InfoHub Logo

Til damytýda saýsaq oıyn jattyǵýlarynyń usaq motorıkasynyń mańyzy
Ádistemelik qural
«Gúlder» shaǵyn ortalyǵy

Usynylyp otyrǵan nusqaýda mektep jasyna deıingi balalardyń tilderin damytýda án yrǵaǵymen saýsaq oıyn jattyǵýlarynyń usaq motorıkasyn júrgize otyryp, olardy aınalasyndaǵy zattarmen tanystyryp, atyn ataı bilýge, qasıeti men sapasyn, túr - túsin jáne pishinin ajyrata bilýge, ómirdegi, qorshaǵan ortadaǵy túrli qubylystar jaıyndaǵy uǵym, túsinikterin damyta otyryp, belsendi túrde tildik qarym - qatynas jasaı bilýge úıretý úlgileri berilgen.
Jalpy ádistemelik qural qazirgi talaptarǵa saı jasalǵan, pánaralyq baılanystardy iske asyrýǵa kómektesedi, sondyqtan mektepke deıingi mekemelerdiń tárbıeshileri men án - kúı jetekshilerine ádistemelik qural retinde qoldaný úshin usynyla alady.

Mazmuny
Túsinikteme................................................................................................ 1
Kirispe...................................................................................................... 2 - 3
Usaq motorıkany damytý arqyly sóıleý tilin
jetildirýdegi saýsaq oıyn - jattyǵýlarynyń mańyzy............................... 4 - 6
Bala saýsaǵyn oınata otyryp tilin damytý............................................... 7 - 10
Saýsaq oıyn jattyǵýlaryn oryndaýǵa baǵyt............................................. 11
Balyqtar.................................................................................................. 12
Qolǵap...................................................................................................... 13
Toraılar.................................................................................................. 14
Qurttar.................................................................................................... 15
Qozylar................................................................................................... 16
Maımyl.................................................................................................... 17
Órmekshi.................................................................................................... 18
Týk - tok.................................................................................................. 19
Shaǵala..................................................................................................... 20
Aralar...................................................................................................... 21
Maımyldar................................................................................................ 22
Ulý........................................................................................................... 23
Qoldanylǵan ádebıetter............................................................................ 24

Túsinikteme
Balabaqshada balalarmen saýsaq oıyn jattyǵýlaryn júrgize otyryp, olardy aınalasyndaǵy zattarmen tanystyryp, atyn ataı bilýge, qasıeti men sapasyn, túr - túsin jáne pishinin ajyrata bilýge, ómirdegi, qorshaǵan ortadaǵy túrli qubylystar jaıyndaǵy uǵym, túsinikterin damyta otyryp, belsendi túrde tildik qarym - qatynas jasaı bilýge úıretý.
Saýsaq oıyndaryn júrgizý arqyly balalardyń saýsaqtarynyń qımyldary men bulshyq etteriniń jetilýimen birge, olardyń sóıleý tili men oılaý qabiletteri, án yrǵaǵymen aıtý men jazý sheberligin oıdaǵydaı meńgertý úshin:
- saýsaq oıyny - saýsaqtardyń kómegimen óleń - taqpaq shýmaǵyn sahnalaýǵa;
- án aıtý, mýzyka tyńdaý daǵdylaryn qalyptastyrýǵa;
- sergitý, erteńgilik jattyǵýlarǵa arnalǵan

óleń shýmaqtary qoldanǵan saýsaq jattyǵýlary berilgen.

«Oıyn balanyń aldynan ómir esigin ashyp, onyń shyǵarmashylyq qabiletin damytady, oıynsyz aqyl - oıdyń qalyptasýy múmkin emes»
V. A. Sýhomlınskıı

Kirispe
Balabaqshadaǵy oqytý - tárbıeleý jumysynda balalardyń tilin damytý, sózdik qorlaryn molaıtý, aýyzsha sóıleýge úırete otyryp, úırengen sózderin kúndelikti ómirde erkin qoldaný, odan ári kúndelikti is - áreket kezindegi tildik qarym - qatynasta qoldana bilýge jattyqtyrý isine erekshe mán berilgen. Mektep jasyna deıingi kezeńdegi balalarmen oıyn jattyǵýlaryn júrgizý - til damytýdyń negizgi bir mindetteri bolyp eseptelinedi.
Balalarmen oıyn jattyǵýlaryn júrgize otyryp, olardy aınalasyndaǵy zattarmen tanystyryp, atyn ataı bilýge, qasıeti men sapasyn, túr - túsin jáne pishinin ajyrata bilýge, ómirdegi, qorshaǵan ortadaǵy túrli qubylystar jaıyndaǵy uǵym, túsinikterin damyta otyryp, belsendi túrde tildik qarym - qatynas jasaı bilýge úıretý.
Mektep jasyna deıingi balalardyń sózdik oıyn jattyǵýlaryn damytý isinde tárbıeshiniń:
- balalardyń sózdik qorlaryn damytý;
- jańa is - qımyldy meńgertý;
- úırengen sózderin, is - qımyldaryn tıanaqtap, anyqtap, ári baıytyp otyrý basty mindet sanalady.

Osy atalǵan mindetterdi tárbıeshi únemi oıyn jattyǵýlar jumysyn júrgizýde basshylyqqa alyp otyrýy tıis. Balalardyń sózdik qoryn molaıtýda oıyn, tapsyrma jattyǵýlardyń orny erekshe. Sonyń ishinde oıyn - balanyń shyn tirshiligi. Oıyn arqyly bala aınalasyndaǵy nárseden ózine qyzyqtysyna yqylasy aýyp, tańdap alady. Balanyń bir erekshe qasıeti sóıleýden esh jalyqpaıdy. Oıyn bala tiliniń damýyna yqpalyn tıgizip, tanym belsendiliginiń damýyna jol ashady. Qaı bala bolmasyn oıynmen ósedi, óıtkeni bala tabıǵatynyń ózi tek oıynmen baılanysty. Oıyn ústinde bala esh nársege táýelsiz. Ol ózin erkin ustaıdy. Al erkindik degenimiz barlyq damýdyń baspaldaǵy, bárin bilýge degen talpynysy men qulshynysy. Balanyń bilýge degen qushtarlyǵy, sóıleýi oıyn ústinde qalyptasady.

Halyq danalyǵynda «Oınaı bilmegen, oılaı da bilmeıdi», «Oıynda ozǵan, ómirde de ozady» degen ataly sózder syryna júginsek, mektepke deıingi jastaǵy balanyń oıynǵa degen qulqy, qarym - qatynasy, minez - qulyq kórinisteri olar ósip - eseıgende de jalǵasy beredi. Oıyn barysynda bala ózin qorshaǵan úlkender sıaqty, óziniń súıikti áńgimeleri men keıipkerleri sıaqty ómir súredi, áreket jasaıdy. Oıyndy qoldanýmen birge oılaýǵa, tildi damytýǵa, shyǵarmashylyq áreketin baıytýǵa baǵyt alady. Balanyń oıyn kezindegi qımyl - qozǵalysy dene bitimin jetildirse, al qarym - qatynastaǵy paıymdaýlary ózindik tanym - túsinik, minez - qulyq ádepterin bekitýine áser etedi. Bala oıyn arqyly bir áreketten ekinshi áreketke aýysa otyryp, ózine túrli aqparattar alady, dúnıe syryn ashady.

Mektepke deıingi tárbıelenýshilerde pedagogıkalyq prosester barysynda balanyń kóńil - kúıin anyqtap, psıhologıalyq motıvterdi týyndatyp, jaǵymdy minez - qulyq daǵdylaryn qalyptastyrý kózdeledi. Psıhologıalyq jattyǵýlar balany úlkendermen jáne dostarymen qarym - qatynas mádenıetine tárbıelep, óz pikirlerin aıtyp jetkize bilýge kómektesedi. Oıyn jattyǵýlar arqyly balanyń bilimdilik daǵdylaryn kúndelikti is - árekette qoldana bilý múmkindikteri qarastyrylady.

Psıhologıalyq oıyn - jattyǵýlar balanyń jan dúnıesiniń, rýhanı jaı - kúıiniń úılesimdi damýyna yqpal etedi. Balanyń sezim áreketin, áserlenýshilik deńgeıin anyqtaý úshin qoldanylady.

Til damytýda saýsaq oıyn jattyǵýlarynyń usaq motorıkasynyń mańyzy. Ádistemelik qural. júkteý