Sóz atasy. Daıarlyq sáti
1. Taqyryby: Sóz atasy. Daıarlyq sáti.
2. Maqsaty:
1. Oqýshylarǵa aýyzsha sóıleý tiliniń mańyzyn túsindirý. Sóıleý mádenıetiniń ulttyq salt - dástúrmen sabaqtastyǵy týraly jáne onyń bastaýy til ekendigi túsindiriledi.
2. Keltirilgen mysaldar arqyly oqýshy boıyna qazaq halqynyń bata - tilek, amandasý rızashylyq bildirýdegi ǵasyrlar boıǵy urpaqtan urpaqqa jetip otyrǵan sóz mádenıeti úırene otyra estetıkalyq, etnıkalyq tárbıe berý. Sóıleý tilin damytý oıyn júıeli baıandaýǵa, sózge mán bere sóıleýge úıretý.
3. Oı ushqyrlyǵyna, til tazalyǵyna baýlý. Gramatıkalyq amal - tásilderi meńgertý. Til tazalyǵyn saqtaýǵa úıretý. Til mádenıetine tán normalardy saqtaýǵa jáne óz oılaryn júıeli túrde jetkize bilýge úırený. Oqýshylardyń daǵdylaryn qalyptastyrý.
Túri: qaıtalaý sabaǵy.
Sabaq kórnektiligi: Suraq salynǵan qorjyn. 2. Taqyrypqa baılanysty tablısalar.
Sabaq ádis - tásilderi: baıandaý, suraq - jaýap, oıyn elementteri, toptyq jumys.
3. Sabaq barysy.
Uıymdastyrý kezeńi. Sálemdesý zeıinin sabaqqa aýdarý. 1. Oqýshylardyń qazaq tili sabaǵynan meńgergen bilimderi týraly suraq - jaýap arqyly qaıtalaý júrgizý 2 top jumys isteıdi.
1 - top Suńqar toby. 2 - top Tulpar toby.
Kirispe sóz.
Sóz mádenıeti aýyzsha sóıleý tili jáne jazba til mádenıeti bolyp bólinedi. Ekeýiniń de bastaý negizi Ulttyq salt - dástúrmen sabaqtasady. Kúndelikti ómirde adamdar bir - birimen sóıleý tili arqyly qarym - qatynas jasaıdy. Sondyqtan sóıleý, sóılese bilý - óner, súıekke sińip qalyptasqan úlken mádenıettiliktiń belgisi. Adam tańdaý, sóıleý, jazý mádenıetin meńgerse, oıyp júıeli jetkize alady. Sóılegen kezde ár sózdiń zańdylyqtaryn mysaly: orfoepıa saqtap, maǵynasyna oraı sóılemde durys qoldanýǵa daǵdylaný kerek. Mysaly, aıtylýy qulun, jazylýy qulyn. Sóılesip otyrǵanda, pikir aıtqanda qoldy sermeýge, qatty kúlýge, bet - aýyzdy kóp qımyldatyp, jóni joq qısańdata berýge bolmaıdy. Asa qyzyǵyp, tez sóıleýdiń jóni joq. Mazmundy sózge qulaq qoıyp, yqylaspen tyńdaı bilýge de daǵdy kerek. Kisini tyńdaı bilý de – mádenıettilik. Til tazalyǵyn saqtaý mańyzdy. Sózdi shubarlamaı, basqa tilden sóz qospaı, bir sózdi jıi qaıtalamaı mádenıetti sóıleı bilý - úlken óner.
- 3 -
Suraq - jaýap. (oqýshylarmen jumys)
Bilim kezeńi. Qorjynnan suraq alǵyzyp, oqýshylardy jeke - jeke shyǵaryp jaýap
Omonım degenimiz ne? Mysal keltir.
Sózdiń týra maǵynasy degen ne? Mysal keltir.
Antonım degenimiz ne? Mysal keltir.
Dybystyq túrlerin ata.
Býynnyń neshe túri bar? Mysal keltir.
Ekpin neshege bólinedi?
Tyıym sózderge mysal keltir.
Úndestik zańy neshege bólinedi?
Býyn úndestigine baǵynbaıtyn qosymsha?
Bir óleńdi jatqa aıt.
- 4 -
Jalpy toppen jumys
Muǵalimniń 2 topqa qoıylatyn suraqtary.
1 - suraq. Sóıleý mádenıeti týraly ne bilemiz?
2 - suraq. Til týraly kim qandaı óleńder jatqa aıta alady?
3 - suraq. Sálem - sózdiń anasy týraly úıge berilgen tapsyrma týraly oılaryńdy ortaǵa salyńdar.
4 - suraq. Sóıleý mádenıetiniń túrlerine qaıtalaý júrgizemiz. Kim túsindirip bere alady?
5 - suraq. Bata - tilek, alǵys sózder, aınalý, tolǵaný, syıyný, tabyný sózderine qandaı mysal keltire alasyńdar?
Muǵalimniń qorytyndysy
Sálemdesý - turmystyq qatynastaǵy sóz basy.
Adamdardyń bir - birine lebiz bildirýi sálemnen bastalady. Sálemdesý - turmystyq qatynastaǵy sóz basy. Sálem - sóz anasy, sózdiń qasıeti sondyqtan onyń maǵynasyna mán berý - ádeptiliktiń, adamgershiliktiń, sóz mádenıetiniń baıyptaýdyń baspaldaǵy. Kishiniń úlkenge sálem berýi - úlkenniń qurmet kórýi, jastyń izet bildirýi. Sálemdesý - aǵaıyn men týysty, dos - jarandy, ini men aǵany, bala men danany jarastyrý ǵana emes, ata - saltyn jalǵastyrý, alysty jaqyndastyrý. Adamnyń keıip - keskinin taný, onyń bolmysyn baıqaý, kóńil - kúıin bilý, ári ózin óz nıetin uǵyndyrý.
Úlken - kishi, qatarlas qurby - qurdastar, áıel adamdar qazirgi kúnde kóbine «Sálemetsiz be», «Aman - esensiz be», «Esen - saýsyz ba» dep sálemdesedi. Al er adamdar úlken adamǵa ulttyq dástúrdi saqtap, «Assalaýmaǵalaıkým» - dep Allanyń nury jaýsyn, táńirden esendik tileımin, tynyshtyq bolsyn dep tilese, «Ýaǵaleıkýmassalam» dep sizge de sony tileımin dep jaýap qaıtarady. Sálemdesýdiń eń basty sharty - jyly lebiz. Sálemdi durys almaý kórgensizdik bolyp tabylady. (dáptermen jumys) Oqýshy dápterlerine maqal - mátelder jazdyrý.
Sabaqty bekitý.
Balalar, sendermen birge biraz jumystar júrgizdik. Ótken sabaqty qaıtalaı otyryp alǵan bilimderimizdi kórsete, aıta bildik. Oılaryń tereńdep, sózge mán beretindikterińdi baıqadyq. Bilimdi, mádenıetti bolyp erjetesińder. Endi. Qorytyndylaısyz ba keste arqyly balalar bilimin jınaqtaımyn. Úıge tapsyrma bereıin.
Baǵalaý. 2 top oqýshylaryna jaýaptaryna qaraı estelik syılyq usynylady. Qorjynnan bloknot, qalamsap, boıaý qaryndash sıaqty zattar usynamyn.
Maqal - mátelder jáne óleń jol.
Bilimdiden shyqqan sóz
Talaptyǵa bolsyn kez.
Nuryn, syryn kórýge
Kókireginde bolsyn kóz.
Til - adam oıynyń aınasy.
Ańdamaı sóılegen aýyrmaı óledi.
Oınap sóıleseń de, oılap sóıle.
Aıtylǵan sóz - atylǵan oq.
Taza sóıleý - bıik mádenıettilik.
Kóńilsiz qulaq - oıǵa olaq.
Óner aldy - qyzyl til.
Jaqsy lebiz - jarym yrys.
Sheshenniń sózi - ortaq.
Ár halyqtyń tili - bilimniń kilti.
Sózine qarap kisini al, kisige qarap sóz alma.
Abaı.
Aqyldyń kórki - til, tildiń kórki - sóz.
J. Balasuǵyn
Súıemin týǵan tildi – anam tili
S. Toraıǵyrov
Maqaldar
Bir kún tanysqa qyryq kún sálem
Bazardyń júz kisi bar birine ǵana sálem ber.
Sálem - sózdiń anasy.
Iilip sálem beredi ádepti eldiń balasy.
2. Maqsaty:
1. Oqýshylarǵa aýyzsha sóıleý tiliniń mańyzyn túsindirý. Sóıleý mádenıetiniń ulttyq salt - dástúrmen sabaqtastyǵy týraly jáne onyń bastaýy til ekendigi túsindiriledi.
2. Keltirilgen mysaldar arqyly oqýshy boıyna qazaq halqynyń bata - tilek, amandasý rızashylyq bildirýdegi ǵasyrlar boıǵy urpaqtan urpaqqa jetip otyrǵan sóz mádenıeti úırene otyra estetıkalyq, etnıkalyq tárbıe berý. Sóıleý tilin damytý oıyn júıeli baıandaýǵa, sózge mán bere sóıleýge úıretý.
3. Oı ushqyrlyǵyna, til tazalyǵyna baýlý. Gramatıkalyq amal - tásilderi meńgertý. Til tazalyǵyn saqtaýǵa úıretý. Til mádenıetine tán normalardy saqtaýǵa jáne óz oılaryn júıeli túrde jetkize bilýge úırený. Oqýshylardyń daǵdylaryn qalyptastyrý.
Túri: qaıtalaý sabaǵy.
Sabaq kórnektiligi: Suraq salynǵan qorjyn. 2. Taqyrypqa baılanysty tablısalar.
Sabaq ádis - tásilderi: baıandaý, suraq - jaýap, oıyn elementteri, toptyq jumys.
3. Sabaq barysy.
Uıymdastyrý kezeńi. Sálemdesý zeıinin sabaqqa aýdarý. 1. Oqýshylardyń qazaq tili sabaǵynan meńgergen bilimderi týraly suraq - jaýap arqyly qaıtalaý júrgizý 2 top jumys isteıdi.
1 - top Suńqar toby. 2 - top Tulpar toby.
Kirispe sóz.
Sóz mádenıeti aýyzsha sóıleý tili jáne jazba til mádenıeti bolyp bólinedi. Ekeýiniń de bastaý negizi Ulttyq salt - dástúrmen sabaqtasady. Kúndelikti ómirde adamdar bir - birimen sóıleý tili arqyly qarym - qatynas jasaıdy. Sondyqtan sóıleý, sóılese bilý - óner, súıekke sińip qalyptasqan úlken mádenıettiliktiń belgisi. Adam tańdaý, sóıleý, jazý mádenıetin meńgerse, oıyp júıeli jetkize alady. Sóılegen kezde ár sózdiń zańdylyqtaryn mysaly: orfoepıa saqtap, maǵynasyna oraı sóılemde durys qoldanýǵa daǵdylaný kerek. Mysaly, aıtylýy qulun, jazylýy qulyn. Sóılesip otyrǵanda, pikir aıtqanda qoldy sermeýge, qatty kúlýge, bet - aýyzdy kóp qımyldatyp, jóni joq qısańdata berýge bolmaıdy. Asa qyzyǵyp, tez sóıleýdiń jóni joq. Mazmundy sózge qulaq qoıyp, yqylaspen tyńdaı bilýge de daǵdy kerek. Kisini tyńdaı bilý de – mádenıettilik. Til tazalyǵyn saqtaý mańyzdy. Sózdi shubarlamaı, basqa tilden sóz qospaı, bir sózdi jıi qaıtalamaı mádenıetti sóıleı bilý - úlken óner.
- 3 -
Suraq - jaýap. (oqýshylarmen jumys)
Bilim kezeńi. Qorjynnan suraq alǵyzyp, oqýshylardy jeke - jeke shyǵaryp jaýap
Omonım degenimiz ne? Mysal keltir.
Sózdiń týra maǵynasy degen ne? Mysal keltir.
Antonım degenimiz ne? Mysal keltir.
Dybystyq túrlerin ata.
Býynnyń neshe túri bar? Mysal keltir.
Ekpin neshege bólinedi?
Tyıym sózderge mysal keltir.
Úndestik zańy neshege bólinedi?
Býyn úndestigine baǵynbaıtyn qosymsha?
Bir óleńdi jatqa aıt.
- 4 -
Jalpy toppen jumys
Muǵalimniń 2 topqa qoıylatyn suraqtary.
1 - suraq. Sóıleý mádenıeti týraly ne bilemiz?
2 - suraq. Til týraly kim qandaı óleńder jatqa aıta alady?
3 - suraq. Sálem - sózdiń anasy týraly úıge berilgen tapsyrma týraly oılaryńdy ortaǵa salyńdar.
4 - suraq. Sóıleý mádenıetiniń túrlerine qaıtalaý júrgizemiz. Kim túsindirip bere alady?
5 - suraq. Bata - tilek, alǵys sózder, aınalý, tolǵaný, syıyný, tabyný sózderine qandaı mysal keltire alasyńdar?
Muǵalimniń qorytyndysy
Sálemdesý - turmystyq qatynastaǵy sóz basy.
Adamdardyń bir - birine lebiz bildirýi sálemnen bastalady. Sálemdesý - turmystyq qatynastaǵy sóz basy. Sálem - sóz anasy, sózdiń qasıeti sondyqtan onyń maǵynasyna mán berý - ádeptiliktiń, adamgershiliktiń, sóz mádenıetiniń baıyptaýdyń baspaldaǵy. Kishiniń úlkenge sálem berýi - úlkenniń qurmet kórýi, jastyń izet bildirýi. Sálemdesý - aǵaıyn men týysty, dos - jarandy, ini men aǵany, bala men danany jarastyrý ǵana emes, ata - saltyn jalǵastyrý, alysty jaqyndastyrý. Adamnyń keıip - keskinin taný, onyń bolmysyn baıqaý, kóńil - kúıin bilý, ári ózin óz nıetin uǵyndyrý.
Úlken - kishi, qatarlas qurby - qurdastar, áıel adamdar qazirgi kúnde kóbine «Sálemetsiz be», «Aman - esensiz be», «Esen - saýsyz ba» dep sálemdesedi. Al er adamdar úlken adamǵa ulttyq dástúrdi saqtap, «Assalaýmaǵalaıkým» - dep Allanyń nury jaýsyn, táńirden esendik tileımin, tynyshtyq bolsyn dep tilese, «Ýaǵaleıkýmassalam» dep sizge de sony tileımin dep jaýap qaıtarady. Sálemdesýdiń eń basty sharty - jyly lebiz. Sálemdi durys almaý kórgensizdik bolyp tabylady. (dáptermen jumys) Oqýshy dápterlerine maqal - mátelder jazdyrý.
Sabaqty bekitý.
Balalar, sendermen birge biraz jumystar júrgizdik. Ótken sabaqty qaıtalaı otyryp alǵan bilimderimizdi kórsete, aıta bildik. Oılaryń tereńdep, sózge mán beretindikterińdi baıqadyq. Bilimdi, mádenıetti bolyp erjetesińder. Endi. Qorytyndylaısyz ba keste arqyly balalar bilimin jınaqtaımyn. Úıge tapsyrma bereıin.
Baǵalaý. 2 top oqýshylaryna jaýaptaryna qaraı estelik syılyq usynylady. Qorjynnan bloknot, qalamsap, boıaý qaryndash sıaqty zattar usynamyn.
Maqal - mátelder jáne óleń jol.
Bilimdiden shyqqan sóz
Talaptyǵa bolsyn kez.
Nuryn, syryn kórýge
Kókireginde bolsyn kóz.
Til - adam oıynyń aınasy.
Ańdamaı sóılegen aýyrmaı óledi.
Oınap sóıleseń de, oılap sóıle.
Aıtylǵan sóz - atylǵan oq.
Taza sóıleý - bıik mádenıettilik.
Kóńilsiz qulaq - oıǵa olaq.
Óner aldy - qyzyl til.
Jaqsy lebiz - jarym yrys.
Sheshenniń sózi - ortaq.
Ár halyqtyń tili - bilimniń kilti.
Sózine qarap kisini al, kisige qarap sóz alma.
Abaı.
Aqyldyń kórki - til, tildiń kórki - sóz.
J. Balasuǵyn
Súıemin týǵan tildi – anam tili
S. Toraıǵyrov
Maqaldar
Bir kún tanysqa qyryq kún sálem
Bazardyń júz kisi bar birine ǵana sálem ber.
Sálem - sózdiń anasy.
Iilip sálem beredi ádepti eldiń balasy.
You Might Also Like
