Tabıǵat – adam – qoǵam (pikir talas)
Taqyryby: Tabıǵat – adam – qoǵam (pikir talas)
Synyby: 6 - 9
Taqyryby: «Tabıǵat – adam - qoǵam»
Synyptan tys shara
Maqsaty: I. bilimdilik; oqýshylardyń oı - órisin keńeıtý, yntalaryn kóterý, bilimderin shyńdaý.
II. damytýshylyq; Sóıleý sheberligin jetildirý, belsendiligin arttyrý, bilim saıysyna oılanyp jaýap berýlerine, jan - jaqty oı órisiniń artýyna damytý
III. tárbıelik; Tabıǵatty aıalaýǵa, kórkeıtýge úles qosýǵa jáne de, jyldamdyqqa, shapshandyqqa tárbıeleý.
Pikir talas barysy:
Qarastyrylatyn máseleler:
1. Qazaqstandaǵy ekologıalyq problemalar.
2. Ǵylymı - tehnıka
Dattaýshy:
Qazaqstandaǵy ekologıalyq problemalar
Ekologıalyq jaǵdaı qazirgi ýaqyttaǵy kúrdeli máseleniń biri bolyp otyr. Ol bizdiń elimizde de, ásirese ındýstrıaly, damyǵan ortalyqtarda, sonyń ishinde aýyl sharýashylyq aımaqtarynda da ótkir túrde qoıylýda. Tabıǵı qorlardy tıimdi paıdalanýda, qalalardy, eldi mekenderdi kógaldandyrýda, ulttyq parkter, kógaldy aımaqtar jasaýda kóptegen sharalar iske asyrylsa da, aınaladaǵy ortany qorǵaýdaǵy jaýapsyzdyq, bolashaqty eskermeýshilik oryn alyp otyr.
Aýanyń, sýdyń, jerdiń lastanýy saldarynan adamdardyń ómirine jáne olardyń ómir súrý ortasyna zor qaýip tónip keledi. Kóptegen ındýstrıaly aýdandarda aınaladaǵy ortanyń lastanýy qajetti normalardan asyp túsken. Qazirgi ýaqytta tabıǵat jáne bıologıalyq orta tutas alǵanda búkil adamzat aldyna kurdeli talap qoıyp otyr.
Bizdiń planetamyzdy barlyq tirshiliktiń ómir súrýine tıimdi etip saqtaý úshin tabıǵatty, onyń baılyǵyn tutyný tásilderin túgeldeı ózgertý qajet. Kezinde belgili jazýshy L. Leonov: “Adam balasynyń aldynda búginde birinshi kezektegi eki másele tur: beıbitshilikti jáne tabıǵatty qorǵaý, ekeýi de bolashaq óıir súrýdiń sharty” degen. Al Sh. Aıtmatov: “Biz búginde órkenıettiń shyńyna jettik, onda adam tabıǵatty tutynýshy ǵana emes, sonymen qatar baǵyndyrýshy, jasaýshy bolady. Biz búginde oǵan táýeldi ǵana emespiz, ol da bizge táýeldi” – dep jazady.
Jaqtaýshy: 2 - áreket. Adam - tabıǵat perzenti. Tabıǵatty qorǵaýdaǵy basty strategıalyq baǵyt – múmkindiginshe qaldyqsyz tehnologıalyq prosesterdi engizý. Bul qorshaǵan ortanyń lastanýyn azaıtady nemese túgeldeı joıady, shıkizattyń bastapqy túrlerin óńdeýge múmkindik beredi jáne qosymsha ónim alýǵa da jaǵdaı jasaıdy.
Aınaladaǵy ortany, negizinen tabıǵatty adamnyń paıdalaný sıpatyndaǵy qalyptasqan qaıshylyqty ózgertýdiń úlken mańyzy bar.
Tabıǵat qoryqtary, parkter ósimdikter jáne janýarlar álemin saqtaýǵa múmkindik beredi, sırek kezdesetin nemese joıylyp bara jatqan janýarlar men ósimdikter dúnıesin qorǵaıdy. Tabıǵatty qalpyna keltirip, baıytýdyń mańyzy óte úlken. Ol úshin kógaldandarý, baý - baqsha ósirý, sýqoımalaryn jasaý jumystaryn úzdiksiz júrgizý kerek. Aǵash otyrǵyzý jumystyń jartysy ǵana, istiń nátıjesi – ony ósirýde.
Tabıǵatty qorǵaý salasynyń biri – ekologıalyq baqylaý. Bul baǵytta birsypyra jumystar iske asyrylýda. Respýblıka blıynsha oblys, aýdan, qalalarda aınaladaǵy ortany qorǵaý, ekologıalyq baqylaý mekemeleri quryldy.
Adam men tabıǵat arasyndaǵy qaıshylyqty sheshýdi qoǵam retteıdi, onyń qyzmeti – adamdardyń sanasyn tárbıeleý jáne olardyń ózin qorshaǵan álemdi qorǵaýǵa baǵyttalǵan yntaly jigerin qoldaý.
Qazirgi ýaqytta barǵan saıyn kóptegen elder ony sheshý úshin ózderiniń kúsh - jigerin biriktire bastady. Uzaqqa sozylatyn ekologıalyq qaýipti joıýmen qatar, tótenshe ekologıalyq jaǵdaılarda kómek kórsetilýde. Osynyń bári BUU - nyń usynǵan “Jer bireý ǵana!” degen uranyn júzege asyrýdy kózdeıdi. Dúnıejúzilik qaýymdastyq mynadaı jaǵdaıdy basshylyqqa alady: ekologıalyq problemany sheshýdiń basty joly – adamdardyń óndiristik jáne óndiristik emes is - áreketin qalypty ekologıalyq damýdy – aınaladaǵy ortany búkil adamzattyń jáne árbir adamnyń múddesine saı ózgertýdi qamtamasyz etetindeı etip uıymdastyrý
Dattaýshy:
1960 jylǵa qaraı Aral qandaı boldy? Ol KSRO – nyń qurlyqtyq kólderi ishinde tórtinshi oryn alǵan. Araldyń sý qoryn toltyratyn Orta Azıanyń eki iri ózeni - Ámýdarıa jáne Syrdarıa edi. Olardyń sýy óte nárli, egistikke paıdaly bolatyn. Aral teńizinen jyl saıyn 450 myń tonna baǵaly balyqtar aýlandy, mıllıon ondatra terisi alyndy. Balyqshylar qaıyǵy men jol qatynas kemeleri – teńizdiń kórki edi. Aral teńizi sol aımaqtyń aýa raıyna jaǵymdy áser etken tabıǵatty retteýshi boldy.
Jaqsybaıkól negizgi mektebi
Jaýapty: Qalnıazova N. A.
Tabıǵat – adam – qoǵam (pikir talas). júkteý
Synyby: 6 - 9
Taqyryby: «Tabıǵat – adam - qoǵam»
Synyptan tys shara
Maqsaty: I. bilimdilik; oqýshylardyń oı - órisin keńeıtý, yntalaryn kóterý, bilimderin shyńdaý.
II. damytýshylyq; Sóıleý sheberligin jetildirý, belsendiligin arttyrý, bilim saıysyna oılanyp jaýap berýlerine, jan - jaqty oı órisiniń artýyna damytý
III. tárbıelik; Tabıǵatty aıalaýǵa, kórkeıtýge úles qosýǵa jáne de, jyldamdyqqa, shapshandyqqa tárbıeleý.
Pikir talas barysy:
Qarastyrylatyn máseleler:
1. Qazaqstandaǵy ekologıalyq problemalar.
2. Ǵylymı - tehnıka
Dattaýshy:
Qazaqstandaǵy ekologıalyq problemalar
Ekologıalyq jaǵdaı qazirgi ýaqyttaǵy kúrdeli máseleniń biri bolyp otyr. Ol bizdiń elimizde de, ásirese ındýstrıaly, damyǵan ortalyqtarda, sonyń ishinde aýyl sharýashylyq aımaqtarynda da ótkir túrde qoıylýda. Tabıǵı qorlardy tıimdi paıdalanýda, qalalardy, eldi mekenderdi kógaldandyrýda, ulttyq parkter, kógaldy aımaqtar jasaýda kóptegen sharalar iske asyrylsa da, aınaladaǵy ortany qorǵaýdaǵy jaýapsyzdyq, bolashaqty eskermeýshilik oryn alyp otyr.
Aýanyń, sýdyń, jerdiń lastanýy saldarynan adamdardyń ómirine jáne olardyń ómir súrý ortasyna zor qaýip tónip keledi. Kóptegen ındýstrıaly aýdandarda aınaladaǵy ortanyń lastanýy qajetti normalardan asyp túsken. Qazirgi ýaqytta tabıǵat jáne bıologıalyq orta tutas alǵanda búkil adamzat aldyna kurdeli talap qoıyp otyr.
Bizdiń planetamyzdy barlyq tirshiliktiń ómir súrýine tıimdi etip saqtaý úshin tabıǵatty, onyń baılyǵyn tutyný tásilderin túgeldeı ózgertý qajet. Kezinde belgili jazýshy L. Leonov: “Adam balasynyń aldynda búginde birinshi kezektegi eki másele tur: beıbitshilikti jáne tabıǵatty qorǵaý, ekeýi de bolashaq óıir súrýdiń sharty” degen. Al Sh. Aıtmatov: “Biz búginde órkenıettiń shyńyna jettik, onda adam tabıǵatty tutynýshy ǵana emes, sonymen qatar baǵyndyrýshy, jasaýshy bolady. Biz búginde oǵan táýeldi ǵana emespiz, ol da bizge táýeldi” – dep jazady.
Jaqtaýshy: 2 - áreket. Adam - tabıǵat perzenti. Tabıǵatty qorǵaýdaǵy basty strategıalyq baǵyt – múmkindiginshe qaldyqsyz tehnologıalyq prosesterdi engizý. Bul qorshaǵan ortanyń lastanýyn azaıtady nemese túgeldeı joıady, shıkizattyń bastapqy túrlerin óńdeýge múmkindik beredi jáne qosymsha ónim alýǵa da jaǵdaı jasaıdy.
Aınaladaǵy ortany, negizinen tabıǵatty adamnyń paıdalaný sıpatyndaǵy qalyptasqan qaıshylyqty ózgertýdiń úlken mańyzy bar.
Tabıǵat qoryqtary, parkter ósimdikter jáne janýarlar álemin saqtaýǵa múmkindik beredi, sırek kezdesetin nemese joıylyp bara jatqan janýarlar men ósimdikter dúnıesin qorǵaıdy. Tabıǵatty qalpyna keltirip, baıytýdyń mańyzy óte úlken. Ol úshin kógaldandarý, baý - baqsha ósirý, sýqoımalaryn jasaý jumystaryn úzdiksiz júrgizý kerek. Aǵash otyrǵyzý jumystyń jartysy ǵana, istiń nátıjesi – ony ósirýde.
Tabıǵatty qorǵaý salasynyń biri – ekologıalyq baqylaý. Bul baǵytta birsypyra jumystar iske asyrylýda. Respýblıka blıynsha oblys, aýdan, qalalarda aınaladaǵy ortany qorǵaý, ekologıalyq baqylaý mekemeleri quryldy.
Adam men tabıǵat arasyndaǵy qaıshylyqty sheshýdi qoǵam retteıdi, onyń qyzmeti – adamdardyń sanasyn tárbıeleý jáne olardyń ózin qorshaǵan álemdi qorǵaýǵa baǵyttalǵan yntaly jigerin qoldaý.
Qazirgi ýaqytta barǵan saıyn kóptegen elder ony sheshý úshin ózderiniń kúsh - jigerin biriktire bastady. Uzaqqa sozylatyn ekologıalyq qaýipti joıýmen qatar, tótenshe ekologıalyq jaǵdaılarda kómek kórsetilýde. Osynyń bári BUU - nyń usynǵan “Jer bireý ǵana!” degen uranyn júzege asyrýdy kózdeıdi. Dúnıejúzilik qaýymdastyq mynadaı jaǵdaıdy basshylyqqa alady: ekologıalyq problemany sheshýdiń basty joly – adamdardyń óndiristik jáne óndiristik emes is - áreketin qalypty ekologıalyq damýdy – aınaladaǵy ortany búkil adamzattyń jáne árbir adamnyń múddesine saı ózgertýdi qamtamasyz etetindeı etip uıymdastyrý
Dattaýshy:
1960 jylǵa qaraı Aral qandaı boldy? Ol KSRO – nyń qurlyqtyq kólderi ishinde tórtinshi oryn alǵan. Araldyń sý qoryn toltyratyn Orta Azıanyń eki iri ózeni - Ámýdarıa jáne Syrdarıa edi. Olardyń sýy óte nárli, egistikke paıdaly bolatyn. Aral teńizinen jyl saıyn 450 myń tonna baǵaly balyqtar aýlandy, mıllıon ondatra terisi alyndy. Balyqshylar qaıyǵy men jol qatynas kemeleri – teńizdiń kórki edi. Aral teńizi sol aımaqtyń aýa raıyna jaǵymdy áser etken tabıǵatty retteýshi boldy.
Jaqsybaıkól negizgi mektebi
Jaýapty: Qalnıazova N. A.
Tabıǵat – adam – qoǵam (pikir talas). júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: HH ǵ. Qazaqstandaǵy qoǵamdyq saıası qozǵalystar. Ulttyq zıalylar toby
