Sý – tirshilik kózi
Astana qalasy №76 mektep - lıseı
Jaratylystaný pániniń muǵalimi
Kalıeva Sagıla Ýmırkýlovna
Sabaqtyń taqyryby: Sý – tirshilik kózi
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń ózindik izdenisi negizinde sýdyń tirshilik kózi ekendigin taný.
Sabaqtyń mindeti:
1. Bilimdilik mindeti: sý taqyryby boıynsha oqýshylardy sóılesý áreketine, salaýatty ómir saltyn ustanýǵa, tabıǵatty qorǵaýǵa beıimdeý;
2. Damytýshylyq mindeti: oqýshylardyń óz pikirin aıtý, óz betimen jumys isteý, oılaý qabiletin damytý;
3. Tárbıelik mindeti: sýdyń qasıeti týraly tolyǵyraq aıtyp, balalardy tabıǵatty qorǵaýǵa tárbıeleý. Óz betimen jumys isteýdi qalyptastyrý, ózin - ózi basqarýǵa jeteleý.
Sabaqtyń túri: jańa materıaldy meńgertý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: boljaý, suraq - jaýap.
Sabaq barysy:
Muǵalim: Oqýshylardy túgendep bolyp, topqa bóledi. Balqash kóli, Kaspıı kóli, Aral dep jazylǵan qıma qaǵazdar (pazly) qurastyrý arqyly úsh topqa bólinedi. Óz top ataýlaryńyz týraly ne bilesizder, sony ortaǵa salyńyzdar.
Oqýshylar: Qıma qaǵazdardy qurastyrý arqyly óz toptaryn tabady jáne toptyń ataýyna baılanysty óz oılarynda bar málimetterin aıtady.
Mýzyka qoıylady: «Orman - relaks»
Suraq: 1. Bul áýende qandaı dybystardy baıqadyńyzdar?
2. Neniń dybysy basym?
3. Sý týraly biz ne bilemiz?
Muǵalim: 1. Negizgi derekterdi keltirilgen taqtaǵa jazyp, túrtip otyrady.
2. Dápterlerine jazǵyzý.
Sizder kóp málimet biledi ekensizder. Endi biz toptyq jumys jasaımyz. Ol úshin sizder birinshi qazaq tili páni álemine oı júgirtemiz. Myna suraqqa jaýap berińizdershi.
Suraq: Maqal - mátel degenimiz ne?
Toptyq jumys. Men sizderge maqal - mátel aıtamyn, sizder sol maqal - máteldiń maǵynasyn ashyp aıtsańyzdar.
İ top
Kóldiń kórki — quraq,
Taýdyń kórki — bulaq.
Sý anasy — bulaq,
Sóz anasy — qulaq
İİ top
Sýdyń da suraýy bar.
Aryq bar jerde sý bar,
Sý bar jerde ný bar.
İİİ top
Bulaq kórseń kózin ash.
Sýmen oınama — batarsyń,
Otpen oınama — janarsyń.
Oqýshylar: Maqal - mátelderdiń maǵynasyn ashady.
Suraq. Bul maqal mátelderdiń ortaq taqyryby ne? /Sý/
Eki atqarylǵan jumystan uqqan negizgi uǵymymyz qandaı sóz? /Sý/ Biz osyndaı jumys barysynda búgingi taqyrybymyzdy birlese ashamyz. Sebebi búgingi ótetin taqyrybymyz bizge qupıa.
Bir sózdi taptyq «Sý». Muǵalim taqtaǵa jazady.
Muǵalim: Sýretter taratady. Sol sýretterdegi sýretke qarap oqýshylar óz oılaryn aıtady.
Qandaı qorytyndy jasaýǵa bolady?
Toptyq jumys. Ár topqa 3 sýretten beriledi. Sol sýret negizinde, óz oılaryn ortaǵa salady.
Tájirıbe: Sýda tamyry shyqqan bólme ósimdigin topyraqqa otyrǵyzady.
İ – top topyraq salady, İİ – top gúldi topyraqqa otyrǵyzady, İİ – top otyrǵyzylǵan gúlge sý quıady.
Budan shyǵatyn qorytyndy ne?
Nátıje: Sýda tamyryn jaıǵan ósimdik topyraqqa ense de, sýsyz óspeıtini dáleldendi.
Osy tájirıbelik jumystardan biz neni uqtyq?
Sý tirshilik kózi ekendigin anyqtadyq. Búgingi taqyrybymyz «Sý tirshilik kózi», tolyq taqyrypty jazyp alaıyq.
Mátinmen jumys:
İ top.
Jer ǵaryshtan kógildir muhıttar planetasy sıaqty bolyp kórinedi. Onyń etiniń 70% astamyn sý, 30% qurlyq alyp jatyr.
Muhıt, ózen, kól, jer asty, batpaq sýlar jáne muzdyqtar men atmosferadaǵy sý býlary jerdiń sý qabyǵy - gıdrosferany quraıdy. (gıdro - sý, grekshe)
Sýdyń shamamen 97% muhıttarda jınalǵan. Dúnıejúzilik muhıt qurlyqtar arqyly 4 - ke bólinedi. Tynyq muhıty 50 %, Atlant muhıty 25%, Úndi muhıty 21% jáne Soltústik muzdy muhıty 4% alyp jatyr.
Muhıt teńiz sýlarynda tuzdyń kóp bolýynan sý kermek dám tartyp, ishýge jaramaıdy. 1 lıtr teńiz sýynyń quramynda 35 gram tuz bolady.
Sý – tússiz, móldir, ıisi - dámi joq. Udaıy toqtaýsyz aǵyp jatady.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Mátin negizinde dıagram quryńyzdar.
İİ top.
Keıbir sýlardyń emdik qasıeti bolady. Olardyń quramynda ár túrli mıneraldy tuzdar bolǵandyqtan, aýrýdy emdeýge nemese aldyn alýǵa paıdasy bar. Emdik sýlardyń shyǵyp jatqan jerin arasan dep ataıdy. Arasan sýlardyń jer betine shyǵyp jatqan jerinde Qazaqstannyń emdik sanatorııli keshenderi ornalasqan. Saryaǵash, Almaarasyn, Qapalarasan, Barlyqarasan, Jarkentarasan jáne t. b. Sýdyń tiri aǵzalardyń ómir súrýinde alatyn orny zor. Adam, ósimdik, janýar sý bolmasa tirshilik ete almaıdy. Sý elektr stansalary, fabrıkalar, zaýyttar da jumys istemeıdi. Sý bolmasa jańbyr da bolmas edi.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Sýdyń paıdasy týraly qosymsha málimet berińizder.
İİİ top.
Adam ómirinde sý tek qana ishý úshin ǵana emes, tamaq pisirýge, jýynyp shaıynýǵa, ár túrli turmystyq zattardy tazalaýǵa kerek. Sýda keme, qaıyq arqyly serýendeýge, jaǵalaýda shomylýǵa, kememen júk tasymaldaýǵa bolady.
1 tonna bıdaıdy ósirý úshin 1500 tonna sý qajet eken. Kóptegen baý - baqsha ósimdikteri sýarmaly jaǵdaıda ǵana ónim beredi. (qyzanaq, qaýyn, qarbyz, kartop jáne t. b.) Sol sebepti de árbir tiri aǵza úshin sý belgili bir mólsherde qajet. Eger oǵan qajetti sý jetispese nemese artyp ketse de tiri aǵzanyń ólip qalýy ábden múmkin.
Tabıǵattaǵy sý, qum, kómir, kúıdirgen topyraq tárizdi keýek zattar arqyly súzilip tazartylady. Aýyz sýyn bakterıadan tazartý úshin, sýdy hlorlaý ádisi qoldanylady. Ol úshin 1 tonna sýǵa 0, 72 gram hlor qosady.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Mátin mazmunyn kórsetetin sýret salyńyzdar.
Klıp kórsetiledi. Talqylaımyz.
Sý tirshilik kózi ekenin túsindik myna beınetaspada sýǵa baılanysty qandaı problema kórsetilgen?
Keri baılanys: Sýdy únemdeýdiń qandaı joldaryn bilesińder?
Jaratylystaný pániniń muǵalimi
Kalıeva Sagıla Ýmırkýlovna
Sabaqtyń taqyryby: Sý – tirshilik kózi
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń ózindik izdenisi negizinde sýdyń tirshilik kózi ekendigin taný.
Sabaqtyń mindeti:
1. Bilimdilik mindeti: sý taqyryby boıynsha oqýshylardy sóılesý áreketine, salaýatty ómir saltyn ustanýǵa, tabıǵatty qorǵaýǵa beıimdeý;
2. Damytýshylyq mindeti: oqýshylardyń óz pikirin aıtý, óz betimen jumys isteý, oılaý qabiletin damytý;
3. Tárbıelik mindeti: sýdyń qasıeti týraly tolyǵyraq aıtyp, balalardy tabıǵatty qorǵaýǵa tárbıeleý. Óz betimen jumys isteýdi qalyptastyrý, ózin - ózi basqarýǵa jeteleý.
Sabaqtyń túri: jańa materıaldy meńgertý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: boljaý, suraq - jaýap.
Sabaq barysy:
Muǵalim: Oqýshylardy túgendep bolyp, topqa bóledi. Balqash kóli, Kaspıı kóli, Aral dep jazylǵan qıma qaǵazdar (pazly) qurastyrý arqyly úsh topqa bólinedi. Óz top ataýlaryńyz týraly ne bilesizder, sony ortaǵa salyńyzdar.
Oqýshylar: Qıma qaǵazdardy qurastyrý arqyly óz toptaryn tabady jáne toptyń ataýyna baılanysty óz oılarynda bar málimetterin aıtady.
Mýzyka qoıylady: «Orman - relaks»
Suraq: 1. Bul áýende qandaı dybystardy baıqadyńyzdar?
2. Neniń dybysy basym?
3. Sý týraly biz ne bilemiz?
Muǵalim: 1. Negizgi derekterdi keltirilgen taqtaǵa jazyp, túrtip otyrady.
2. Dápterlerine jazǵyzý.
Sizder kóp málimet biledi ekensizder. Endi biz toptyq jumys jasaımyz. Ol úshin sizder birinshi qazaq tili páni álemine oı júgirtemiz. Myna suraqqa jaýap berińizdershi.
Suraq: Maqal - mátel degenimiz ne?
Toptyq jumys. Men sizderge maqal - mátel aıtamyn, sizder sol maqal - máteldiń maǵynasyn ashyp aıtsańyzdar.
İ top
Kóldiń kórki — quraq,
Taýdyń kórki — bulaq.
Sý anasy — bulaq,
Sóz anasy — qulaq
İİ top
Sýdyń da suraýy bar.
Aryq bar jerde sý bar,
Sý bar jerde ný bar.
İİİ top
Bulaq kórseń kózin ash.
Sýmen oınama — batarsyń,
Otpen oınama — janarsyń.
Oqýshylar: Maqal - mátelderdiń maǵynasyn ashady.
Suraq. Bul maqal mátelderdiń ortaq taqyryby ne? /Sý/
Eki atqarylǵan jumystan uqqan negizgi uǵymymyz qandaı sóz? /Sý/ Biz osyndaı jumys barysynda búgingi taqyrybymyzdy birlese ashamyz. Sebebi búgingi ótetin taqyrybymyz bizge qupıa.
Bir sózdi taptyq «Sý». Muǵalim taqtaǵa jazady.
Muǵalim: Sýretter taratady. Sol sýretterdegi sýretke qarap oqýshylar óz oılaryn aıtady.
Qandaı qorytyndy jasaýǵa bolady?
Toptyq jumys. Ár topqa 3 sýretten beriledi. Sol sýret negizinde, óz oılaryn ortaǵa salady.
Tájirıbe: Sýda tamyry shyqqan bólme ósimdigin topyraqqa otyrǵyzady.
İ – top topyraq salady, İİ – top gúldi topyraqqa otyrǵyzady, İİ – top otyrǵyzylǵan gúlge sý quıady.
Budan shyǵatyn qorytyndy ne?
Nátıje: Sýda tamyryn jaıǵan ósimdik topyraqqa ense de, sýsyz óspeıtini dáleldendi.
Osy tájirıbelik jumystardan biz neni uqtyq?
Sý tirshilik kózi ekendigin anyqtadyq. Búgingi taqyrybymyz «Sý tirshilik kózi», tolyq taqyrypty jazyp alaıyq.
Mátinmen jumys:
İ top.
Jer ǵaryshtan kógildir muhıttar planetasy sıaqty bolyp kórinedi. Onyń etiniń 70% astamyn sý, 30% qurlyq alyp jatyr.
Muhıt, ózen, kól, jer asty, batpaq sýlar jáne muzdyqtar men atmosferadaǵy sý býlary jerdiń sý qabyǵy - gıdrosferany quraıdy. (gıdro - sý, grekshe)
Sýdyń shamamen 97% muhıttarda jınalǵan. Dúnıejúzilik muhıt qurlyqtar arqyly 4 - ke bólinedi. Tynyq muhıty 50 %, Atlant muhıty 25%, Úndi muhıty 21% jáne Soltústik muzdy muhıty 4% alyp jatyr.
Muhıt teńiz sýlarynda tuzdyń kóp bolýynan sý kermek dám tartyp, ishýge jaramaıdy. 1 lıtr teńiz sýynyń quramynda 35 gram tuz bolady.
Sý – tússiz, móldir, ıisi - dámi joq. Udaıy toqtaýsyz aǵyp jatady.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Mátin negizinde dıagram quryńyzdar.
İİ top.
Keıbir sýlardyń emdik qasıeti bolady. Olardyń quramynda ár túrli mıneraldy tuzdar bolǵandyqtan, aýrýdy emdeýge nemese aldyn alýǵa paıdasy bar. Emdik sýlardyń shyǵyp jatqan jerin arasan dep ataıdy. Arasan sýlardyń jer betine shyǵyp jatqan jerinde Qazaqstannyń emdik sanatorııli keshenderi ornalasqan. Saryaǵash, Almaarasyn, Qapalarasan, Barlyqarasan, Jarkentarasan jáne t. b. Sýdyń tiri aǵzalardyń ómir súrýinde alatyn orny zor. Adam, ósimdik, janýar sý bolmasa tirshilik ete almaıdy. Sý elektr stansalary, fabrıkalar, zaýyttar da jumys istemeıdi. Sý bolmasa jańbyr da bolmas edi.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Sýdyń paıdasy týraly qosymsha málimet berińizder.
İİİ top.
Adam ómirinde sý tek qana ishý úshin ǵana emes, tamaq pisirýge, jýynyp shaıynýǵa, ár túrli turmystyq zattardy tazalaýǵa kerek. Sýda keme, qaıyq arqyly serýendeýge, jaǵalaýda shomylýǵa, kememen júk tasymaldaýǵa bolady.
1 tonna bıdaıdy ósirý úshin 1500 tonna sý qajet eken. Kóptegen baý - baqsha ósimdikteri sýarmaly jaǵdaıda ǵana ónim beredi. (qyzanaq, qaýyn, qarbyz, kartop jáne t. b.) Sol sebepti de árbir tiri aǵza úshin sý belgili bir mólsherde qajet. Eger oǵan qajetti sý jetispese nemese artyp ketse de tiri aǵzanyń ólip qalýy ábden múmkin.
Tabıǵattaǵy sý, qum, kómir, kúıdirgen topyraq tárizdi keýek zattar arqyly súzilip tazartylady. Aýyz sýyn bakterıadan tazartý úshin, sýdy hlorlaý ádisi qoldanylady. Ol úshin 1 tonna sýǵa 0, 72 gram hlor qosady.
Tapsyrma: Qandaı jańa málimetter aldyńyzdar?
Mátin mazmunyn kórsetetin sýret salyńyzdar.
Klıp kórsetiledi. Talqylaımyz.
Sý tirshilik kózi ekenin túsindik myna beınetaspada sýǵa baılanysty qandaı problema kórsetilgen?
Keri baılanys: Sýdy únemdeýdiń qandaı joldaryn bilesińder?
You Might Also Like
