«Torǵaı gazeti» jáne onyń betterinde jazylǵan patshalyq Reseıdiń qazaq jerin otarlaý saıasaty
Jıyrmasynshy ǵasyrdyń basynda ǵana dúnıege kelip, eńsesin tikteı bastaǵan kásibı qazaq jýrnalısıkasy 1925 jyldan bastap bas kótertpes qýǵynǵa ushyrady, tolqyn-tolqyn bop jardy soqqan qandy repressıanyń qurbany boldy. Ulttyq baspasózdiń ósýi qazaq zıalylarynyń jetilip, qalyptasýyna mol múmkindik týǵyzdy. Nátıjesinde halyq arasynda ǵylym men bilimge degen qulshynys arta tústi. Qazaqstannyń batys ólkesinde «halyqtyń kózi hám sózi» retinde gazet shyǵarý ıdeıasy kóterilgen tusta kósh basynda E.Buırın, Ǵ.Qarash, B.Qarataev, A. Mámbetov, B.Nıazovtar turdy. Sonyń ishinde Ábdiǵalı Balǵymbaevty erekshe atap ótken jón.
Qazirgi tańda aty sırek atalǵanymen, el múddesine jararlyq, halyq sanasyn asharlyq qyrýar máselelerdi kóterip, “Torǵaı” gazetinde jetekshilik etti. Revolúsıalyq qozǵalys jyldarynda “Torǵaı gazeti” progresshil baǵytty ustandy. Ár shyǵarylymdar saıyn patsha úkimetiniń ashyqtan-ashyq saıasaty jarıalanyp otyrdy.
“Týrgaıskaıa gazetanyń” 1904 jylǵy 48 sanynan bastap Á.Balǵynbaevtyń “Qyrǵyz (qazaq) turmysynyń ocherkteri” qosalqy taqyrypshasymen “besikten molaǵa deıin” feletony kóshpeli qazaq halqynyń densaýlyq saqtaý isiniń kemshilikterin jipke tizip jazyp, turmysy men ádet-ǵurpynyń tozyǵy jetken kóleńkeli tustaryna toqtalǵan. Torǵaı gazetiniń redaktory Balǵymbaev Ábdiǵalı orys alfavıtin ıkemdep, taza qazaq tilinde materıaldar jarıalaý baspasóz tarıhynda osy “Týrgaıskaıa gazetadan” bastaldy.
“Torǵaı gazeti” - ińkár oıdyń jemisi, laýlaǵan órtke qanatymen sý sepken qarlyǵashy. Gazette saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerden basqa, rýhanı, mádenı taqyrypta ár túrli habarlar men aqparattar jarıalanyp turdy. Sol kezeńdegi epıdemıaǵa baılanysty materıaldar, qoǵamdyq qubylystardy baıandaıtyn feletondar, halyq aýyz ádebıetiniń úlgileri shyǵyp otyrdy.
Syn saǵatta týyp, Qazaq eliniń únine aınalǵan «Torǵaı» gazeti halyq aldyndaǵy óz mindetin tolyq oryndady. Eń ózekti de ótkir máseselerdi qaýzap, teńdik pen bostandyqqa umtylǵan kúrestiń aınasy boldy. HH ǵasyrdyń basynda qazaq qoǵamynyń shamshyraǵy tárizdi ulttyq–demokratıanyń saıası únqaǵazy retinde kórinis tapty.
Aıgerim Esimhan
You Might Also Like
-
— Ýınston Cherchıll 6 synyptan óte almaı kelesi jylǵa qalǵan, 62 jasynda Anglıa prımer-mınıstri bolǵan.
-
Qalamger sheberlikke jetý joly ártúrli bolýy múmkin. Bireýde týa bitken talant, ekinshisinde eshbir syltaýsyz eńbek etý. Qazirgi tańda jýrnalıser birinen biri aqparatty alý, keı kezderde alǵan jýrnal...
