InfoHub Logo

Anyqtaý tásilderi. Súıek isikterin anyqtaý aýrýdyń tarıhyna mukıat zer salyp, tyńdaýdan, zaqymdanǵan súıek aımaǵyn kózben qarap, saýsaqpen sıpaýdan bastalady. Kózben qaraǵanda isik aımaǵynda dúmpıgen isinýshilik, teri betiniń qyzara jyltyrlanýy, teri astyndaǵy kóktamyrlardyń keńeıe bileýlenýi baıqalady. Sıpap jáne basyp qaraǵanda isingen jer tyǵyz, qatty, syrtqy betkeıi budyr, yǵyspaly, qozǵalyssyz bolady. Atap aıtqanda, súıek obyryna kúdik týǵyzatyn mynadaı belgiler kezdesedi:

- isiktik aımaqta únemi baıqalatyn jáne birden-bir údemeli baǵytta damyǵan aýyrsyný sezimi. Bul belgi, jaraqatsyz da nemese jaraqattan keıin birkatar mezgil (4-5 aıdaı) ótkennen keıin paıda bolýy múmkin;

-  súıekten shyqqan qozǵalmaıtyn isik;

-  aıaq-qoldaǵy jilik súıekterindegi isik ornalasqan tusta býyn qozǵalysynyń turaqty tejelýi;

-  isik aımaǵynyń birkelki nemese assımetrıalyq túrdegi syrtqy kórinisi.

Súıek isikterin anyqtaýda rentgenologıalyq belgileri alýan túrli. Atap aıtqanda, olar:

- isik aımaǵyndaǵy súıektiń negizgi qalpy men syrtqy pishininiń jáne mólsheriniń ózgerýi;

- súıektiń syrtqy betkeıiniń buzylyp, ıaǵnı qyrtysty qabattan súıek ajyrap, patologıalyq súıek túzýshi perıostıtterdiń (ıneli perıostıt, úshburyshty kúnqaǵar) paıda bolýy;

- súıek tinindegi patologıalyq ózgerister:

a)      súıek baǵanalarynyń buzylýy;

á)       súıek tinindegi súıektiń erip ydyraýy (osteolızdik) jáne súıektiń berishtenýi (osteorsklerozdyq) ózgerister;

b)      isiktiń súıek aınalasyndaǵy jumsaq tinderge taralyp, jalpy isik kurylymynda shashyrandy qyshalyq oshaqtyń paıda bolýy.

İsik qurylymynda patologıalyq súıek túzýshilik tek qana osteogendik túbiri bar qaterli isikterde baıqalady. Olar súıek qabynan isik qalybyna karaı taraıtyn qan tamyrlaryn qýalaı túzilip, shashyrandy túrde taraıdy. Bul belgini ıneli perıostıt dep ataıdy.

Súıek obyryna tán belgilerdiń qataryna perıostaldyq reaksıa jatady. Ol súıek qabynyń qyrtysty qabattan súıir burysh tárizdi bolyp ajyrap, kúnqaǵar nemese tepki belgisiniń (Kadman úshburyshy) paıda bolýy osteogendik sarkomaǵa, al isiktiń syrtqy betkeıin qýalaı taraǵan kóp qabatty qyshalanǵan tepkilik Iýıng sarkomasyna tán. Jalpy súıek qaterli isikterin bir-birinen ajyratýda olardyń jilikti súıekterde jıi ornalasatyn jerin bilýdiń mańyzy óte zor. Mysaly, osteogendik sarkoma jiliktiń metafızinde, Iýıng sarkomasy dıafızde, hondrosarkoma epıfızde jıi órbıdi, biraq olar býyndyq shemirshekti buzyp, odan ótpeıdi. Súıek qaterli isikteriniń ishindegi jıi taraǵan túrine osteogendik sarkoma jatady. Ol tez ósedi, súıek tinin ınfıltrasıalap, qurylymyn buzady. Sondyqtan osteogendik sarkomaǵa tán rentgenologıalyq belgilerdi dáldep sıpattaı ketken jón. Rentgenologıalyq turǵydan osteogendik sarkoma úsh túrge bólinedi (osteolıtıkalyq, osteoblastıkalyq, aralas tindi).

Osteolıtıkalyq túriniń bastapqy damý satysynda súıek tininde borkemiktik (osteoporozdyq) ózgeris baıqalady. Ol birqalypty súıek baǵandarynyń azaıýymen sıpattalady. Keıin ol jerde syrtqy pishini anyq emes, aınalasy berishtenbegen, birkelki aqaýlanǵan destrýksıalyq (buzylys) oshaǵy túziledi. Keıde osyndaı bir-birimen birikken destrýksıalyq oshaqtar súıek tinimen aralasyp, jınalǵan úıindi nemese tartpa tárizdi bolyp kórinedi. Destrýksıalyq oshaqtyń shetki betkeıinde perıstaldi «kúnqaǵar» belgisi baıqalady. Atalmysh destrýksıalyq oshaq gematogendik osteomıelıtten sekvestrdiń joqtyǵy arqyly ajyratylady.

Osteoblastıkalyq nemese sklerozdaýshy túrinde destrýksıalyq ózgeris bastapqyda anyq pishinsiz qataıý oshaqtary paıda bolýymen sıpattalady. Keıin úderistiń órshý kezinde isik jilik maıy kanalyn tolyq toltyrady, qyrtysty qabatty qamtı otyryp, súıekti barlyq jaǵynan qorshap, biryńǵaı tyǵyz konglomerat túzedi. İsik kuramynda ártúrli deńgeıdegi patologıalyq súıek túzýshi úderister men polımorftyq kalsınattar, ıaǵnı kóldeneń ıneli perıostıt pen isiktiń qyshalanýy anyq baıqalady. Súıek qabynyń qyrtysty qabattan ajyraýy sebebinen úshburyshty qalyńdaǵan kúnqaǵar belgisi paıda bolady. Sóıtip isikke shaldyqqan súıek berishtenip, durys emes pishinde tyǵyzdalady. Aralas túrinde ártúrli súıek aqaýlarymen birge qyrtysty qabattyń destrýksıasy, súıek qabynyń ajyraýy, jyrtylýy, kóldeneń ıneli perıostıt, kúnqaǵar nemese tepki belgiler kezdesedi.

Hondrosarkomada súıektiń qyrtysty qabatynyń keıbir jeri birkelki emes juqaryp, keı jeri birqalypty qalyńdaıdy, berishtený úderisiniń aýqymdylyǵynan isikke shaldyqqan súıek jýandaıdy, isingen tin birqalypsyz qyshalanady.

Fıbrosarkomada isik úderisi jumsaq dáneker tinderden damıtyn bolǵandyqtan, isik súıektiń uzyna boıyna qaby men uyrtysty qabyna jabysyp, olardy jaraqattaıdy, biraq ıneli perıostıt túzilmeıdi, isiktiń syrtky pishini anyq, syrtqy kórinisi buldyr. Súıek mıynan damıtyn qaterli isikterdiń ishinde mıelomanyń rentgenologıalyq kórinisi oqshaýlaý bolady. Ol negizinde jalpaq jáne qysqa súıekterdi (jambas, qabyrǵa, bas súıegi, omyrtqa) zaqymdaıdy. Mıeloma aýrýynda aldymen súıekter shashyrandy borkemik túrinde destrýksıalanady. Keıin súıektegi isiktik aqaýlar keıde dóńelek pishindi omartadaǵy aranyń uıasyna, keıde kúıe jegen kıizge uqsaǵan osteolızdik destrýksıaǵa uqsaıdy, biraq perıstaldyq reaksıa onsha anyq baıqalmaıdy.

Súıek qaterli isikteri osteomıelıtten, súıek týberkýlezinen, fıbrozdyq dısplazıalardan jáne qatersiz isikterden klınıkalyq jáne rentgenologıalyq tásilder arqyly ajyratylady.

Osteomıelıtte qabyný úderisi súıek mıynan bastalyp, gavers kanaly arqyly súıek tininderine jáne qabyna taraıdy. Paıda bolý sebepterine baılanysty osteomıelıt gematogendik jáne jaraqattyq bolyp ekige bólinedi.

Jiti osteomıelıt kenetten naýqastyń dene qyzýynyń kóterilýimen, tamyr soǵýynyń jıilenýimen, bastyń jáne zaqymdanǵan súıektiń aýrýymen, qan quramyndaǵy neıtrofıldik leıkosıtozben, erıtrosıtterdiń shegý jyldamdyǵynyń joǵarylaýymen bastalady. Naýqastyń klınıkalyq belgileriniń aıqyndyǵyna qaramastan bastapqy kezde súıekte osteomıelıtke tán rentgendik belgiler baıqala qoımaıdy. Tek qana bir jumadaı merzimnen keıin súıek tininde borkemiktik ózgeris pen súıektik destrýksıa oshaqtary paıda bola bastaıdy. Qabynýdyń saldarynan jınalǵan ekssýdat súıek qabyn qyrtysty qabattan ajyratady. Súıek qaby tespe tárizdi taramdalyp, shashaqty perıostıt, qyrtysty qabattyń beti budyrlanady, súıek qaby qyshalanady. Keıin destrýksıalyq oshaqtar bir-birimen qosylyp irilenedi. Súıek tini jaryqshaktalynyp ólettenedi, sóıtip iriń aralas sekvestr paıda bolady. Qabyný úderisi bastalǵanda jilik maıy kanaly tarylady, keýekti jáne qyrtysty qabattar, shashaqtalǵan súıek qaby bir-birine sińip berishtenedi. Keıde qabyný oshaǵynan jylankóz túzilýi múmkin. Osteomıelıttegi patologıalyq ózgerister kompúterlik tomografıa tásili arqyly tolyq anyqtalady.

Ókpedegi nemese ishektegi týberkýlezdik úderisterden qan arkyly Koh taıaqshasy súıek mıyna túsip spesıfıkalyq osteomıelıtti órbitedi. Aldymen súıek mıynda týberkýlezdik granýloma nemese spesıfıkalyq túbirshiktenip qabyný oshaǵy túziledi, onyń áserinen súıek baǵanalary buzylady. Kóbine jilikti súıektiń epıfızinde ornalasady.

Súıektiń keıbir qaterli isikteri (ásirese mıeloma aýrýy) omyrtqada órbıdi. Sondyqtan omyrtqaaralyq shemirshek buzylyp tarylady, omyrtqa tinderi borkemiktenedi, spesıfıkalyq qabynýdyń saldarynan paıda bolǵan kazeozdyq (irimshektengen) soqta omyrtqalar baǵanasynyń eki jaǵyn qýalaı taraıdy, ony irkilgen iriń dep ataıdy. Atalmysh belgiler rentgenogramda aıqyn baıqalady. Súıek qaterli isikterin deformasıalaýshy osteodıstrofıadan nemese Pedjet aýrýynan ajyratýdyń da mańyzy zor. Bul aýrýǵa jilikti súıektiń qalyptan tys jýandap deformasıalanýy, onyń qyrtysty qabatynyń taramdalýy, súıek mıy kanalynyń ártúrli baǵytta týyndaǵan súıek baǵanalarymen bitelýi jatady.

Osteoma, fıbroma, hondroma, gemangıoma súıektiń qatersiz isikteri bolyp tabylady. Olardyń súıektiń qaterli isikterinen aıyrmashylyǵy baıaý damýynda, isiktik aqaýdyń syrtky pishininiń anyqtyǵynda, ishki qurylymynyń birtektiliginde. İsik súıekti buzbaıdy, tek qana onyń ishki quramyn ózgertedi.

Emdeý tásilderi. Súıek obyrlary ártúrli tinderdiń paıda bolýyna, morfologıalyq qurylymynyń alýan túrliligine baılanysty, olarǵa qoldanylatyn em tásilderi de áralýan. Mysaly, osteogendik sarkoma, hondrosarkoma, fıbrosarkomalardyń jekelenip qoldanylǵan sáýlelik, hımıoterapıalyq em tásilderine sezimtaldyǵy óte tómen, al Iýıng sarkomasy, retýkılosarkoma, lımfosarkomalardyń atalmysh em túrlerine sezimtaldyǵy aıtarlyqtaı joǵary. Jeke qoldanylǵan hırýrgıalyq emniń de shıpalylyǵy ete tómen. Mysaly, osteogendik sarkomamen jasalǵan túbegeıli otalardan keıin 12-18 aı ótpeı-aq naýqastardyń ókpesinde isiktiń metastazdary paıda bolady. Mine, atalmysh sebepterge baılanysty qazirgi kezde súıek qaterli isikterin aralas tásildermen emdeý arqyly eleýli nátıjelerge qol jetkizildi.

Reseıdiń Máskeýdegi onkologıalyq ǵylymı ortalyǵynyń osteogendik sarkoma men Iýıng sarkomasyna qarsy qoldanatyn eminiń tıimdiligi joǵary bolǵan.

Osteogendik sarkomany emdeý úshin mynadaı úlgi qoldanylady:

I kezeńde – ota aldynda tómendegi kórsetilgen úsh hımıo-preparatttyń tek qana bireýi óz tártibimen qoldanylady. Olar:

a) adrıamısın 30 mg/m² ańǵaq (arterıa) tamyry arkyly 1, 2, 3 kúnderde, ıaǵnı úsh ret, odan keıin 3-4 juma úzilisten keıin taǵy da em ádisi 3-4 ret qaıtalanady.

á) sısplatın 150 mg/m² ańǵaq tamyry arqyly bir márte 3 saǵat aralyǵynda ınfýzıalyq ádispen qoldanylady. Osyndaı dárilik em 3-4 juma úzilisten keıin 5-6 ret qaıtalanady.

b) metotreksat 7-10 mg/m² kóktamyr arqyly, eki jumalyq úzilisten keıin taǵy eki ret qaıtalanady. Metotreksat mólsheriniń óte kóp bolýyna baılanysty, onyń ýyttyq asqyný úderisin boldyrmaý úshin mindetti túrde leıkovorın dárisi paıdalanylady. Leıkovorınniń mólsheri 15 mg/m² , ony sýǵa aralastyryp 6,12,18,24 saǵat aralyǵynda ishedi.

II kezeń – hımoterapıalyq em aıaqtalǵannan 19-20 táýlik ótkennen keıin ota jasalady. Eger isik súıek aýmaǵynan shyǵyp jumsaq tinderge kóp taramasa, onda aıaq nemese qoldy saqtap qalý úshin súıektiń isikke shaldyqqan bóligin nemese isikke irgeles ornalasqan býyn aýmaǵyn qosa rezeksıalap kesip alynǵan súıek pen býyndardyń ornyna jasandy endroprotez engiziledi. Eger isiktik úderis súıek aınalasyndaǵy jumsaq tinderge keń tarap, magıstraldyq qan tamyrlary men nervterge jabyssa, isikpen zaqymdalǵan aıaqqa nemese qolǵa ampýtasıa, tipti ekzoartıkýlásıa jasalynady.

III kezeń – otadan keıin 3-4 jumadaı mezgil ótkennen keıin 5-6 ret polıhımıoterapıa júrgiziledi. Polıhımıoterapıany mynadaı úlgimen paıdalaný tıimdi:

-        sıklofosfan 40 mg/m² kóktamyr arqyly – 1-shi kúni;

-        adrıamısın 40 mg/ m² kóktamyr arqyly – 1-shi kúni;

-        sısplatın 30 mg/ m² kóktamyr arqyly – 1,2,3 kúnderi. Osyndaı úlgimen emdi 3 jumadaı úzilisten keıin 5-6 ret qaıtalaıdy.

Iýıng sarkomasyna karsy qoldanylatyn negizgi em – sáýlelik jáne hımıoterapıalyq tásilder. Ol mynadaı úlgimen jasalady:

I        kezeń – klasıkalyq fraksıalaý tásilimen 5-6 juma aralyǵynda sáýlelik em júrgiziledi. Onyń isik oshaǵyndaǵy mólsheri 50-60 greı.

II       kezeń – eki jyl merzim aralyǵynda 6 sıkl polıhımıoterapıa júrgiziledi, onyń alǵashky 4 sıkly birinshi jyl ishinde úsh aılyq úzilispen, al qalǵan eki sıkly ekinshi jyly 6 aılyq úzilispen qoldanylady. Árbir sıkl mynadaı úlgide ótkiziledi:

-        adrıamısın 20 mg/ m² kóktamyr arqyly 1,8,15 kúnderi;

-        vınkrıstın 0,75 mg/ m² kóktamyr arqyly 1,8,15 kúnderi;

-        sıklofosfan 250-300 mg/ m² bulshyk et arqyly 1,3,5 kúnderi.

Iýıng sarkomasyna hırýrgıalyq tásil sırek qoldanylady. Ony tek qana paıdalanǵan sáýlelik jáne hımıoterapıalyq emderdiń isiktik úderiske aıtarlyqtaı áseri bolmaǵanda jáne em júrgizilýi barysynda ártúrli kúrdeli asqynýlar (isiktiń ydyraýy, qansyraýy, t.b.) paıda bolyp, ári qaraı josparlanǵan emdi jalǵastyrýǵa múmkindik bolmaǵan jaǵdaıda aldymen 2-3 sıkl polıhımıoterapıa (3 jumadaı úzilispen) júrgizilip, odan keıin isikke shaldyqqan súıekti hırýrgıalyq tásilmen rezeksıalap, kesip alynǵan súıektiń ornyna endoprotez qoıylady. Otadan keıin árbir úsh jumalyq úzilispen joǵaryda kórsetilgen úlgimen 6 sıkl polıhımıoterapıa júrgizý de tıimdi em qataryna jatady.

Súıek obyrlaryn hırýrgıalyq tásilmen emdeý barysynda myna qaǵıdalardy saqtaý kerek:

*otanyń túbegeıli sıpatyn saqtaı otyryp, onyń adam ómirine tıgizetin qaýpin meılinshe azaıtý;

*ota ablastıkalyq úrdistiń saqtalýy jaǵdaıynda jasalýy tıis;

*múmkindigi bolǵanynsha isikke shaldyqqan aıaq-qoldy saqtap, onyń qalypty qyzmetin meılinshe ózgertpeýge tyrysý kerek.

Sáýlelik jáne hımıoterapıalyq em tásilderine sezimtaldyǵy óte nashar isikter (hondrosarkoma, fıbrosarkoma, osteoblastoklastoma) hırýrgıalyq tásilmen emdeledi. Súıektiń qatersiz isikterine tek qana hırýrgıalyq em qoldanylady.

S. Sadyqov,
M. Sadyqov

---