InfoHub Logo

Saǵattyń taqyryby: Til ulttyq belgi, halyqtyq mura.

Saǵattyń maqsaty: Oqýshylardy til qudiretin sezine bilýge, durys sóılep, sóz maǵynasyn túsine bilýge qalyptastyrý.
Damytý maqsaty: Oqýshylardyń sóıleý mádenıetin damytý, óz oılaryn erkin jetkize bilýge, pikir talastyra bilýge daǵdylandyrý.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
İİ. Jańa sabaq.
Sabaq jospary.
1. Qazaqstan Respýblıkasynyń «Til týraly zańy».
2. «Týǵan tilim tirligimniń aıǵaǵy …» mánerlep jatqa óleń oqý
3. Tilge baılanysty maqal – mátel aıtý
4. «Ana tiliń aryń bul …» taqyrybynda mátin qurastyrý

Bizdiń tilimiz – ananyń aq sútimen boıǵa sińgen asyl qazynamyz, sondyqtan da óz tilimizde sóıleý basty paryzymyz.
«Til aqyldyń ólshemi» dep halqymyz beker aıtpaǵan. Olaı bolsa, til mádenıetine jastardy tárbıeleý kórkem - ádebı shyǵarmalaryn kóptep oqýmen baılanysty. Sebebi kórkem - ádebı týyndylardy az oqıtyn oqýshylardyń sózdik qory az, osyǵan oraı, olardyń dúnıe tanymy da, sóıleý mádenıettiligi men óz oıyn logıkalyq baıandaýy da tómen ekendigi baıqalady. Óıtkeni aqyldyń kózi oıda.

Logıkalyq júıemen durys oılaı bilý til mádenıetin qalyptastyrady. Durys oılanyp sóılegen adamdar óz oıyn tolyq jetkize alady jáne ózin basqalarǵa tyńdatady da, ózi basqanyń oıyn tyńdaı biledi.
Elbasymyz N. Á Nazarbaev «Qazaqstannyń bolashaǵy - qazaq tilinde» degen sózi túsingen adamǵa kóp maǵyna jatyr. Tildiń kómegimen óner – bilimdi, ǵylymdy ıgeremiz, ótken – ketkenimizdi saralap, sabaq alamyz. Biz óz tilimizdi qurmetteı otyryp, dinimiz ben salt dástúrimizge, tarıhymyzǵa kóptep úńiletin bolsaq jáne ony ózimiz tanyp qana qoımaı, sol asyl qazynamyzdy álemge tanytsaq keleshek urpaq úshin kóp jumys atqarǵan bolyp sanalamyz. Óıtkeni óz tilin, dinin, tarıhyn jaqsy bilmegen adam basqa tildiń qadirin bilý múmkin emes.

Qazaq halqy óziniń sheshendigimen sheberlik jáne danalyǵymen erekshelenedi. óıtkeni maqal – mátelderdiń maǵynasyna zer salyp kórsek, bir shyndyqtyń nyshany bilinedi.
Ertede bıler men sheshender el – eldiń daýyn maıda tilmen sheshe bilgen. Onyń aıǵaǵy «Sóz súıekten ótedi, taıaq etten ótedi» degen maqaldyń astaryn baqylaıyqshy. Iaǵnı, balany uryp, ursyp aıtpaı –aq, oılanyp, durys sóılep onyń zerdesine jetýge bolady. Jaqsy sózben onyń kókiregi men kózin ashýǵa bolady.

«Óner aldy qyzyl til»
- Kel, jas dos, ádemi de ádepti, sulý da oıly sóıleýge úıreneıik.
- Ádemi, ádebı sóıleýdiń kózdi bulaǵy - kitap. olaı bolsakitapty jaı oqyp qoımaı, ondaǵy sózder, sóılemderge nazar aýdar, esińde usta, sózińde paıdalan. Ádemi sóıleýdiń kózdi bulaǵy halyq tilinde.
a) Sheshendik aqyl – naqylǵa negizdelgen danalyq sózderge nazar
aýdar. ol úshin jyraýlar tolǵaýlary, terme jyrlar, aýyz ádebıeti
úlgilerin kóp oqy.

á) Maqal – mátelderdi sózdik qoryńa qosyp, olardy utymdy
paıdalanýǵa tyrys. «Eń ádemi sóz – az sóz» deıdi halyq. «Kóp sóz
– kómir, az sóz altyn» degeni taǵy bar. Mádenıetti, ádemi sóıleý
úshin kóp sóıleý mindetti emes. Qaı jerde bolsyn aıtaryńdy qysqa, ári naqty, nyq aıtýǵa tyrys. Sóılemderiń shubalańqy, shashyrańqy bolmasyn. Áýeli óz oıyńdy aıtý úshin ishińnen ne aıtatynyńdy jınaqtap al. Sonda ǵana sen ádemi de ádebı sóıleısiń.
b) « Sheshendik qorjynyn » jasa. Bul qorjynyńa osyndaı sózderdi jınap, ony jazba jumystarynda paıdalanýǵa tyrys.
Oqýshylarǵa qoıylatyn suraqtar:

1. elbasymyz N. Nazarbaev dúnıejúzi qazaqtardyń quryltaıynda ne degen eken ?
2. Endi qazaq tili jaıynda kim aıtar eken ?
3. Qaı jyly «Tilder zańy» qabyldandy ?
4. til biliminiń atasy kim?

5. Halyq tilin ana tili dep ataýdyń mánin túsindirińiz.
6. «tilden qymbat qazyna joq » deımiz osyǵan baılanysty qandaı mysal keltirer edińizder ?
7. Tilge baılanysty qandaı óleńderdi jatqa aıta alasyńdar ?
8. Tilge baılanysty kórinis kórsetińizder.
9. Ata Zańymyz jaıly kim aıtady ?
10. Qazaq eliniń bas qalalary jaıly kim ne aıtady ?
11. Tilge baılanysty qandaı maqal – mátelder bilemiz ?
Sabaqty qorytyndylaý: Muǵalimniń sózi
Úıge tapsyrma: «Til - ulttyq belgi, halyqtyq mura, dúnıe tanym quraly» degen taqyrypta oı tolǵaý jazý