InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Teriniń qurylysy, qyzmeti jáne mańyzy
Toby: 19 FKb
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: Oqýshylarǵa teriniń qurylysy, qyzmeti men mańyzy týraly bilimdi meńgertý, ǵylymı kózqarastaryn qalyptastyrý;
á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oıyn arqyly oı - óristerin, oılaý shapshańdyǵyn damytý. Oqýshylardyń bıologıalyq tanymyn oıyndar oınaý arqyly logıkalyq tapsyrmalar arqyly shyǵarmashylyq qabiletin damytý;
b) Tárbıelilik: Oqýshylar arasynda uıymshyldyqty jáne syılastyqty oıatý. Tulǵalyq izgilik qasıetterge baýlý jáne uqyptylyqqa, salaýatty ómirge tárbıeleý;
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, áńgime suhbat, jańa tehnologıa elementteri, logıkalyq tapsyrmalar, iskerlik oıyndar.
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi meńgertý.

Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylardy 3 topqa bólý. Teriniń qurylysy, mańyzy, qyzmeti jazylǵan sózder úlestirý. Ár sóz óz ornyn tabý.
1 - top «Teriniń qurylysy».
2 - top «Teriniń qyzmeti».
3 - top «Teriniń mańyzy».

İİ Úı tapsyrmasyn suraý kezeńi. «Er dáýleti – eńbekte».
1. Suraqty sýrette.
1. Densaýlyqty nyǵaıtý, saqtaý týraly ǵylym.
2. Jasýshany zertteıtin ǵylym.
3. Adam búıreginiń massasy.
4. Búırektiń óte qaýipti aýrýy.
5. Búırek qyzmetin zertteıtin dáriger
6. Búırektiń negizgi qurylymdyq jáne qyzmettik birligi.

Jaýaptary:
1. Gıgıena
2. Sıtologıa
3. 150 g
4. Nefrıt
5. Ýrolog
6. Nefron

2. Test Suraqtary.
1. Adam búıreginiń massasy?
A) 100 g V) 150 g S) 350 g
2. Úrmeburshaq pishindi jup múshe?
A) ókpe V) júrek S) búırek
3. Búırektiń oıys jaǵyndaǵy ishki keńeıgen qýysy?
A) búırek astaýy V) búırek qaqpasy S) nefron
4. Búırek ulpasy neshe qabattan turady?
A) 3 V) 2 S) 1
5. Zár shyǵarý múshesin kórset.
A) júrek V) ókpe S) búırek
6. Búırektiń syrtqy qońyrqaı tústi qabaty?
A) mı zaty V) qyrtysty zat S) búırek astaýy
7. Búırektiń ishki bozǵylt tústi qabaty?
A) mı zaty V) qyrtysty zat S) búırek astaýy
8. Búırek ústi bezderi................ jatady?
A) syrtqy sekresıa bezderine
V) ishki sekresıa bezderine S) aralas bezderge
Jaýaptary:
1. V 5. S
2. S 6. V
3. A 7. A
4. V 8. V
3. Ózin - ózi baǵalaý.
7 durys jaýap – “5”
5 durys jaýap – “4”
3 durys jaýap - “3”

İİİ Jańa sabaqty meńgertý kezeńi.
1. Oı jınaqtaý.
2. “Bilgenge marjan”
1. Tulǵamyzdyń syrtqy jabyny
2. Jeńil, erkin qozǵalýǵa múmkindik beredi
3. Sýdyń mólsherin belgili kólemde saqtaıdy.
4. Denege ár túrli mıkrobtar enýden saqtaıdy.
5. Ysyp nemese sýyp ketýden dene qyzýyn saqtaıdy.
6. Túsi melanın pıgmentine baılanysty ártúrli bolady.
Teriniń qurylysy. Teriniń qurylysyn sýret boıynsha taldaý.
1. Syrtqy (epıdermıs) - Epıtelıı ulpasynan turady.
2. Naǵyz teri (derma) - Dáneker ulpadan turady.
3. Teri astyndaǵy maı klechatkasy - Maı ulpasynan túziledi.

IV“Baqytty sát” oıyny.
1. Boı sergitý
2. Sýretpen jumys.
3. Jumbaqtas
4. Siz bilesiz be?
5. Oılan, tap!

1. “Boı sergitý”
1 – top. “Teriniń qurylysy”.
1. Teri neshe qabattan turady? (..........)
2. Qalyńdyǵy 4 mm - ge deıin bolatyn teriniń ústińgi qabaty. (.......................)
3. Ter, maı bezderi, shash túbiri, tyrnaq negizi bar teriniń qabaty. (.......................)
4. Maı jasýshalarymen toly borpyldaq ári jumsaq qabat. (................)
5. Teriniń týyndysy. (......................)
2 - top. “Teriniń qyzmeti”.
1. Teriniń ókpege uqsas qyzmeti. (........)
2. Deneni tym salqyndaýdan jáne qyzýdan saqtaý qyzmeti. (.........)
3. Organızmdegi sý almasýdy retteý qyzmeti. (...........)
4. Titirkenýdi qabyldaý qyzmeti. (.........)
5. Hımıalyq zattardyń zıandy áserinen qorǵaıtyn qyzmeti.(.......)
3 - top. “Teriniń mańyzy”
1. Terini basqasha qalaı aıtýǵa bolady? (.............)
2. Ystyq, sýyq, kúıý, úsý jaraqattaryn bildiredi. (...........)
3. Qandaı pıgmentke baılanysty teri ártúrli bolady? (........)
4. Teri myqty jáne.................

2. Sýretpen jumys.
Slaıdta berilgen sýretterge qarap teriniń qyzmetterin, qurylysyn sıpattaý.

3. Jumbaqtas
1. Epıdermıs 1. Tyǵyz múıizdi plasınka
2. Derma 2. Ári borpyldaq jumsaq, shıratylǵan dáneker ulpalyq talshyqtan turady.
3. Maı klechatkasy 3. Kóp qabatty epıtelııden turatyn qabat.
4. Shash 4. Teriniń sozylǵyshtyǵyn qamtamasyz etedi.
5. Tyrnaq 5. Tómengi bóligi jýan túk búrtigi.

4. Siz bilesiz be?
• Eń juqa teri kóz qabaqtarynda
• Eń sezimtal teri erinde
• Eń qalyń teri ókshede
• Táýligine teriden 20 gr. teri maıy bólinedi
• Táýligine teriden 1, 5 lıtr sý jáne ter shyǵady
• 1 gr. ter bóliný úshin 2, 4 kDj jylý jumsalady
• Adam terisinde 15000 sýyq jáne 16000 jylý reseptorlary bar
• Adam shashy sabyn kópirshiginen 500 ese qalyń, qyltamyrlardan 5 ese, órmekten 20 ese qalyń.
5. Oılan tap. ( PISA ádisi)
1. Asqar denesine soqqy alyp, aýrýhanaǵa tústi. Dáriger onyń terisi mehanıkalyq áserge ushyraǵandyǵyn aıtady. Asqardyń ásirese kóziniń qabaq terisi qatty zaqymdanǵan. Sebebi nede? Túsindir.
2. Adam ter arqyly táýligine, shamamen 1, 5 l sý joǵaltady. Al qurǵaq ystyq atmosferada deneden 10 l - ge deıin sý bólinedi?
Sebebi nede dep oılaısyńdar?
3. Kishkentaı Qaısar oınap júrip qolynyń ushyn jaraqattap alady. Dáriger ony tekserip, onyń jaraqattap alǵan jerine jańadan teri túzilisi shyǵatyndyǵyn aıtady. Dárigerdiń teri túzilisi dep aıtyp otyrǵany ne nárse?

V. Sabaqty bekitý.
Durys paıymdaýyńdy tyńda jáne belgile.
▪ Maı bezderinde túktiń shyǵarý ózegi men túbiri bolady.
▪ Teri qurylysyna qaraı 5 – ke bólinedi
▪ Teriniń syrtqy qabaty maı klechatkasy
▪ Tyrnaq – tyǵyz múıizdi plasınka
▪ Teri dám sezý múshesi bolyp tabylady
▪ Teriniń syrtqy qabaty mehanıkalyq áserden qorǵaıdy
▪ Teriniń qyshqyl beti mıkrobtardy joıady
▪ Titirkenýdi qabyldaıtyn termoreseptorlar derma qabatynda
▪ Teri jylý retteýge qatyspaıdy

VI. Oqýshylardy baǵalaý
VII. Úıge tapsyrma.
§54. oqý mazmundaý.
Teriniń aýrýlary, gıgıenasy jaıly ınternetten málimet jınaý.