdyń.
Men ketkende kalar eken jar kimmen,
Qalar eken tańǵy shyqtaı ar kimmen?
Analardyń kózderinde barmyn men,
Aǵalardyń sózderinde barmyn men.
Teńiz kańsyp, joǵalǵanmen toǵandar,
Halyq qalar, ózgergenmen qoǵamdar.
Buryn ómir súrip kórgen joq em men,
Ókpeletsem keshirińder,
Adamdar! Ana qaıǵy, jar qaıǵy, bala qaıǵy.
Mansap qaıǵy, baq qaıǵy, dala qaıǵy.
Azamat bop qaıǵyra almasańyz,
İshińdegi shemeniń taramaıdy.
Qaıdaǵy oılar kóńilge balalaıdy,
Janymdy kemirgende qara qaıǵy.
Alpys eki tamyrda zyr júgirip,
Ón boıymdy qan bolyp aralaıdy.
Ary taza aqyn dep qaramaıdy,
Naqaq jara janymdy jaralaıdy.
Bar bilerim kimderdiń kim ekenin,
Ýaqyt patsha suryptap saralaıdy.
Júregim qanshama ret qaq bólingen,
Ony oqyp sezersiń dápterimnen.
Dápter ǵana emes, ol muram meniń,
Habar berer muńaıǵan sátterimnen.
Qara óleńmen astasqan qara qaıǵy,
Qan bop qatqan kóńilden taramaıdy
Qazaq aman turǵanda asqaq jyrym,
Esimimdi aspanda daralaıdy.
Beıitterge qondy taǵy kepterler,
Kepterlerim, alysqa ushyp ketpeńder.
Tómpeshikter dep qarama jaı ǵana,
Bunyń bári keshe ómirden ótkender,
Aınalaıyn kepterler.
Máńgilikke osynda oryn tepkender,
Tylsym syrdy sezgendeı me kepterler.
Kepterlerge muń shaqqandaı kórindi,
Alýan adam talaı kelip - ketken jer.
Beıitterdi aıaq asty etpeńder,
Monshaq kózdi úrikpeıdi kepterler.
Dám - tuz bitse biz de barar oryn ǵoı,
Bal ómirdi qımaı - qımaı ótkender.
San aınalar shyr kóbelek kók pen jer,
Bizder áli kezdesemiz, ketpeńder.
Bul beıitte jatyr jaqsy adamdar,
Qoshtasaıyq, qosh bolyndar, kepterler.
Qoshtastym men janarymnan jas parlap,
Dúnıe - dáýren, basymyzdan qashqan baq.
Beıit qoryp júrgen názik qustarym,
Birte - birte bara jatty aspandap.
Daıyndaǵan: Elbarys Mahambet
Derekkózi: massaget. kz
You Might Also Like
-
Qurmetti qoldanýshylar, ustazdar, oqýshylar. Kópten kútken kún de kelip jetti, báıge aıaqtaldy, nátıjesi shyqty. Barlyq qatysýshylarǵa, atsalysqan adamdarǵa alǵys aıtamyz. Barlyqtaryńyzǵa sáttilik tileı...
