InfoHub Logo

Toqanyń qartaıǵan shaǵynda el-jurtqa qadirli bolyp tanylǵan Jalmaǵambet deıtin úlken uly qyryq alty jasynda dúnıe salypty. Sol jyldyń qary qalyń túsip, kóktemde Jalmaǵambettiń beıiti sý astynda qalsa kerek. Buǵan Toqań qatty kúıinip, ulynyń súıegin qaıtadan dóńes jerge qoıýdy nıet etse, aýyldyń moldasymaq dindar adamdary: «Janaza shyǵararda «Amanat!» dep jerlenbegen musylman balasynyń múrdesin qazý kúpirlik, kitap sózinde ornynan qozǵalǵan pende o dúnıede beıishtiń qarasyn kóre almaq emes», — dep narazylyq bildiripti.

Toqanyń áıgili «Tórt tolǵaý» deıtin kúıi osy bir qasiret shektirgen oqıǵaǵa oraı shyqqan. Jaı shyqpaǵan, kókirekke keptelgen sher tarqamaı, qaıta-qaıta tolqı lyqsyp, tórt kúı bolyp shyqqan. Er jetip, elge qadirli bolǵan balasynyń ólimi — bir qaıǵy, tóńiregindegi kúırep qalǵan et jaqyndarynyń qasiret shegýi — ekinshi qaıǵy, kútpegen jerden Jalmaǵambettiń degen topyraǵynyń sýǵa qaryq bolýy — úshinshi qaıǵy... Qysqasy, árbir kúızelis sátinde Toqa dombyrasyna ǵana muńyn shaǵyp, dombyradan ǵana kúızelgen janyna járdem tilep, «Tórt tolǵaý» atty tizbekti kúıin dúnıege ákelgen. Bul kúı óz ishinde «Estirtý», «Arnaý», «Ana júregi», «Nemere zary» degen bólek-bólek ataýlarymen belgili.

Osy joly qoja-moldanyń qarsylyq jasaǵanyna qaramaı, Toqa Jalmaǵambettiń súıegin dóńes jerge qaıta jerletken. Óziniń janyn túsinetin el azamattaryna arqa súıep, solarǵa júrek azabyn shaǵym etkendeı, saýǵa suraǵandaı: «Dúnıeniń tutqasy «Amanat» degen jalǵyz aýyz sózde tursa, qylsha moınym talsha, kóterdim bárin de. Bolmasa kóktem shyqqan saıyn balamnyń sý astynda qalǵanyn kórip, pende bolyp otyrmaı-aq qoıaıyn... Ýa, aǵaıyn, Jalmaǵambetimniń basyna baryńdar... jerdi jyryp sý aǵyzyńdar... besikshesin qaıta ashyńdar... ólgenine kóngende, ózgesine kónbeıtin nesi qaldy, eger Jalmaǵambetimniń denesi buzylmasa, maǵan súıinshi surap habar berińder!» — degen eken.

Qysta jerlegen máıit buzylmaıdy ǵoı, uıyqtaǵandaı bolyp jatqan Jalmaǵambetti Toqa men báıbishesi Kórik kelip kóredi. Sol jerde Kórik daýys salyp, bylaı dep joqtaý aıtypty deıdi:

Aınalaıyn Qudaı-aý!
Qapalyq saldyń basyma,
Toltyryp kózdi jasyma,
Bozdaǵymnan aıyryp,
Qabyrǵamdy maıyryp,
Qamaldym qaıǵy qosyna,
Kóresim meniń osy ma!

Qara bir taýdyń alqymy-aı,
Bolǵanda qańtar salqyny-aı,
Jannatqa janyń qonsyn dep,
Jataǵyń jaıly bolsyn dep,
Jaýyp ed torqa topyraq.
Jylaýly bolǵan halqyń-aı!

Qudanyń isi jón bolar,
Jylaýsyz kúnim kem bolar,
Naýryzdyń týǵan aıynda
Sel aǵyp sala-saıynda,
Jambasyńa sý tıse,
Kókiregime sher tolar!

Bul isti salsa Qudaıym,
Aqsarbas taǵy soıaıyn,
Kózimdi jaspen oıaıyn,
Aǵarǵan shashty jaıaıyn.
Torqa dep qoıǵan jerińniń,
Topan sý alsa mańaıyn
Qalaı da ǵana shydaıyn!

Osy joqtaý óziniń erekshe sazdy, muńdy sarynymen kúni búginge deıin el arasynda aıtylady. Kóz kórgen qarttardyń aıtýynda, Toqanyń aqyndyq shalymy da eshkimnen kem bolmaǵan. Jańaǵy joqtaý men onyń muńdy sarynyn báıbishesine Toqanyń ózi shyǵaryp berip edi degen sóz bar.

«Tórt tolǵaý» kúıiniń sońǵy «Nemere zary» degen bóligi Toqanyń nemeresi, Jalmaǵambettiń balasy Hamıtke qatysty. Sol kezde Hamıttiń esi kirip qalǵan kezi eken, ákesiniń sýyq tánin múrdeden shyǵaryp, qaıta jerlerde «kókelep!» óliktiń ústine qulap, úlken-kishiniń saı súıegin syrqyratyp edi deıdi. Buǵan Toqa da beıtarap qaraı almaı, keıin «Nemere zary» dep atap kúı tolǵaǵan.

---