InfoHub Logo

Sóz máıegi - maqal - mátel
Maqsaty:
1. Oqýshylardy óz ana tiliniń qadir - qasıetin bilip, óz ana tiliniń kórkemdigin sezinip, sóz qudiretin túsinip, onyń adam ómirindegi mańyzyn uǵynýǵa úıretý.
2. Til áýezdiligin, kórkemdigin, baılyǵyn, sheshendigin kórsetetin naqyl sózder, maqal - mátelder arqyly oqýshy dúnıetanymyn, oı órisin damytý.
3. Til tazalyǵyn saqtaý, mádenıetti sóıleý, sheshendik ónerdi oqýshy boıyna sińire otyra, ana tiline súıispenshiligin qalyptastyrý, memlekettik til mártebesin kóterýge atsalysýǵa shaqyrý.
Kórnekiligi: Naqyl sózder, beketter - top attary jazylǵan plakattar,
«Ana tili – rýhanı damý negizi» kitap kórmesi, upaı beretin taıaqshalar, madaqtaý qaǵazdary, Microsoft Power Point programmasynda bezendirilgen prezentasıa

Muǵalim: Súıemin týǵan tildi – anam tilin,
Besikte jatqanymda - aq bergen bilim.
Shyr etip jerge túsken mınýtymnan
Qulaǵyma sińirgen tanys únim.
Eń birinshi sol tilmen syrtqa shyqty,
Súıgenim, súısingenim, jek kórgenim. (S. Toraıǵyrov)

Týǵan tilim - babam tili - óz tilim,
Týǵan tilim - anam tili - óz tilim.
Týǵan tilim - dalam tili - óz tilim,
Týǵan tilim - adam tili - óz tilim.
Týǵan tilde syry tereń janym bar,
Týǵan tilde ánim menen sánim bar.
Týǵan tilim til bolýdan qalsa eger
Júregimdi sýyryp - aq alyńdar

Qurmetti oqýshylar, búgin biz 2 top: «Tapqyrlar», «Zerekter» bolyp Qazaq tili eline sapar shegemiz. Aldymyzdan kóp beketter kezdesedi. Al iske sát

Muǵalim: Ádil qazylar alqasyn saılaıyq:
Tárbıe isiniń meńgerýshisi ---------
--------------

1. «Qaıyrly tań» beketi eki toptyń sálemdesýi. Tanysý.
Ádilqazy alqasy durys jaýapqa 10 upaı.

2. «Úmit» beketi. Maqal - mátelderdi jalǵastyr:
Otan.................... da ystyq Jaýaby: ottan
Týǵan jerge...................... tik. Jaýaby: tý
Týǵan jerdiń.. de ystyq,... de ystyq Jaýaby: kún, tún
............ kótermegendi, til kóteredi. Jaýaby: pil
........ oılaǵańdy, til bitiredi. Jaýaby: mı
.............. kóńildiń aınasy Jaýaby: kóz
Til................ da ótkir jaýaby: qylysh
Til kóńildiń.................... jaýaby: kilti
....... shalysynan, sóz shalysy jaman jaýaby: ot
........ qan tamǵan batyrdy,......... bal tamǵan aqyn alady.
Jaýaby: qylyshynan, tilinen
Durys jaýapqa 20 upaıdan beriledi.

3. «Qaırat» beketi.
Aýdarmashylar saıysy.
Sharty: Berilgen maqal - mátelderdi orys tiline aýdarý
1. Tazalyq - densaýlyq kepili. (Chıstota – zalog zdorová.)
2. Eńbek ozdyrady. (Trýd proslavláet.)
3. Ne ekseń, sony orasyń. (Chto poseesh, to ı pojnesh.)
4. Otan - ottan da ystyq. (Rodına – jarche ogná.)
5. Oqý – bilim bulaǵy, bilim - ómir shyraǵy. (Ýchenıe - rodnık znanıı, znanıe - lýchık jıznı)
6. Otansyz adam ormansyz bulbul. (Chelovek bez Rodıny, chto soloveı bez lesa.)
Durys jaýapqa 30 upaıdan beriledi.

4. «Ǵalym» beketi.
1. Kóp til biletin adam? (Polıglot)
2. Qazaq tilinde neshe sóz taby bar? (9)
3. Shoqannyń shyn aty? (Muhammedhanafıa)
4. Ánurannyń avtorlary? (J. Nájimedenov, N. Nazarbaev)
5. Arab jazýymen jazylǵan tuńǵysh kitaptar? (Qutty bilik - 1069j Júsip Balasaǵun jazǵan)
6. Fonetıka neni zertteıdi? (Til dybystaryn)
7. Latyn alfavıti Qazaqstanda qashan qoldanyla bastady? ( 1928 - 1929jj)
8. Qazaq tili tarıhynda alfavıt neshe ret aýysty? (3 ret, arab, latyn, orys)
9. Qazaqstan Táýelsizdikti qaı jyly aldy? (1991j)
10. Qazaq tili qandaı tilder tobyna jatady? (Túrki)

1. Kıiz úı neden turady? (ýyq, kerege, shańyraq)
2. Til týraly zań neshinshi jyly qabyldandy? (1989j 22 qyrkúıek)
3. Mahambettiń bir óleńin ata? (Qyzǵysh qus)
4. QR Ulttyq valútasy qashan engizildi? (1995 j 15 qarasha)
5. Eltańbanyń avtory? (J. Málibekov. Sh. Ýálıhanov)
6. Qazaq tilin zertteýshiler? (Radlov, Aıdarov, Saýranbaev, Bartold)
7. “Eskendir” poemasynyń avtory? ( Abaı)
8. Qaı jyly Astana qalasyna beıbitshilik qalasy ataýy berildi? (1999 j)
9. Qazaq tili QR memlekettik tili dep Ata Zańnyń neshinshi babynda jazylǵan? (4 bap)
10. Qazaq halqynyń tuńǵysh sýretshisi? (Á. Qasteev)

5. «Arman» beketi Durys jaýapqa 50 upaı beriledi.
Turaqty sóz tirkesteriniń mánin ash:
Qas pen kózdiń arasynda (lezde)
Qara qyldy qaq jarý (ádil)
Tóbe shashy tik turdy (shoshydy)
Taıǵa tańba basqandaı (anyq)
Aýzyna qum quıyldy (úndemeý)
Kózge túrtse kórgisiz (qarańǵy)
Tonnyń ishki baýyndaı (tatý)
Bet monshaǵy úzilý (uıalý)
Jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımeı (mazasyzdaný)
Kún tıgizbeı ósirgen (mápeleý)

6. «Sýret» beketi.
Berilgen maqal - mátel boıynsha sýret salý. Mazmunyn ashý.
«Adam dosymen myqty, aǵash tamyrymen myqty»
«Bilim - teńiz, mektep - keme»

7. « Sheshen» beketi.
«Jeke bir adam ult tilin jasaı almaıdy. Til – búkil halyqtyń ıgiligi, halyqpen birge jasap, birge damıdy. Ana tilin jaqsy bilmeıinshe saýatty sóılep, saýatty jazyp, til baılyǵyn mol qoldanbaıynsha, shyn mánindegi mádenıetti adam atanýǵa bolmaıdy». S. Negımov pikiri. Sondyqtan...
Iá, búgingi sharamyzdyń ýaqyty da taıap qalǵan sıaqty. Endigi sóz kezegin ádilqazylar alqasyna usynamyz. (toptardy madaqtaý.)

Qorytyndy: Til - qasıetti, qudiretti, kıeli. Bul qasıetter boıǵa ananyń aq sútimen darıdy. Til óshpeıdi, qandaı qıyndyqta da til óz urpaǵynyń qanyna, janyna óz uryǵyn egip, ómirsheń kúı keshe beredi.
Týǵan tilim – tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy.
Ósse tilim men de birge ósemin,
Óshse tilim men de birge óshemin. (Á. Tájibaev)

Kirshiksiz qardaı saqtańdar,
Qazaqtyń tilin ǵalamat.
Ana til – arym, ımanym,
Amanat, saǵan, amanat. (M. Álimbaev)