Sýdy qorǵaý
Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
Beıneý gımnazıasynyń bastaýysh synyp muǵalimi
Bısengalıeva Sara
Sabaqtyń taqyryby: Sýdy qorǵaý
Sabaqtyń maqsaty: 1. Sýdyń adam ómirindegi mańyzyn aıtyp túsindirý, ony qorǵaý týraly oqýshylardyń bilimderin qalyptastyrý.
2. Dúnıetanymyn, oı-órisin, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn damytý.
3. Salaýatty ómir saltyna, tabıǵatty qorǵaýǵa tárbıeleý.
Ádis-tásilderi: túsindirý, ózindik jumys, toppen jumys.
Kórnekiligi: slaıdtar, sý tamshylary.
Túri: jańa sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi:
Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
1. Úı jumysyn tekserý, baǵalaý.
2. Jumbaqtar sheshý.
1) Jylt-jylt etken,
Jylǵadan ótken. (sý)
2) Sheshesi – sýda,
Ákesi – sýyq.
Kóktemde óler,
Kúz kúni týyp. (muz)
3) Qara taýdyń basynda,
Kıik ketip barady.
Qol-aıaǵy baýyryna,
Tıip ketip barady. (tuman)
İİİ. Sabaqtyń taqyryby men maqsatyn habarlaý.
Oqýshylar úsh topqa bólinedi.
1-top «Zertteýshiler»
2-top «Ǵalymdar»
3-top «Ekologtar»
B) Jańa sabaq «Sýdy qorǵaý»
Muǵalimniń túsindirmesi
Sýsyz jer betindegi eshbir aǵza tirshilik ete almaıdy. Ol barlyq janýarlar men ósimdikterdiń quramyna kiredi. Adam denesiniń jalpy salmaǵynyń jartysynan astamy sýdyń úlesine tıedi. Sý egin egýge, óndiriske, kúndelikti turmysqa barǵan saıyn kóbirek kerek bolýda. Jer betiniń 2/3 astamyn sý alyp jatyr. Biraq onyń 98% paıdalanýǵa jaramaıtyn teńiz ben muhıttyń tuzdy sýy. Tushshy sýdyń úlesi 2% ǵana. Onyń óziniń basym kópshiligi joǵary endikter men bıik taý basyndaǵy muzdyqtarǵa shoǵyrlanǵan. Sondyqtan 00,1%-yn ǵana paıdalana alady. Onyń ústine óndiris oryndarynan turmys muqtajyn óteýden shyqqan sarqyndy sý, egistikterden tyńaıtqyshtarmen, ýly zattarmen ýlanǵan ózen, kól, jer asty sýlaryn lastaıdy. Osynyń bári sý qoımalarynyń sýyn qorǵaý qajettigin týǵyzady.
V) Oqýlyqpen jumys
Mátindi túsinip oqý.
A) Maqal jalǵastyrý, jańyltpash aıtý.
Maqsaty: túsip qalǵan sózdi taýyp aıtý.
* Taýly jer bulaqsyz bolmas,
... jer quraqsyz bolmas. (sýly)
* Ot aryq, ... semiz. (sý)
* Sózdiń basy – qulaq,
... basy – bulaq. (sýdyń)
* Azǵan elde namys joq,
... jerde qamys joq.(sýsyz)
G) Toptarǵa suraqtar berip, jaýaptar alynady.
«Zertteýshilerge»
- Qazaqstan ózen, kólderin ata.
- Aqtaý qalasy qaı teńizdiń jaǵasynda ornalasqan?
«Ǵalymdarǵa»
- Bulttyń túrlerin sıpatta.
- Sýdyń neshe kúıi bar, atap ber.
«Ekologtarǵa»
- Globýsta jer sharynyń kók túsimen ne beınelengen?
- Astana qalasy qaı ózenniń jaǵasynda salynǵan?
Ǵ) Tirek sózderdi paıdalanyp asosıasıasyn qurastyryp jazý.
1-topqa «Sýdy qorǵaý»
2-topqa «Las sý qaıdan paıda bolady?»
3-topqa «Lastanǵan sýdyń zıany»
Tirek sózder: sýdy únemdeý, qoqystar tastamaý, sýdyń jaǵasyn lastamaý, zıandy zattardy tókpeý, ónerkásip, shahta, kólik, shaıyndy, munaı, ken oryndary, adam aǵzasynyń ýlanýy, balyqtardyń azaıýy, aral teńizi, ózen, kólderdegi sý deńgeıiniń azaıýy.
Ǵ) E.Ótetileýuly «Sý»
Óleńdi mánerlep oqý
Sý – tirshilik negizi,
Gıgıena – egizi
Sý – tabıǵat baılyǵy,
Kemi eki ret ár kúni
Úıde vana, dýsh bolsa,
Ystyq sýmen shomylsań,
Sý sergiter deneńdi,
Sýdan keıin sen endi
Aınalańdy qorshaǵan,
Qaýip-qater tónse oǵan,
Bilgin buny, balalar,
Sýsyz – qarań dalalar.
Eskertemiz bar qyzǵa,
Onsyz ómir súrmeısiń.
Sý dep jáne bilgeısiń.
Ózen-kólge barǵaısyń.
Sýǵa túsip turǵaısyń.
Salqyn sýmen quıynǵyn.
Sýyq sýmen jýynǵyn.
Onymen dos bolǵaısyń.
İsińdi ońaı jalǵaısyń.
Tabıǵatty súıe bil.
Qamqorǵa alyp súıe bil.
Sýsyz – qurǵaq dalalar,
Eskertemiz bar ulǵa,
Sýdy bosqa aǵyzba.
D) Úıge tapsyrma: mátindi mazmundaý, sý týraly maqal jınaqtaý.
E) Oı jalǵaý «Jer betinde sý joıylyp ketse, onda ... » oıdy aıaqtaý.
Oqýshylardyń pikirin tyńdaý, talqylaý.
(tirshilik toqtap qalady)
Qorytyndylaý, baǵalaý.
Beıneý gımnazıasynyń bastaýysh synyp muǵalimi
Bısengalıeva Sara
Sabaqtyń taqyryby: Sýdy qorǵaý
Sabaqtyń maqsaty: 1. Sýdyń adam ómirindegi mańyzyn aıtyp túsindirý, ony qorǵaý týraly oqýshylardyń bilimderin qalyptastyrý.
2. Dúnıetanymyn, oı-órisin, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn damytý.
3. Salaýatty ómir saltyna, tabıǵatty qorǵaýǵa tárbıeleý.
Ádis-tásilderi: túsindirý, ózindik jumys, toppen jumys.
Kórnekiligi: slaıdtar, sý tamshylary.
Túri: jańa sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi:
Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
1. Úı jumysyn tekserý, baǵalaý.
2. Jumbaqtar sheshý.
1) Jylt-jylt etken,
Jylǵadan ótken. (sý)
2) Sheshesi – sýda,
Ákesi – sýyq.
Kóktemde óler,
Kúz kúni týyp. (muz)
3) Qara taýdyń basynda,
Kıik ketip barady.
Qol-aıaǵy baýyryna,
Tıip ketip barady. (tuman)
İİİ. Sabaqtyń taqyryby men maqsatyn habarlaý.
Oqýshylar úsh topqa bólinedi.
1-top «Zertteýshiler»
2-top «Ǵalymdar»
3-top «Ekologtar»
B) Jańa sabaq «Sýdy qorǵaý»
Muǵalimniń túsindirmesi
Sýsyz jer betindegi eshbir aǵza tirshilik ete almaıdy. Ol barlyq janýarlar men ósimdikterdiń quramyna kiredi. Adam denesiniń jalpy salmaǵynyń jartysynan astamy sýdyń úlesine tıedi. Sý egin egýge, óndiriske, kúndelikti turmysqa barǵan saıyn kóbirek kerek bolýda. Jer betiniń 2/3 astamyn sý alyp jatyr. Biraq onyń 98% paıdalanýǵa jaramaıtyn teńiz ben muhıttyń tuzdy sýy. Tushshy sýdyń úlesi 2% ǵana. Onyń óziniń basym kópshiligi joǵary endikter men bıik taý basyndaǵy muzdyqtarǵa shoǵyrlanǵan. Sondyqtan 00,1%-yn ǵana paıdalana alady. Onyń ústine óndiris oryndarynan turmys muqtajyn óteýden shyqqan sarqyndy sý, egistikterden tyńaıtqyshtarmen, ýly zattarmen ýlanǵan ózen, kól, jer asty sýlaryn lastaıdy. Osynyń bári sý qoımalarynyń sýyn qorǵaý qajettigin týǵyzady.
V) Oqýlyqpen jumys
Mátindi túsinip oqý.
A) Maqal jalǵastyrý, jańyltpash aıtý.
Maqsaty: túsip qalǵan sózdi taýyp aıtý.
* Taýly jer bulaqsyz bolmas,
... jer quraqsyz bolmas. (sýly)
* Ot aryq, ... semiz. (sý)
* Sózdiń basy – qulaq,
... basy – bulaq. (sýdyń)
* Azǵan elde namys joq,
... jerde qamys joq.(sýsyz)
G) Toptarǵa suraqtar berip, jaýaptar alynady.
«Zertteýshilerge»
- Qazaqstan ózen, kólderin ata.
- Aqtaý qalasy qaı teńizdiń jaǵasynda ornalasqan?
«Ǵalymdarǵa»
- Bulttyń túrlerin sıpatta.
- Sýdyń neshe kúıi bar, atap ber.
«Ekologtarǵa»
- Globýsta jer sharynyń kók túsimen ne beınelengen?
- Astana qalasy qaı ózenniń jaǵasynda salynǵan?
Ǵ) Tirek sózderdi paıdalanyp asosıasıasyn qurastyryp jazý.
1-topqa «Sýdy qorǵaý»
2-topqa «Las sý qaıdan paıda bolady?»
3-topqa «Lastanǵan sýdyń zıany»
Tirek sózder: sýdy únemdeý, qoqystar tastamaý, sýdyń jaǵasyn lastamaý, zıandy zattardy tókpeý, ónerkásip, shahta, kólik, shaıyndy, munaı, ken oryndary, adam aǵzasynyń ýlanýy, balyqtardyń azaıýy, aral teńizi, ózen, kólderdegi sý deńgeıiniń azaıýy.
Ǵ) E.Ótetileýuly «Sý»
Óleńdi mánerlep oqý
Sý – tirshilik negizi,
Gıgıena – egizi
Sý – tabıǵat baılyǵy,
Kemi eki ret ár kúni
Úıde vana, dýsh bolsa,
Ystyq sýmen shomylsań,
Sý sergiter deneńdi,
Sýdan keıin sen endi
Aınalańdy qorshaǵan,
Qaýip-qater tónse oǵan,
Bilgin buny, balalar,
Sýsyz – qarań dalalar.
Eskertemiz bar qyzǵa,
Onsyz ómir súrmeısiń.
Sý dep jáne bilgeısiń.
Ózen-kólge barǵaısyń.
Sýǵa túsip turǵaısyń.
Salqyn sýmen quıynǵyn.
Sýyq sýmen jýynǵyn.
Onymen dos bolǵaısyń.
İsińdi ońaı jalǵaısyń.
Tabıǵatty súıe bil.
Qamqorǵa alyp súıe bil.
Sýsyz – qurǵaq dalalar,
Eskertemiz bar ulǵa,
Sýdy bosqa aǵyzba.
D) Úıge tapsyrma: mátindi mazmundaý, sý týraly maqal jınaqtaý.
E) Oı jalǵaý «Jer betinde sý joıylyp ketse, onda ... » oıdy aıaqtaý.
Oqýshylardyń pikirin tyńdaý, talqylaý.
(tirshilik toqtap qalady)
Qorytyndylaý, baǵalaý.
You Might Also Like
