InfoHub Logo

Adamdarǵa yqpal etýdiń qupıasy sóıleı bilýde emes, jaqsy tyńdaýshy bola bilýde.

Deıl Karnegı

Jaqsy áńgimelesýshi bolý úshin tyńdap úırený qajet. Bul kereǵarlyqty túsindirý ońaı: eń áýeli biz oıymyzdaǵyny aıtyp qalýǵa tyrysamyz, sondyqtan, bizdi tyńdaýǵa qulyq tanytqan jalǵyz-jarym kezdesetin bir adam óte qundy bolmaq. Áıgili sóz oramyn basqasha aıtsaq, bizge eki qulaq, birdeńe aıtýǵa sebep tabylmas buryn tyńdaý, úırený jáne aqparat jınaý úshin berilgen.  

Jaqsy tyńdaýshalardyń az bolý sebebi, qarym-qatynas — daǵdylardyń ishindegi eń qıyny. Óıtkeni, óz egońdy basyp, basqa kisiniń problemalary men jan-dúnıesine zer salyp, sabyrlyq tanytý kerek qoı. Bul is júzinde múmkin emes sıaqty. Desek te, sizge osy daǵdyny ıgerip alýǵa kómektesetin teorıalar men tásilder bar. Olar mynalar.  

Tórt stıl

1971 jyly Larrı Barker belsendi tyńdaýdyń tórt stıli teorıasyn usynyp, ony 1995 jyly Kıttı Ýotson tolyqtyrǵan bolatyn. Ol (teorıa) jaqsy tyńdaýshy bolý úshin tórt stıldiń birin qoldaný kerek ekenin aıtady.   

Adamdarǵa kóńil bólgen adam. Eger siz búkil ynta-zeıinińizdi áńgimelesip otyrǵan adamǵa bólseńiz, onyń qamyn oılaısyz. Basqa adamnyń ómirlik ustanymy men tarıhyn túsinip, onyń áńgimelerin túsiný quraly retinde paıdalaný qajet. Yqylasyńyz onyń emosıalaryna aýsyn.  

Adam qyzyqty bolsa, ony tyńdaý qıyndyq týdyrmaıdy. Ol buny sezip, bar yntasymen áńgimesin jalǵastyrady.  

Mazmunǵa kóńil bólgen adam. Siz zeıinińizdi adamǵa emes, onyń ne aıtqanyna salýyńyzǵa bolady. Faktilerge, dálelderge zer salyp, jaı-japsaryn anyqtap alýǵa tyrysyńyz.  

Ne aıtqyńyz keletini týraly oılanbaı, áńgimelesip otyrǵan kisiniń aıtqanyn muqıat baǵamdańyz. Bul daıyndap qoıǵan sózderińizdi aıtpaý degen sóz emes, áńgimeni aıtylǵan nárseniń ózegine qaraı quryńyz degen sóz.   

İs-áreketke kóńil bólgen adam. Dıalog ne isteýge úndep otyrǵanyna (aıtqan aqyldary men kelesi qam-qareketke) zeıin qoıyńyz.  

Ýaqytqa kóńil bólgen adam. Áńgimelesip otyrýǵa qansha ýaqytyńyzdy jumsaı alatynyńyzdy anyqtap alyńyz. Kóp jaǵdaıda, eger dıalogtyń qansha ýaqytqa sozylatyny túsiniksiz bolsa, tyńdaý qıyn bolady. Biz kúıgelektenip, ońdy áńgime-dúken ornyna stresske boı aldyramyz. Eger bary-joǵy 30-40 mınýtyńyz bolyp tursa — bul sizge baıyppen áńgimelesýińizge múmkindik beredi, eger 1-2 mınýtyńyz ǵana bolsa, qysqa da nusqa sóıleýden basqa amalyńyz joq.  

Tyńdaýshynyń jaman ádetteri

Jaqsy áńgimelesýshi bolý úshin ne istemeý kerek ekenin uǵyp alǵan durys. Bul turǵyda úsh amal bar.  

Nıkols pen Stıvens 1957 jyly jaman ádetterdiń myna tizimin usyndy:   

1. Sóılesip otyrǵan adamdy synap-mineý.  

2. Tek faktilerdi tyńdaý.  

3. Muqıat tyńdap otyrǵandaı bolý.

4. Nazaryn basqaǵa aýdaryp jiberetin faktorlar týdyrý.  

5. Emosıalyq turǵyda shıryǵyp ketkendikten, aıtylǵannyń bárin shegerip-shekteý.  

6. Áńgimelesýshiniń sózderi men oılarynyń jyldamdyǵy jaıly oılaný.  

Robertson 1994 jyly óziniń nusqasyn usyndy:   

1. Taqyrypqa qyzyǵýshylyq tanytpaý.  

2. Yntany taqyrypqa emes, adamǵa tanytý.  

3. Sózin bóle berý.

4. Jalpy jaǵdaıǵa emes, detaldarǵa zeıin koıý.  

5. Qyzyqpaýshylyqty bildiretin dene tili.

Oqýǵa keńes beremiz:

Verbaldy ym neni bildirýi múmkin?

Joǵaryda atalǵan Barker men Ýotson tyńdaýshynyń mynandaı tizimin jasady:  

1. Sózdi bóle berý. 

2. Áńgimelesýshi adamǵa qaramaý.  

3. Basqa nárselerge kóńil aýdara berý.  

4. Áńgimelesýshiniń aıtyp otyrǵan sóılemderin aıaqtaý.  

5. «Iá, biraq…» dep otyrý.  

6. Óte kóp suraq qoıý.   

Osy úsh tizimdegi sáıkestikterdi atap ótýge bolady. Negizgi qyrlaryna mynalar jatady: áńgimelesýshini syılamaý, detaldarǵa jabysyp qalý jáne qarapaıym sypaıylyqtyń joqtyǵy.  

Eger qatelikterdiń kóbi sizge tán bolsa, olardy kezek-kezegimen joq qylýǵa tyrysyńyz. Áńgimelesýshiniń sózin bólmeýden bastańyz, sosyn vızýaldy kontakt pen dene tiline zeıin qoıyńyz. 

Belsendi tyńdaý

Belsendi tyńdaý úshin siz, basqa adamdy yntalandyra jáne sáıkesti dene tilin paıdalana otyryp, sóıleýine múmkindik berýge tıissiz. Ásirese, áńgimelesýshi ózine senimsiz bolǵan kezde. Yntalandyrý zeriktirip jiberetin áńgimeni óte qyzyqty áńgimege aınaldyryp jibere alady.  

Qaıtalaý. Estigenińiz sizden qaıtyp barsa, siz áńgimelesýshiniń aıtqanynyń bárin estigenińizdi kórsetesiz. Dene tili arqyly jaǵdaıǵa sáıkes keletin emosıalarǵa bólenińiz.  

Totaldy tyńdaý. Rodjers pen Farson (1979) belsendi tyńdaýdy «adamdardy ózgertýdiń eń jaqsy tásili» dep sıpattaıdy. Olar onyń úsh túrin qoldanýǵa keńes beredi:   

— Jalpy mán-maǵynasyn tyńdaý: áńgime taqyryby men áńgilesýshiniń emosıalaryn baqylaý.  

— Sezimderine jaýap qatý: keıde habarlamanyń naǵyz máni — aıqyn kórinip turǵan emosıa.  

— Berilgen sıgnaldarǵa zeıin qoıý. Dene tili kóp jaǵdaıda sózderden de artyq aıtady. 

Qorytyndy shyǵarý. Keri baılanys áńgimelesýshige ony durys túsingenińizdi bildiredi. Dıalog kezinde birneshe ret onyń sózderiniń qorytyndysyn shyǵaryńyz.  

Syılaıtynyńyzdy kórsetý. Rodjers pen Farson aıtqandaı: «Syılaýshylyq belsendi tyńdaýdan jáne dıalogqa tolyqtaı qatysýdan baıqalady».

Sáttilik joldas bolsyn!

Oqýǵa keńes beremiz:

Ótirikti daýystan tanýdyń 5 túrli ádisi

Shyndyq pen ótirik: Qalaı ajyratýǵa bolady?

---