Tektonıkalyq syzyqtar degen ne?
Tektonıkalyq syzyqtar - bul Jerdiń lıtosferasyndaǵy iri jaryqtar men syzyqtar, olar lıtosferalyq taqtalardyń shekaralaryn belgileıdi. Lıtosfera - bul Jerdiń syrtqy qatty qabyǵy, ol birneshe iri jáne kishi taqtalarǵa bólingen. Bul taqtalar mantıadaǵy konvektıvti aǵymdardyń áserinen qozǵalady, bul Jer betinde tektonıkalyq qubylystardyń paıda bolýyna ákeledi, mysaly, jer silkinisteri, výlkandar jáne taýlardyń qalyptasýy.
Tektonıkalyq syzyqtar úsh negizgi túrge bólinedi:
-
Ósý syzyqtary (dıvergentti shekaralar) - munda eki taqta bir-birinen alshaqtaıdy, nátıjesinde magma Jer betine shyǵyp, jańa lıtosfera qalyptasady. Munyń mysaly - Atlant muhıtynyń ortalyq syzyǵy.
-
Qysqarý syzyqtary (konvergentti shekaralar) - munda eki taqta bir-birine qaraı jyljıdy. Bul qozǵalys jer silkinisterin, výlkanızmdi jáne taýlardyń qalyptasýyn týdyrýy múmkin. Mysaly, Gımalaı taýlary Úndi taqtasynyń Eýrazıalyq taqtaǵa soǵylýynyń nátıjesinde paıda bolǵan.
-
Syrǵý syzyqtary (transformasıalyq shekaralar) - munda eki taqta bir-biriniń qasynan syrǵyp ótedi, bul jer silkinisterine sebep bolady. San-Andreas syzyǵy - bul tıptiń tanymal mysaly.
Tektonıkalyq syzyqtardyń bolýy Jerdiń geologıalyq belsendiliginiń negizgi sebepteriniń biri bolyp tabylady jáne Jer betiniń formalarynyń ózgerýine úlken yqpal etedi.
You Might Also Like
-
Qarjylyq baılanystardyń orasań zor ár alýandyǵynda jeke ortaq erekshelikterimen kózge túsetin oqshaýlanǵan sferalardy bólip kórsetýge bolady
-
9 fevralá sego goda na saıte IA «Realıs» bylo opýblıkovana statá pod nazvanıem «Razval Sovetskogo Soıýza byl ınısıırovan rýkovodstvom Rossıı — Pýtın. «Ne znaıý, chem togda rýkovodstvovalos rýkovodstvo Rossıı, no podozrevaıý, chto tam bylo neskolko prıchın dýmat, chto vse býdet horosho, podcherknýl Vladımır Pýtın, govorá o prıchınah razvala SSSR.
