InfoHub Logo

Toq ishektiń qabynýy (kolıt) — óte aýyr syrqat emes. Degenmen ol adamnyń kóńil-kúıine aıtarlyqtaı keri áser etedi. Oǵan shaldyqqan adam kókirek tusynyń aýyrsynýyna ne bas aýrýyna shaǵymdanady. Toq ishektiń, ıaǵnı toq ishektiń shyryshty qabyǵy qabynýynyń qyryqqa jýyq klınıkalyq morfologıalyq túri bar. Atap aıtqanda, alımentarlyq, dárilik, jiti, jaraly, spastıkalyq degen sıaqty. Toq ishek qabynýynyń klınıkalyq aǵymy, emi jáne nátıjesi ony týyndatatyn sebepterge baılanysty.

Belgileri

Toq ishek qabynýynyń basty belgisi — qaryn tusyndaǵy aýyrsyný, ish ótkende ne ish qatýyndaǵy sıaqty úlken dáretke qınalyp shyǵý. Mundaı belgiler negizinde toq ishek qabynýy úsh túrge bólinedi: qaryn tusynda aýyrsyný paıda bolyp, ish ótetin túri, ish qatatyn túri, eń sońǵysy — keıde ish ótip, keıde ish qatatyn túri. Osy belgilerge qosa, naýqasty álsizdendiretin ártúrli jaǵdaılar týyndaıdy. Olar: ishtiń jeldenýi, ishperde qysymyn seziný, ishtiń kebýi, aýyzdyń ıistenýi, dámsizdenýi, yqylyq, júrektiń aınýy (kóbinese tańerteńgilik), loqsý, tábettiń nasharlaýy, ishektiń shuryldaýy. Sonymen qatar bas aýrýy, júrek qaǵýy, mı aınalý, qaltyraý, shyp-shyp terleý, bas saqınasy, álsizdik sıaqty belgileride bar.

Sebepteri

Syrqatty týyndatýshy, ásirese onyń sozylmaly damýyna sebepshi faktorlar, óte kóp jáne olar bir-birine uqsamaıdy. İshekke as qorytý jolynda, tipti onyń joǵarǵy bólimderinde paıda bolǵan búkil buzylystar tán. Tister durys túıispese, ne tazartylmasa, ne bolmasa taǵam shala shaınalyp jutylsa, ash ishekke tolyq qorytylmaǵan qoımaljyń túsedi. Ol bolsa ishekti titirkendirip, qabynýǵa alyp keledi.

Asqazan aýrýlarynda da, máselen, gastrıt jaǵdaıynda nemese hırýrgıalyq otadan keıin (asqazannyń bir bóligin sylyp tastaý) týra osyndaı jaǵdaı týyndaıdy. As qorytý úderisine, sondaı-aq uıqy beziniń, ne baýyrdyń shamasyzdyǵy da zıanyn tıgizedi. Nátıjede jelingen tamaq tolyq sińbeıdi. Tamaqtanýdaǵy zıandy ádetter, máselen, ýaqytynda tamaqtanbaý, qorytylýy óte qıyn, ne bolmasa óte jeńil taǵamdardy shekten tys uzaq qoldaný ishekti titirkendiredi.

Qazirgi tańda mamandar toq ishek qabynýynyń psıhosomatıkalyq sebepterine qatysty máselege zor mán berip otyr.

Naýqastyń syrqatnamasynda toq ishek qabynýynyń kóbinese otbasyndaǵy kıkiljiń saldarynan da órshıtini jaıly derekter jıi kezdesedi. Shynynda da adamnyń kóńil-kúıi kúızeliske ushyraǵan kezde ishektiń belsendiligi nasharlaıdy.

İshek qyzmetiniń kóńil-kúıge táýeldi bolýy sábılik shaqtan erekshe mańyzǵa ıe. Balany kishi ne úlken dáretke shyǵýǵa daǵdylandyrý úshin ata-anasy ony maqtap, marapattaýy tıis. Keıbir ata-analar, ókinishke qaraı, aıqaılap, keıip jatady. Al bul bolsa balaǵa degen súıispenshilik sezimin joıyp, toq isheginiń qabynýyna jaǵdaı jasaıdy.

Anyqtalýy

Toq ishektiń qabynýyn anyqtaý ońaı emes. Onyń klınıkalyq kórinisi as qorytý apparatynyń basqa da kóptegen aýrýlarynyń kórinisterine uqsas keledi. Syrqatty anyqtaý úshin, birinshiden, úlken dárette jasyrynǵan, parazıtter, olardyń jumyrtqalary men bakterıalar, mıkroorganızmder bar ma, joq pa, sony anyqtaý kerek. Ol úshin dáret zerthanada tekseriledi. Odan keıin de kúmán týyndasa, kolonoskopıaǵa (tok ishekti aına arqyly tekserý) júginedi.

Emi

Toq ishek qabynýynyń sebepshi faktorlary kóp bolǵandyqtan, onyń emine qoldanylatyn dári-dármek túrleri de kóp. Kóbinese psıhotroptyq dáriler qoldanylady, óıtkeni munda psıhosomatıkalyq komponent basym. Sońǵy jyldary selúlozaǵa baı taǵamdarǵa den qoıylýda, óıtkeni olardyń quramynda tek naýqastarǵa ǵana emes, deni saý adamdarǵa da paıdaly zattar kóp. Eskeretin taǵy bir nárse: ish júrgizetin sıntetıkalyq dári-dármekterdi qoldanbaǵan jón, sebebi olar ishekti titirkendirip, qabynýdy kúsheıtedi.

Z. Ýrdabaeva

---