InfoHub Logo

(İ nusqa)

Áz Táýkeniń tusynda úsh júzdiń balasy ońtústikten shóleıtke qaraı jaılaıdy eken. Syrdyń boıyn jaǵalap, Jetisý, Almaty, Qapal taýlaryn órleı otyrady eken. Orta júzdiń qys qystaýy shúıgigen Syr boıy da, jaz jaılaýy Arqanyń jony eken. Sol kezde orta júz qazaǵy Esil men Ertis arasyn qýalaı shóleıtke kelip, mal semirtip otyrǵanda, Qaıdaýyl deıtin ózenniń boıynda dúnıege er Oljabaı keledi.

Ákesi Toly bı — Aıdaboldyń nemeresi. Úrgenish, Qońyrat elindegi naǵashysyna ketkende, báıbishesi Aıbıke bosanyp, kúıeýi joqta týǵan soń: «Bul olja bala», — dep, atyn Oljabaı qoıǵan. Qap túbinde bolat qylysh jata ma, olja bala, jas kúniniń ózinen-aq talpynyp, almastyń asylyndaı bolyp ósken eken. Olja albyrt, qatty, han-sultannyń balalary kezdeskende, birine-birin túıedi eken. Bir kezde asta-toıda aldyn bermeı, joldy alyp júrgen Qulynkók atty qalmaqtyń jaýy el shapqanda, birge alyp ketedi. Toly bı on tórt jasar balasyn naǵashysy Qarakereı Qabanbaıǵa jiberip, Narqyzyl attyń enesinen týǵan Taıbýryldy qalaýǵa suratady. Olja qasyna eshkimdi almaı, úıinde sút emip turǵan Taıkókke otyryp, qolyna sarqamysty sadaq alyp «Qarakereı Qabanbaıdyń eli qaısy» dep tartyp ketedi.

Olja bala talaı kún júrip, naǵashysynyń elin suraýmen izdep keledi. «Qalmaqtyń jaýlary bar ma?» dep ańdıdy. Bir kúni elsiz qalyń  ormanǵa kirip, kúni boıy el taba almaıdy. Kún qara, jańbyr jaýyp, kesh túsip, tún bolady. Bala kún boıy júrip sharshaǵan soń, bir aǵashtyń túbine kelip túsedi de, Taıkóktiń aıaǵyn tusap, shalqasynan túsip jatady. Álden ýaqytta baıqasa, aty osqyrady. «Nege osqyrady?» dep, basyn kóterip qarasa, anadaıdan bir-eki ot kóz jaltyrap jaqyndaǵan bolady. Oljekeńniń qolynda sadaq pen sary ala qamshydan basqa dáneńe joq. Maldasyn quryp, qamshysyn búktep, bir qolyna sary ala qamshy, sadaq alyp otyra beredi. Álgi ot kóz taıanyp qasyna kelse,  ormannyń ishinde júretin bir qabylan eken. Oljekeńniń qarsy aldyna keledi de, búgesinen túsip, kózin Oljekeńnen aıyrmaı jata beredi, tap bermeıdi. Oljekeń de odan kózin aýdarmaı qamshysyn búktep, sadaǵyn qasyna alyp otyra beredi. Tún qap-qarańǵy: ekeýi sol qarasqannan kún shyǵyp, sáske bolǵansha qarasady. Kúndiz álden ýaqytta qabylan turady da, artyna bir qarap júre beredi. Qabylan ketken soń Oljekeń Taıkóktiń tilin qatyrady da, biraz shaldyryp, el izdep jortyp ketedi. Kele jatsa, bir sý boıynda bir qarasha úı kórinedi. Úıge kelip, atyn  beldeýge baılap, kirip kelse, úıde bir kempir otyr eken. Oljekeń eki kúndeı nár tatyp, el júzin kórmegen. Kempir:

— E, balam, túsiń qashyp, tún qatyp júrgen qaı balasyń? Elińdi jaý shaýyp, jalǵyz qalǵan bala emessiń be? — deıdi.

Oljekeń:

— E, sheshe, elimdi shapqanmen qoımaı, ákem teli qylǵan toǵyz jesirlik Qulynkók atty da birge áketti. Japannyń túzinde jalǵyz qarasha úıde otyrǵan ózińiz kimsiz? — deıdi.

Kempir:

— E, shyraǵym, el, rýym Naıman edi. Elimizdi quba qalmaq shaýyp, solardyń josyǵynan qalyp otyrǵan janmyn, — deıdi. Kempir sáýegeı balger eken. Oljaǵa bal ashyp:

— Shyraǵym, «er qanaty — at» degen, tulparyńdy áketken — quba qalmaqtyń jaýy. Sen buryn toıǵa shyqpaǵan albyrt bala ekensiń, biraq arýaǵyń kúshti, juldyzyń janyp tur. Bir kezde qaıtseń de quba qalmaqtan kek alarsyń! — depti.

On tórt jasar Olja naǵashysy Qabanbaıǵa baryp, tartýǵa Taıbýryl men aq saýytty kıip qaıtty. Qarakereı Qabanbaıdyń qartaıǵan shaǵy eken. Oljany úsh ret ıiskep, beıil salǵan eken. Oljekeń aq saýytty kıip, Taıbýryl men naǵashy qosqan bir jigitpen kele jatqanda, bir taıpa qyrǵyz eline jolyǵady. Qyrǵyzdyń bir jaqsy adamy Oljekeńniń túrine qaraıdy da, biraz áńgimelesken soń:

— Shyraǵym, «ataly jurt — arý el» degen, «elge el qosylmasa da, adamǵa adam qosylady» degen.

Oqýǵa keńes beremiz:

Ótegenniń qyz berýi

Ótegenniń qaryzyn qaıtarýy

Ótegenniń Abylaıdy synaýy

---