Sóılem. Syrbaı Máýlenov "Jyraý"
Taqyryby: Sóılem. S. Máýlenov. Jyraý.
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa jyr, jyraý, jyrshy týraly túsinik berý, uǵymdardy ajyratý, qıyn sózderdiń maǵynasymen tanystyrý. Buqar jyraý týraly aqparat berý, onyń elin súıgen, halqynyń qamyn oılaǵan, uly danyshpan tulǵa retindegi beınesin úlgi etý, tárbıeleý. Qazirgi kezdegi jyraýlar jaıly aqparat berý, tolǵaý tyńdaý.
Sabaqtyń mindetteri:
bilimdik: Sóılem týraly túsinigin keńeıtý, suraqtar qoıa bilýge úıretý.
damytýshylyq: oqýshylardyń oqý áreketimen shuǵyldaný arqyly teorıalyq oılaý, sóıleý, qabiletterin damytý, shyǵarmashylyqqa jeteleý.
tárbıelik: Oqýshylardy sózderdiń qoldaný erekshelikterin baıqaý arqyly sóz qudiretin túsine bilýge tárbıeleý.
Oqytýdyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, kórnekilik, túsindirý, dáleldeý, izdenýshilik.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi:
Psıhologıalyq daıyndyq:
Qaıyrly kún, dostym!
Qaıyrly kún bolsyn.
Beısenbiniń kúni
Sáttilikke tolsyn
Búgin alar baǵamyz
Kileń «bestik» bolsyn.
Úı jumysyn tekserý: suraq - jaýap ádisi boıynsha ótilgen materıaldy qaıtalaý.
1. Zattyń atyn bildiretin sózderge qandaı suraqtar qoıylady?
2. Zattyń qımylyn bildiretin sózderge qandaı suraqtar qoıylady?
3. Qandaı? qaı? suraqtaryna jaýap beretin sózder taýyp atańdar.
4. Qansha? Neshe? Neshinshi? suraqtaryna jaýap beretin sózder taýyp atańdar.
«Úndemes» oıyny
Sıfrlardy kórsetý
1, 5, 7, 9, 10
Jańa sabaq: Maqsatyn habarlaý, sóılem týraly biletinderińdi ortaǵa salyńdar.
Oı qozǵaý: áripter, sózder, sóılemder jazylǵan.
k, p, a, i, t
oqýshy, oqydy, kitap.
Problemalyq suraqtar qoıý:
- Balalar, birinshi qatarda neler jazylǵan?
- Árip degen ne?
- Joǵarydaǵy áripterden qandaı sóz quraýǵa bolady?
- Al ekinshi qatarda she?
- Sóz degenimiz ne?
1 - tapsyrma: Endeshe, ekinshi qatardaǵy sózderden sóılem qurastyryp kóreıik.
Sóılemniń erejesi qaıtalanady.
Sóılem aıaqtalǵan oıdy bildiredi, bas áripten bastalyp jazylady, sózder bir - birinen bólek jazylady, aıtylý maqsatyna qaraı tynys belgisi qoıylady.
2 - tapsyrma: Oı sergitý jattyǵýy: «Muqıat bol!» (sıgnaldyq kartochkamen jumys).
Sharty: sózder oqylǵanda kók, sóılemder oqylǵanda qyzyl, býyndar oqylǵanda sary kartochkalardy kóterý.
Dybys –– býyn — sóz — sóılem.
Oqýlyqpen jumys:
148 - jattyǵý. 1. Ár sóılemnen soń daýys kidirisin jasap oqyńdar.
2. Ár sóılemde neshe sóz bar ekenin anyqtańdar. Sóılemdegi sózderdiń bir - birinen bólek jazylatynyn ańǵaryńdar.
149 - jattyǵý. İzdenýshilik deńgeıdegi tapsyrma.
1. Orny aýystyrylyp berilgen sózderden sóılem qurastyryp jazyńdar.
Ár sóılemniń birinshi sózin bas áripten bastap jazyńdar.
(Alǵashqy úsh sóılemin jazý.)
Sergitý sáti:
Óner qýǵan balamyz,
Kileń bestik alamyz
Ánshi erteń bolamyz
Kúıshi erteń bolarmyz,
Múmkin jyrshy bolarmyz,
Álde bıshi bolarmyz,
Kim bolsaq ta áıteýir
Aman - esen bolaıyq.
Shyǵarmashylyq tapsyrma:
Oqylatyn sózderdiń ishinen kim? degen suraqtarǵa jaýap beretin sózderdi ataıyq. Ánshi, bıshi, jyrshy, kúıshi.
Bul sózderdi bir sózben qalaı ataýǵa bolady? Óner adamdary.
Sózdik jumys: Ár sózdiń maǵynasyna toqtalý, oqýshylardyń oıyn tyńdaý.
Ánshi - án aıtatyn adam.
Bıshi - bıdiń qyr - syryn tanıtyn, jaqsy bıleıtin adam.
Kúıshi - dombyrada kúı tartatyn adam.
Qazir biz jyr, jyrshy, jyraý sózderiniń maǵynasynyń taldap túsinip kóreıik. Sonymen jyrshy sóziniń túbiri jyr, endeshe jyr degenimiz ne eken? soǵan toqtalaıyq.
Jyrshy degenimiz - jyr aıtýshy, taratýshy, jyrshylar dombyranyń ne qobyzdyń súıemeldeýimen maqalmen, ánmen aıtady.
Jyraý - óz janynan jyr shyǵaryp aıtatyn jáne dastandar men tolǵaýlardy oryndaıtyn halyq poezıasynyń ókili.
Jyraýlardy atap aıtatyn bolsaq Asan qaıǵy, Qaztýǵan jyraý, Dospambet jyraý, Shalkıiz jyraý, Aqtamberdi jyraý, Buqar jyraý, Shal aqyn.
Oqýlyqpen jumys: S. Máýlenovtiń «Jyraý» óleńin mánerlep oqyp, maǵynasyna mán berý.
Sózdik jumysyn júrgizý.
Qıssa - áńgime, ańyz, aýyz ádebıetine tán epıkalyq janr, dastan.
Abyz - el basqarý isine aralasyp otyrǵan saıası tulǵa bolǵan ǵulama, kóripkel.
Myna sheshendik sózderge nazar aýdaraıyq.
Eki jaqsy qas bolmas,
Eki jaman dos bolmas. ( Buqar jyraý)
Buqar jyraý
Óz zamanynda Buqar jyraý bilimdar adam bolǵan. Buqar Qalqamanuly - qazaqtyń asa kórnekti jyraýy, memlekettik qaıratkeri. Uzaq ǵumyr súrgen ol kóptegen tarıhı oqıǵalardyń kýágeri. Táýke han tusynda bedeldi bılerdiń biri bolǵan.
Óz týyndylarynda ózekti máselelerdi kótergen abyz aqyn halyqty birlikke, dostyqqa jáne batyldyqqa úndeıdi. Abylaıdyń keıbir is - áreketterin qatty synaǵan ol aıbarly hannyń aqylshysy ǵana emes, memlekettik saıasat isterine yqpal etip otyrǵan qabyrǵaly bıge, óz zamanynyń uranshysyna aınaldy.
Qazirgi Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdany, Dalba taýynyń baýraıynda qaıtys bolǵan.
Balalar, qazirgi kezde de jyraýlar bar, olar da jyr, tolǵaýlar aıtady. Jańaǵy atalǵan jyraýlar qaldyrǵan asyl muralardy qazir bizge jetkizip júrgen aǵa - ápke jyraýlarymyz jetkilikti. Qazir sol jyraý aǵalaryńnyń biri Bekbolat Tileýhannyń oryndaýynda Qaztýǵan jyraýdyń «Qaıran Edil» atty tolǵaýyn tyńdaıyq. Tolǵaýdy tyńdaý.
Qaztýǵan jyraý.
Bul tolǵaýda halyqtyń týǵan mekeni – Edilin tastap basqa jaqqa qonys tebýin meńzeıdi. Jyraýdyń bul tolǵaýy atameken, týǵan jerge degen ystyq sezim, zor mahabbatyn tanytady.
Qorytyndylaý
- Sóılem degenimiz ne?
- Sóılem neden quralady?
- Qandaı jyraýlarmen tanystyq?
Úıge tapsyrma: 151 - jattyǵý, erejeni qaıtalaý. S. Máýlenov. «Jyraý»
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa jyr, jyraý, jyrshy týraly túsinik berý, uǵymdardy ajyratý, qıyn sózderdiń maǵynasymen tanystyrý. Buqar jyraý týraly aqparat berý, onyń elin súıgen, halqynyń qamyn oılaǵan, uly danyshpan tulǵa retindegi beınesin úlgi etý, tárbıeleý. Qazirgi kezdegi jyraýlar jaıly aqparat berý, tolǵaý tyńdaý.
Sabaqtyń mindetteri:
bilimdik: Sóılem týraly túsinigin keńeıtý, suraqtar qoıa bilýge úıretý.
damytýshylyq: oqýshylardyń oqý áreketimen shuǵyldaný arqyly teorıalyq oılaý, sóıleý, qabiletterin damytý, shyǵarmashylyqqa jeteleý.
tárbıelik: Oqýshylardy sózderdiń qoldaný erekshelikterin baıqaý arqyly sóz qudiretin túsine bilýge tárbıeleý.
Oqytýdyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, kórnekilik, túsindirý, dáleldeý, izdenýshilik.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi:
Psıhologıalyq daıyndyq:
Qaıyrly kún, dostym!
Qaıyrly kún bolsyn.
Beısenbiniń kúni
Sáttilikke tolsyn
Búgin alar baǵamyz
Kileń «bestik» bolsyn.
Úı jumysyn tekserý: suraq - jaýap ádisi boıynsha ótilgen materıaldy qaıtalaý.
1. Zattyń atyn bildiretin sózderge qandaı suraqtar qoıylady?
2. Zattyń qımylyn bildiretin sózderge qandaı suraqtar qoıylady?
3. Qandaı? qaı? suraqtaryna jaýap beretin sózder taýyp atańdar.
4. Qansha? Neshe? Neshinshi? suraqtaryna jaýap beretin sózder taýyp atańdar.
«Úndemes» oıyny
Sıfrlardy kórsetý
1, 5, 7, 9, 10
Jańa sabaq: Maqsatyn habarlaý, sóılem týraly biletinderińdi ortaǵa salyńdar.
Oı qozǵaý: áripter, sózder, sóılemder jazylǵan.
k, p, a, i, t
oqýshy, oqydy, kitap.
Problemalyq suraqtar qoıý:
- Balalar, birinshi qatarda neler jazylǵan?
- Árip degen ne?
- Joǵarydaǵy áripterden qandaı sóz quraýǵa bolady?
- Al ekinshi qatarda she?
- Sóz degenimiz ne?
1 - tapsyrma: Endeshe, ekinshi qatardaǵy sózderden sóılem qurastyryp kóreıik.
Sóılemniń erejesi qaıtalanady.
Sóılem aıaqtalǵan oıdy bildiredi, bas áripten bastalyp jazylady, sózder bir - birinen bólek jazylady, aıtylý maqsatyna qaraı tynys belgisi qoıylady.
2 - tapsyrma: Oı sergitý jattyǵýy: «Muqıat bol!» (sıgnaldyq kartochkamen jumys).
Sharty: sózder oqylǵanda kók, sóılemder oqylǵanda qyzyl, býyndar oqylǵanda sary kartochkalardy kóterý.
Dybys –– býyn — sóz — sóılem.
Oqýlyqpen jumys:
148 - jattyǵý. 1. Ár sóılemnen soń daýys kidirisin jasap oqyńdar.
2. Ár sóılemde neshe sóz bar ekenin anyqtańdar. Sóılemdegi sózderdiń bir - birinen bólek jazylatynyn ańǵaryńdar.
149 - jattyǵý. İzdenýshilik deńgeıdegi tapsyrma.
1. Orny aýystyrylyp berilgen sózderden sóılem qurastyryp jazyńdar.
Ár sóılemniń birinshi sózin bas áripten bastap jazyńdar.
(Alǵashqy úsh sóılemin jazý.)
Sergitý sáti:
Óner qýǵan balamyz,
Kileń bestik alamyz
Ánshi erteń bolamyz
Kúıshi erteń bolarmyz,
Múmkin jyrshy bolarmyz,
Álde bıshi bolarmyz,
Kim bolsaq ta áıteýir
Aman - esen bolaıyq.
Shyǵarmashylyq tapsyrma:
Oqylatyn sózderdiń ishinen kim? degen suraqtarǵa jaýap beretin sózderdi ataıyq. Ánshi, bıshi, jyrshy, kúıshi.
Bul sózderdi bir sózben qalaı ataýǵa bolady? Óner adamdary.
Sózdik jumys: Ár sózdiń maǵynasyna toqtalý, oqýshylardyń oıyn tyńdaý.
Ánshi - án aıtatyn adam.
Bıshi - bıdiń qyr - syryn tanıtyn, jaqsy bıleıtin adam.
Kúıshi - dombyrada kúı tartatyn adam.
Qazir biz jyr, jyrshy, jyraý sózderiniń maǵynasynyń taldap túsinip kóreıik. Sonymen jyrshy sóziniń túbiri jyr, endeshe jyr degenimiz ne eken? soǵan toqtalaıyq.
Jyrshy degenimiz - jyr aıtýshy, taratýshy, jyrshylar dombyranyń ne qobyzdyń súıemeldeýimen maqalmen, ánmen aıtady.
Jyraý - óz janynan jyr shyǵaryp aıtatyn jáne dastandar men tolǵaýlardy oryndaıtyn halyq poezıasynyń ókili.
Jyraýlardy atap aıtatyn bolsaq Asan qaıǵy, Qaztýǵan jyraý, Dospambet jyraý, Shalkıiz jyraý, Aqtamberdi jyraý, Buqar jyraý, Shal aqyn.
Oqýlyqpen jumys: S. Máýlenovtiń «Jyraý» óleńin mánerlep oqyp, maǵynasyna mán berý.
Sózdik jumysyn júrgizý.
Qıssa - áńgime, ańyz, aýyz ádebıetine tán epıkalyq janr, dastan.
Abyz - el basqarý isine aralasyp otyrǵan saıası tulǵa bolǵan ǵulama, kóripkel.
Myna sheshendik sózderge nazar aýdaraıyq.
Eki jaqsy qas bolmas,
Eki jaman dos bolmas. ( Buqar jyraý)
Buqar jyraý
Óz zamanynda Buqar jyraý bilimdar adam bolǵan. Buqar Qalqamanuly - qazaqtyń asa kórnekti jyraýy, memlekettik qaıratkeri. Uzaq ǵumyr súrgen ol kóptegen tarıhı oqıǵalardyń kýágeri. Táýke han tusynda bedeldi bılerdiń biri bolǵan.
Óz týyndylarynda ózekti máselelerdi kótergen abyz aqyn halyqty birlikke, dostyqqa jáne batyldyqqa úndeıdi. Abylaıdyń keıbir is - áreketterin qatty synaǵan ol aıbarly hannyń aqylshysy ǵana emes, memlekettik saıasat isterine yqpal etip otyrǵan qabyrǵaly bıge, óz zamanynyń uranshysyna aınaldy.
Qazirgi Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdany, Dalba taýynyń baýraıynda qaıtys bolǵan.
Balalar, qazirgi kezde de jyraýlar bar, olar da jyr, tolǵaýlar aıtady. Jańaǵy atalǵan jyraýlar qaldyrǵan asyl muralardy qazir bizge jetkizip júrgen aǵa - ápke jyraýlarymyz jetkilikti. Qazir sol jyraý aǵalaryńnyń biri Bekbolat Tileýhannyń oryndaýynda Qaztýǵan jyraýdyń «Qaıran Edil» atty tolǵaýyn tyńdaıyq. Tolǵaýdy tyńdaý.
Qaztýǵan jyraý.
Bul tolǵaýda halyqtyń týǵan mekeni – Edilin tastap basqa jaqqa qonys tebýin meńzeıdi. Jyraýdyń bul tolǵaýy atameken, týǵan jerge degen ystyq sezim, zor mahabbatyn tanytady.
Qorytyndylaý
- Sóılem degenimiz ne?
- Sóılem neden quralady?
- Qandaı jyraýlarmen tanystyq?
Úıge tapsyrma: 151 - jattyǵý, erejeni qaıtalaý. S. Máýlenov. «Jyraý»
You Might Also Like
