İ. Jansúgirov «Kókshetaý»
Ana tili
Sabaqtyń taqyryby: İ. Jansúgirov «Kókshetaý»
Maqsaty: Bilimdilik: Kókshetaý óleńinde sýrettelgen taýdyń ásemdigin, kórkemdigin, aqynǵa shabyt bergen qasıetin sezine bilýge talpyndyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń ádebı til baılyǵyn damytý.
Tárbıelik: Estetıkalyq tárbıe berý.
Kórnekilikter: İ. Jansúgirov portreti. Kókshetaý sýreti. Plakatqa jazylǵan ereje. İ. Jansúgirov kitaptary kórmesi. Slaıd «Kókshetaý kórinisteri»
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý.
Úı tapsyrmasy: Qasym Amanjolov «Týǵan jer» óleńi.
Úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar:
1) Qasym Amanjolov kim?
2) Qandaı taqyryptarǵa óleńder jazǵan?
3) Aqynnyń týǵan jerine degen maqtanysh sezimi óleńniń qaı joldarynda berilgen?
4) Týǵan jerdiń keńdigi, baılyǵy jóninde aqyn ne dep tebirenedi?
5) «Qyzyǵyńdy kórip erkin kelemin» degen joldaǵy aqyn oıy ne?
6) «Sen de aıamaı berdiń maǵan baryńdy men de aıamaı barym saǵan beremin» degen joldar arqyly aqyn ne aıtpaqshy? S. Toraıǵyrovtyń «Týǵan elime» óleńimen osy óleńniń uqsastyqtary qandaı?
Óleńdi jatqa mánerlep aıtqyzý.
Óleńdi áýenimen oryndaý.
Munyń aldyndaǵy sabaqta «Týǵan jerim tuǵyrym, ósken elim ózegim» dep atalatyn jańa taraýdy bastaǵan bolatynbyz.
Jańa sabaq: Búgin biz týǵan jerin aıshyqty jyrlarymen jyrlaǵan qazaqtyń uly aqyny İlıas Jansúgirovtyń Kókshetaý óleńimen tanysamyz.
Áýelgi avtor týraly birer sóz. 1894 jyly qazirgi Almaty obylysy Aqsý aýdanynda týǵan. Qazaq halqynyń dúldúl aqyny. Balalarǵa da arnap shyǵarǵan óleńderi jınaq bolyp shyqqan «Ótirik», «Malta», «Balalarǵa bazarlyq», «Mektep» atty t. b. kitaptary bar. İ. Jansúgirovtyń óleń - jyrlaryn tyńdap ósken bala týǵan jerin, ósken ortasyn, ata - anasyn syılap óseri sózsiz.
Kókshetaý taýdyń aty. Soltústik Qazaqstanda Kókshetaý qalasy da bar. Tabıǵaty sulý, Kókshetaýdyń saıasynda seksen kól bar, árqaısysy beıne bir tóńkerýli kese sıaqty, dóńgelenip jatady.
Aqynǵa óleń jazý úshin shabyt kerek. Aqynnyń shabytyna dem bergen taýdyń ásemdigi, kórkemdigi.
Muǵalim: «Kókshetaý» óleńin mánerlep oqyp beredi.
Taýdyń bıiktigin Oqjetpes shyńyn sýretteý arqyly sıpattaǵan.
“Oqjetpes oqshyraıyp órlep ketken
Keýdesin kerip kókke sermep ketken”
Kókshetaýdy jer jannaty - deıdi. Sulý qyzdaı boıyn kútken, jomart taý, dastarqandy, momaqan taý - degendi qoınaýynda nebir paıdaly tastary bar, orman - toǵaılary ań men qusqa toly, aýasy shıpaly, dertke daýa deıdi.
Kókshetaýda Qazaqstandaǵy 5 ulttyq saıabaqtyń bireýi ornalasqan. Qorǵaýǵa alynǵan ań, qustar bar munda. Demalýǵa, tabıǵatyn tamashalaýǵa týrıser, demalýshylar kóp barady. Býrabaı kóli bar. Jaqynda Kókshetaýdyń baýraıynan «Oqjetpes» sanatorııi ashyldy. Elbasymyz ashylý rásimine qatysty.
Kókshetaýdyń sýreti ( Óleńdi taldaý)
Aqyn sýrettep otyrǵan taýdy kóz aldaryna elestetip kórińder. Óleńdegi teńeýlerdi tap. Óleńdegi kórkeıtý maqsatynda qoldanylyp turǵan tirkesterdi taýyp oqy.
«Jomart taý», «Momaqan taý», «Shıpa taý» tirkesteriniń mazmunyn ashý.
İ. Jansúgirovtyń «Kókshetaý» óleńindegi úzindige nazar aýdaraıyq.
“Kók orman, kórkem toǵaı maýjyraǵan,
Sulýdyń kózindeı kól jaýdyraǵan.
Malta tas, marjan - aqyn, merýert tas,
Tógilip kók jıekke saýdyraǵan”
Osy shýmaqtaǵy «kók», «kórkem» sózderi atalǵan orman, toǵaıdyń aıryqsha sıpatyn anyqtaý úshin qoldanylyp tur eken.
Bir nárseni kópten aıyryp, kózge kóbirek túserlik e tip aıtý úshin ol nárseniń atyna kórkeıtetin, aıqyndaıtyn beıneli sóz qosylady. Sol sıaqty osy úzindide aqyn kóldi sulý qyzdyń kózińe teńeıdi. Sóıtip kóldiń ásemdigin kóz aldyna elestetedi.
Belgisizdeý nárseni belgili nársege, belgisizdeý sıpatty belgili sıpatqa balap, kórnektep ashyǵyraq kórsetý úshin qoldanylatyn beıneli saz «teńeý» dep atalady.
Teńeý kóbine – daı, - deı,- taı, - teı jurnaqtary nemese beıne, tárizdi degen sózder arqyly jasalady.
Sergitý sáti
İ. Jansúgirovtyń «Kókshetaý» óleńinen de basqa óleńderin alyp qarasańyz ol sizben ashyq syrlasyp, ishki jan dúnıesin aqtaryp tastaǵandaı, tabıǵatqa da til bitirip, syrlastyryp nebir beıneli órnekterin aıshyqtaıdy.
Oqýshylar óleńdi kezektesip, mánerlep oqıdy. Óleńdegi basqa da teńeýlerdi taýyp maǵynasyn taldaıdy.
Sabaqty bekitý suraqtary: İ. Jansúgirov kim?
Ol qandaı aqyn?
Kókshetaý jeri týraly ne bildiń? Ol Qazaqstannyń qaı bóliginde ornalasqan? Teńeý degen ne? Óleńdegi teńeý sózderdi alyp tastap oqysaq qalaı ózgerer edi? – daı, - deı, – taı, - teı jurnaqtary men beıne tárizdi sózderin aıt. (Mysaly: sulý - daı sholpysy syldyrlaǵan, bulaq - taı taýdan tómen syldyrlaǵan, bala - daı bal - bulaqtar byldyrlaǵan t. b )
Qorytyndy:
İ. Jansúgirov kitaptarynyń kórmesine sholý jasaý.
1) Oqýshylardyń bilimin baǵalaý
2) a) Kókshetaý óleńin mánerlep oqý
á) Teńeý uǵymyn jattaý
b) «Kókshetaý» sýretin salý
v) Bir shýmaq óleń shyǵaryp kelý, teńeýlerdi qoldaný arqyly.
Sabaqtyń taqyryby: İ. Jansúgirov «Kókshetaý»
Maqsaty: Bilimdilik: Kókshetaý óleńinde sýrettelgen taýdyń ásemdigin, kórkemdigin, aqynǵa shabyt bergen qasıetin sezine bilýge talpyndyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń ádebı til baılyǵyn damytý.
Tárbıelik: Estetıkalyq tárbıe berý.
Kórnekilikter: İ. Jansúgirov portreti. Kókshetaý sýreti. Plakatqa jazylǵan ereje. İ. Jansúgirov kitaptary kórmesi. Slaıd «Kókshetaý kórinisteri»
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý.
Úı tapsyrmasy: Qasym Amanjolov «Týǵan jer» óleńi.
Úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar:
1) Qasym Amanjolov kim?
2) Qandaı taqyryptarǵa óleńder jazǵan?
3) Aqynnyń týǵan jerine degen maqtanysh sezimi óleńniń qaı joldarynda berilgen?
4) Týǵan jerdiń keńdigi, baılyǵy jóninde aqyn ne dep tebirenedi?
5) «Qyzyǵyńdy kórip erkin kelemin» degen joldaǵy aqyn oıy ne?
6) «Sen de aıamaı berdiń maǵan baryńdy men de aıamaı barym saǵan beremin» degen joldar arqyly aqyn ne aıtpaqshy? S. Toraıǵyrovtyń «Týǵan elime» óleńimen osy óleńniń uqsastyqtary qandaı?
Óleńdi jatqa mánerlep aıtqyzý.
Óleńdi áýenimen oryndaý.
Munyń aldyndaǵy sabaqta «Týǵan jerim tuǵyrym, ósken elim ózegim» dep atalatyn jańa taraýdy bastaǵan bolatynbyz.
Jańa sabaq: Búgin biz týǵan jerin aıshyqty jyrlarymen jyrlaǵan qazaqtyń uly aqyny İlıas Jansúgirovtyń Kókshetaý óleńimen tanysamyz.
Áýelgi avtor týraly birer sóz. 1894 jyly qazirgi Almaty obylysy Aqsý aýdanynda týǵan. Qazaq halqynyń dúldúl aqyny. Balalarǵa da arnap shyǵarǵan óleńderi jınaq bolyp shyqqan «Ótirik», «Malta», «Balalarǵa bazarlyq», «Mektep» atty t. b. kitaptary bar. İ. Jansúgirovtyń óleń - jyrlaryn tyńdap ósken bala týǵan jerin, ósken ortasyn, ata - anasyn syılap óseri sózsiz.
Kókshetaý taýdyń aty. Soltústik Qazaqstanda Kókshetaý qalasy da bar. Tabıǵaty sulý, Kókshetaýdyń saıasynda seksen kól bar, árqaısysy beıne bir tóńkerýli kese sıaqty, dóńgelenip jatady.
Aqynǵa óleń jazý úshin shabyt kerek. Aqynnyń shabytyna dem bergen taýdyń ásemdigi, kórkemdigi.
Muǵalim: «Kókshetaý» óleńin mánerlep oqyp beredi.
Taýdyń bıiktigin Oqjetpes shyńyn sýretteý arqyly sıpattaǵan.
“Oqjetpes oqshyraıyp órlep ketken
Keýdesin kerip kókke sermep ketken”
Kókshetaýdy jer jannaty - deıdi. Sulý qyzdaı boıyn kútken, jomart taý, dastarqandy, momaqan taý - degendi qoınaýynda nebir paıdaly tastary bar, orman - toǵaılary ań men qusqa toly, aýasy shıpaly, dertke daýa deıdi.
Kókshetaýda Qazaqstandaǵy 5 ulttyq saıabaqtyń bireýi ornalasqan. Qorǵaýǵa alynǵan ań, qustar bar munda. Demalýǵa, tabıǵatyn tamashalaýǵa týrıser, demalýshylar kóp barady. Býrabaı kóli bar. Jaqynda Kókshetaýdyń baýraıynan «Oqjetpes» sanatorııi ashyldy. Elbasymyz ashylý rásimine qatysty.
Kókshetaýdyń sýreti ( Óleńdi taldaý)
Aqyn sýrettep otyrǵan taýdy kóz aldaryna elestetip kórińder. Óleńdegi teńeýlerdi tap. Óleńdegi kórkeıtý maqsatynda qoldanylyp turǵan tirkesterdi taýyp oqy.
«Jomart taý», «Momaqan taý», «Shıpa taý» tirkesteriniń mazmunyn ashý.
İ. Jansúgirovtyń «Kókshetaý» óleńindegi úzindige nazar aýdaraıyq.
“Kók orman, kórkem toǵaı maýjyraǵan,
Sulýdyń kózindeı kól jaýdyraǵan.
Malta tas, marjan - aqyn, merýert tas,
Tógilip kók jıekke saýdyraǵan”
Osy shýmaqtaǵy «kók», «kórkem» sózderi atalǵan orman, toǵaıdyń aıryqsha sıpatyn anyqtaý úshin qoldanylyp tur eken.
Bir nárseni kópten aıyryp, kózge kóbirek túserlik e tip aıtý úshin ol nárseniń atyna kórkeıtetin, aıqyndaıtyn beıneli sóz qosylady. Sol sıaqty osy úzindide aqyn kóldi sulý qyzdyń kózińe teńeıdi. Sóıtip kóldiń ásemdigin kóz aldyna elestetedi.
Belgisizdeý nárseni belgili nársege, belgisizdeý sıpatty belgili sıpatqa balap, kórnektep ashyǵyraq kórsetý úshin qoldanylatyn beıneli saz «teńeý» dep atalady.
Teńeý kóbine – daı, - deı,- taı, - teı jurnaqtary nemese beıne, tárizdi degen sózder arqyly jasalady.
Sergitý sáti
İ. Jansúgirovtyń «Kókshetaý» óleńinen de basqa óleńderin alyp qarasańyz ol sizben ashyq syrlasyp, ishki jan dúnıesin aqtaryp tastaǵandaı, tabıǵatqa da til bitirip, syrlastyryp nebir beıneli órnekterin aıshyqtaıdy.
Oqýshylar óleńdi kezektesip, mánerlep oqıdy. Óleńdegi basqa da teńeýlerdi taýyp maǵynasyn taldaıdy.
Sabaqty bekitý suraqtary: İ. Jansúgirov kim?
Ol qandaı aqyn?
Kókshetaý jeri týraly ne bildiń? Ol Qazaqstannyń qaı bóliginde ornalasqan? Teńeý degen ne? Óleńdegi teńeý sózderdi alyp tastap oqysaq qalaı ózgerer edi? – daı, - deı, – taı, - teı jurnaqtary men beıne tárizdi sózderin aıt. (Mysaly: sulý - daı sholpysy syldyrlaǵan, bulaq - taı taýdan tómen syldyrlaǵan, bala - daı bal - bulaqtar byldyrlaǵan t. b )
Qorytyndy:
İ. Jansúgirov kitaptarynyń kórmesine sholý jasaý.
1) Oqýshylardyń bilimin baǵalaý
2) a) Kókshetaý óleńin mánerlep oqý
á) Teńeý uǵymyn jattaý
b) «Kókshetaý» sýretin salý
v) Bir shýmaq óleń shyǵaryp kelý, teńeýlerdi qoldaný arqyly.
You Might Also Like
-
Qazaqstannyń halyq artısi, kompozıtor Shámshi Qaldaıaqovty eske alý keshi.
