InfoHub Logo

Mýzyka 6klass
Sabaqtyń taqyryby: Tańbaly tastar
Sabaqtyń maqsaty: Tańbaly tastar jaıly áńgimeleý.
Bilimdilik: Qazirgi zamandyq sýret ónerindegi kóne obrazdardyń oryn alýy týraly maǵlumat berý.
Damytýshylyq: «Otyrar sazy» fólklorlyq – etnografıalyq orkestrdiń oryndaýyndaǵy Súgirdiń «Bozingenniń búlkili» kúıin tyńdatyp, shyǵarmanyń mazmunyn taldaý. Mýzykalyq beınelerdiń sýret ónerinde keskindelýi arqyly mýzyka men mýzykalyq obrazdardyń mazmunyn asha bilý. Mýzykalyq saýattylyǵyn damytý.
Tárbıelik: Ulttyq ónerimizdiń qadir qasıetin túsinip, dáripteýge tárbıeleý.
Sabaq túri: Jańa sabaqty meńgertý.
Ádisi: Áńgimeleý, suraq - jaýap, beıneleý, taldaý, salystyrý t. b.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, taqyryptyq slaıdtar, sýretshiler Bapanovtar otbasynyń sýretteri jáne olardyń týyndylary.
Pánaralyq baılanys: Ádebıet, beıneleý, ejelgi Qazaqstan tarıhy.

Sabaq barysy:
İ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
1. Ándetip amandasý
2. Psıhologıalyq trenıń
3. Oı qozǵaý.
Interaktıvti taqtadan túrli tastar kórsetiledi.
- Balalar, myna sýretter týraly ne aıta alasyńdar?
- Bul sýretter neni bildiredi? (Oqýshylar jaýaby tyńdalady)

İİ. Maǵynany taný.
1. Tańbaly tastar jaıly áńgimeleý.
Sonaý ǵasyrlar qoınaýynan jetken ónerdiń eń kóne túri tańbaly tastardaǵy beıneler. Erte zamandardaǵy ańshylar tańbaly tasqa arqar men buqanyń, attar men qulandardyń, kóptegen buǵylar men túıe malyn beınelegen. Ýaqyt pen zaman óte kele sýretshiler ǵuryptyq bılerdiń qımylyn, qoldaryna túrli qarý ustanǵan ańshylar men jaýyngerlerdiń shaıqasyn, at ústine, túıe men buqaǵa mingen jasaqshylardyń beınesi men kún basty qudaılardy tańbaly tasqa qashap ketken. Tańbaly tastaǵy sýretterdi áýelde taspen, keıin kele temirden jasalǵan arnaıy quraldarmen salatyn bolǵan. Tańbaly tastardaǵy beıneler jaı ǵana sýret emes. Ol adamdar úshin qasıetti, kıeli sanalǵan ańdar men janýarlardyń, ómirdiń ǵajaıyp qubylysy men onyń qurylymyn beıneleıtin kórinister. Ejelgi óner sanalatyn tańbaly tastardaǵy beıneler, ańyz - kúıler, ádet - ǵuryptar – ǵasyrdan ǵasyrǵa jalǵasyp, búgingi kúnge tól mádenı muramyz bolyp bizge jetti. Búgingi tańda tańbaly tastardaǵy beıneleri bar taýlar qasıetti de kıeli sanalady. Ǵasyrlar óte kele mýzyka, poezıa, sýret jáne sáýlet óneri ár qaısysy daralanyp jeke óner túrine aınaldy. Al qazirgi zaman sýretshileri ejelgi týyndylardyń tereń syryn túsinýge talpynyp, olardyń sújettik jelisin qaıta oı eleginen ótkizýde.

2. Bilip al: Sáýle jáne Álibaı Bapanovtar jaıly qysqasha ómirbaıandyq derek berý.
Álibaı (1953) jáne Sáýle (1956) Bapanovtar Qyzyl - Orda oblysynda dúnıege kelgen. Sýretshilerdiń shyǵarmashylyǵyndaǵy basty baǵyt gobelen óneri. Olar óz jumysynda san ǵasyrlyq qazaq halqynyń dástúrindegi alasha toqý ónerin negizge aldy. Álibaı jáne Sáýle Bapanovtardyń gobelenderi tek Qazaqstanda ǵana emes, shet memleketterde de keńinen tanymal boldy. Bapanovtardyń kóptegen týyndylary Qazaqstannyń jáne Reseı, Ýkraına, Qytaı, Túrkıa, Polsha, Fransıa murajaılarynda da oryn alǵan.

Sýretshi Sáýle jáne Álibaı Bapanovtar tańbaly tastaǵy túıe beınesin qazirgi zamandyq gobelenderinde óte utymdy paıdalana bildi. Túıe – kóshpeli ómir saltynyń sımvoly ispetti. Sol sebepti sýretshiler ómirdiń úsh jolyn ár túrli boıaýmen beıneleıdi. Olar: sary – kóshpelilerdiń kóne joly, kók - ómir aǵymy, jasyl – adamdardyń ómir joly. Al túıeniń ózi bolsa, kók pen jerdi nemese ótken men búgindi qosyp turǵan alyp taý sekildi. Gobelenge salǵan Álibaı men Sáýle Bapanovtardyń bul sýreti jańa mazmunǵa ıe boldy.

3. Túsinip al! Gobelen - jibek jipterden nemese júnnen toqyp jasalǵan kilem túri.

4. Mýzyka tyńdaý.
«Otyrar sazy» fólklorlyq - etnografıalyq orkestrdiń oryndaýynda Súgirdiń «Boz ingenniń búlkili» atty kúıin tyńdap kórelik!
Qasıetti Qarataýdan shyqqan ataqty Súgir kúıshi de kıeli sanalatyn túıe malyn óziniń kúıleri arqyly beıneledi. Túıe obrazy ejelgi zamandardan kóptegen kúılerge arqaý boldy. Máńgilik ómir izdep shar tarapty aınalǵan Qorqyttyń «Jelmaıasy», botasyn izdep bozdaǵan «Nar ıdirgen» syndy kóne ańyz kúıler Súgirdiń «Boz ingenniń búlkili» atty kúıiniń týyndaýyna sebep bolǵandaı. Súgirdiń bul kúıin tyńdap otyryp onyń yrǵaǵynan túıeniń jelisin, al áýeni bolsa onyń jumsaq ta baıypty júrisin kóz aldyńa elestetkendeı áser qaldyrady. Kúı túıeniń júrisin ǵana beınelep qoımaı, kóńildiń muńy men sherin de tolǵaǵandaı.

5. Bilesin be?
Qazaqstannyń aımaǵynda 140 - qa tarta tańbaly tastardaǵy beıneler saqtalǵan. HİH ǵasyrda Jetisý men Ońtústik Qazaqstanda eń iri tańbaly tastar tabyldy. Al, HH ǵasyrdyń orta tusynda Shyǵys Qazaqstan men Qarataý jáne Tarbaǵataı taýlarynda tańbaly tastardaǵy beınelermen tolyǵa tústi. Búgingi tańda respýblıka boıynsha Ertis, Balqash boılaryndaǵy jáne Mańǵystaý men Ulytaýda tabylǵan kóne mádenıet eskertkishterin ǵalymdar zertteý ústinde.

6. Daýys jattyǵýlary.

7. Án aıtý
Áni men sózin jazǵan S. Seıfýllın «Taý ishinde» ánin úıretý. Ánniń tekstin taratyp berý.
- Ándi úntaspadan tyńdatý.
- Ánniń mazmunyn taldaý, harakterin anyqtaý.
- Ándi hormen úıretý.
- Ándi topqa bólip aıtqyzý.
- Keıin jeke oqýshylarǵa oryndatý.
- Ándi aspappen úırenip bolǵan soń mınýsovkamen oryndatamyn.

İİİ. Oı tolǵanys.
- Sonymen, bizder ónerdiń úsh túrin – tańbaly tastardaǵy beıneler, gobelenge salǵan sýretter jáne kúı jaıly áńgime qozǵadyq. Osy ónerdiń úsh túrin ne baılanystyrady?
Suraqtar:
1. Qazaqtardyń turmys - tirshiliginde túıe maly qandaı qyzmet atqardy?
2. Ańshylar ertedegi tańbaly tasta neni beınelegen?
3. Sýretshi Bapanovtardyń gobelenindegi sýretter qandaı mazmundy beredi?
4. Túıe malyna arnalǵan qandaı kúı ańyzdaryn bilesiń?

İÚ. Baǵalaý.
Ú. Úıge tapsyrma.
1. «Tańbaly tastar syr shertedi» taqyrybyn oqyp kelý.
2. Túıe sýretine baılanysty ózińniń shyǵarmashylyǵyńdy kórset.