InfoHub Logo

1972 jyly búkil adamzattyq qundylyqtar men qoljetpes asyl muralardy saqtap qalý maqsatynda, IýNESKO uıymy búkilálemdik mádenıet pen tabıǵı muralardy qorǵaý konvensıasyn qabyldaıdy. 
Tabıǵattyń qaıtalanbas  eskertkishteri men buryshtary IýNESKO-nyń arnaıy tizimine endi. 2015 jyldyń sońyna taman, búkilálemdik mura tizimine 1007 obekt kirgen, onyń ishinde, 779-y mádenı mura, 197-si tabıǵı, al, qalǵan 31-i aralas eken.

Elder arasynda kóshbasshylyqty Italıa, Ispanıa jáne Qytaı memleketteri bastaıdy. Venesıa, Uly Qytaı qorǵany nemese ataqty Antonıo Gaýdıdiń týyndylary kópshilikke jaqsy tanys. Dese de, biz bul týraly emes, siz estimegen basqa tabıǵı muralardy zertteýdi jón kórdik. Ásemdigi men  ereksheligi jaǵynan atalmysh obektilerden esh kem túspeıtin tabıǵı muralar.

Te-Vahıpýnamý, Jań​a Zelandıa

Jańa Zelandıanyń ońtústik aralynda qatarynan 4 ulttyq park ornalasqan. Aımaqta ejelgi sýpermaterık Gondvananyń kóptegen tabıǵat ǵajaptary saqtalǵan. Park aýmaǵynda muzdyqtar, sarqyrama men tyǵyz ormandar, sondaı-aq, tabıǵı jaǵdaıda ómir súretin pıngvınder men teńiz mysyqtaryn kezdestirýge bolady.

Reıýnon, Fransıa

Fransıanyń jeke ıeligindegi bul aral Úndi muhıtynda Madagaskardan shyǵysqa qaraı, 800 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan. 2500 sharshy shaqyrymdy quraıtyn aýmaqta qaımaǵy buzylmaǵan ormandar, kóz jaýyn alar shyǵanaqtar, tropıkalyq ósimdikter men Pıton-de-la-Fýrnez výlkany oryn tepken. Araldyń 40 paıyzyn quraıtyn ulttyq park IýNESKO-nyń búkilálemdik tabıǵı mura tizimine engen.

Sokotra, Iemen

Tórt aral men eki jartastan quralatyn Úndi muhıtyndaǵy bul arhıpelag jyraqta ornalasýymen belgili. Ǵylymı joramaldar boıynsha, ol Afrıkadan 6 mln jyl buryn bólinip, muhıtta qalyqtap júzip júrgen. Adam baspas tabıǵaty men eshkimge uqsamas ósimdikteri álem ǵalymdaryn áli kúnge deıin, áýre-sarsańǵa salyp keledi. Sokotranyń eń tanymal endemıalyq ósimdigi-qyzyl Drasena.

Klýeın, Rangel — Sent-Elaıas, Gleısher-Beı ı Tatshenshını-Alsek, Kanada/Aláska

Parkter júıesi eki el AQSH pen Kanadanyń shekarasynda oryn tepken. Parkter aımaǵynda polár muzdyqtary men Kanadanyń eń bıik taýlary men massıvteri ornalasqan. Muhıtqa jaqyn ornalasýy men kóleminiń úlkendigi, bul mekende erekshe ózindik tabıǵat qalyptasýyna sebep bolǵan.

Ýnıanga, Chad

Chad eliniń soltústik shyǵysyndaǵy kólder toby 20 sharshy shaqyrymdy quraıtyn 18 kólden quralǵan. Bul jerdiń shóleıt mekeni úshin tańǵajaıyp gıdrojúıe. Mundaǵy sý tátti, kóldiń túbindegi ártúrli ósimdikter sýdyń tez qurǵap ketpeýin qamtamasyz etedi. Zertteýshilerdiń pikirinshe, 5500 jyl burynǵy Sahardaǵy alyp kóldiń qaldyǵy.

Sırakamı-Santı, Japonıa

1300 sharshy shaqyrymǵa ıe bul taý qoryǵy Japonıadaǵy Honsú aralynyń soltústiginde ornalasqan. Qoryqta túrli shyrsha, qaıyń jáne t. b . aǵashtar tirshilik etedi. Sondaı-aq, Shyǵys Azıadaǵy  jalǵyz shamshat ormandary kóz qýantady. Aımaqtyń biraz bóligin IýNESKO óz qorǵaýyna alǵan.

Ford Ilýlıssat, Grenlandıa

40 shaqyrymdyq Ilýlıssat fordi 5 shaqyrymdyq muzdyqtardan syrǵıtyn aısbergterge toly.Dreıf jasap, syrǵanap júretin muz bólikteri ártúrli kólemimen erekshelenedi. Únemi qozǵalystaǵy aısbergterdiń syńǵyrlaǵan dybysy birneshe shaqyrym qashyqtyqtan estiledi.

Aldabra, Seıshel araly

Bul Rojdestvo aralynan keıin, kólemi jaǵynan 2-shi atol. Aralda tasbaqalardyń erekshe túrin jolyqtyrýǵa bolady. Aldabra- órkenıet áser ete almaǵan jalǵyz koralldyq atol

---