InfoHub Logo

Tuqymqýalaýshylyq pen ózgergishtiktiń negizgi zańdylyqtary. (prezentasıasymen)

I saıys. Bul kim?
Tuqymqýalaýshylyq zańdylyqtaryn zertteýdiń ǵylymı negizin kim qalady? (G. Mendel )
Tuqymqýalaýshylyqtyń hromosomalyq teorıasyn ashty (Tomas Morgan )
Qoıdyń arqar - merınos qoltuqymyn aldy (Abdýlǵazız Ybyraıuly Janderkın)
Tuqymqýalaýshylyq materıalynyń kózi – DNQ ekendigin dáleldedi? (Djeıms Ýotson)
Qazaqstannyń molekýlalyq bıologıa jáne gendik ınjenerıasy ǵylymyn damytty (Murat Ábenuly Aıthojın (1939 - 1987))
DNQ – nyń molekýlalyq qurylymynyń modelin jasady (Frensıs Krık)
Tuqym qýalaıtyn ózgergishtiktiń uqsas qatarlar zańyń ashty (Nıkolaı Ivanovıch Vavılov)
Dándi jáne tehnıkalyq daqyldardyń joǵary ónimdi sorttaryn aldy (Karım Myńbaev)
Qazaqtyń aqbas sıyryn shyǵarǵan ǵalym (Baǵram Musauly Mýsın)
Genetıka termınin eń alǵash usynǵan aǵylshyn bıologi (Ý. Betson )

II saıys. “RAFT ”
I top basshysy G. Mendel
Eger de men...
II top basshysy T. Morgan
Eger de men...

III saıys “Genetıkalyq esepter”
Qyzǵaldaqtyń kúltesin qyzyl túsin anyqtaıyn gen, aq túsin baqylaıtyn gennen basym. Kúltesi qyzyl qyzǵaldaq pen kúltesi aq qyzǵaldaqty shaǵylystyrǵanda alynǵan urpaqtyń genotıpin jáne fenotıpin kórsetińder

Sýrettegi shaǵylystyrý úlgisine kóńil aýdaryńdar. Genderdiń ózara áseriniń qaı tıpine jatady? F2 urpaqtardyń genotıpin anyqtandar.
Osy shaǵylystyrýdaǵy sýpressor genin kórsetińder.

Sýretti qarańdar. Birinshi jáne ekinshi urpaq shymshyqtarynyń genotıpin anyqtańdar

Úlgide adamda gemofılıa aýrýynyń tuqym qýalaýy berilgen. Mundaı tuqym qýalaý tıpin qalaı ataıdy? Sheshesi gemofılıa geni boıynsha geterozıgotaly bolsa, ákesi saý bolsa, otbasynyń urpaqtary qandaı bolmaq? Úlgisin jazyp túsindirińder

IV saıys. “ Bilim bırjasy ”
Mendeldiń II zańy - ajyraý zańy
I urpaqtaǵy alynǵan gıbrıdterdi ózara býdandastyrǵan jaǵdaıda, II urpaqta belgilerdiń ajyraýy júredi.

Mendeldiń III zańy - táýelsiz tuqym qýalaý zańy
Bir - birinen aıqyn eki jup belgi boıynsha ajyratylatyn gomozıgotaly daralardy býdandastyrǵan jaǵdaıda ekinshi urpaqta belgiler jubynyń táýelsiz tuqym qýalaýy jáne olardyń ata - analaryna uqsamaıtyn jańa úılesimder túzýi baıqalady. Basqasha aıtqanda, dıgıbrıdti býdandastyrý bir - birine baılanysy joq eki monogıbrıdti býdandastyrý bolyp tabylady.

Hardı – Vaınberg zańy
Popýlásıadaǵy genotıp pen fenotıptiń taralý jıiligin anyqtaıtyn zań.
Morgan zańy
Bir hromosomanyń boıynda ornalasqan jáne tirkesip tuqym qýalaıtyn gender toby tirkesý toptaryn quraıdy.

Komplementarlyq
Eki nemese birneshe alleldi emes domınantty
genderdiń birin - biri tolyqtyryp jańa belgini
shyǵarýy
Polımerıa
Alleldi emes birneshe genderdiń dara árekettesip bir belginiń kóriný dárejesin aıqyndaıtyn jaǵdaı
Epıstaz
Bir genniń ekinshi gendi joıyp jiberýi
Sýpressor gen
Basym gen

IV a. Venn dıagramsy
● Hromosomalyq mýtasıa
●Genomdyq mýtasıa

V saıys. “Fýtbol oıyny”
(Sharty: Top boıynsha suraqtar berý arqyly, toptar gol ( durys jaýap) soǵady. Eki top músheleri kezektesip jeke - jeke suraq qoıady.)
I taım

1865 j. G. Mendel tuqymqýalaýshylyq zańdaryn ashty
1900j. golandyq G. de Frız, nemis K. Korrens jáne avstrıalyq ǵalym E. Chermak tuqym qýalaý zańdaryn ekinshi ret ashty
1901 j. adam qanynyń toby anyqtaldy
1905 j. E. Vılson jynysty anyqtaýdyń hromosomalyq negizin anyqtady
1906 j. Ý. Betson genetıka termınin usyndy.
1908 j. sıtoplazmalyq tuqym qýalaýdy zertteýdiń negizin nemis ǵalymdary K. Korrens pen E. Baýer salǵan
1908 j. aǵylshyn matematıgi Hardı men nemis dárigeri Vaınberg popýlásıadaǵy genotıppen fenotıptiń taralý jıiligin anyqtaıtyn formýla usyndy
1909 j. gen, genotıp, fenotıp, termınderin dat bıology V. Iogansen engizdi.
1911 j. T. Morgan hromosomalardyń aıqasýy nemese krosıngoverdi ashty.
1920 j. N. I. Vavılov tuqym qýalaý ózgergishtiginde sáıkes qatarlar zańyn ashty.
1927 j. orys ǵalymdary G. Nadson men S. Fılıppov radıoaktıvti sáýlelerdiń tómengi satydaǵy sańyraýqulaqtarǵa mýtasıa týdyratynyn dáleldedi.
1930 j. sıtoplazmalyq atalyq uryqsyzdyq qubylysyn amerıkalyq ǵalym M. Rods ashty.
1933 j. jynyspen tirkesip tuqym qýalaý zańyn T. Morgan ashyp, Nobel syılyǵyna ıe boldy.
1944 j. DNQ - tuqymqýalaýshylyqtyń materıaldyq negizi ekendigin amerıkan ǵalymy O. Evrı dáleldedi.

VI saıys. Genetıka jáne halyqtyq pedagogıka. Maqaldyń jalǵasyn tabyńyz.
● Tektiden tekti týar... (saralanyp)
● Terińdi ózgerte alsań da... (tegińdi ózgerte almassyń)
● Aıaǵyn kórip asyn ish...(anasyn kórip, qyzyn al)
● Jeti atasyn bilgen er... (jeti jurttyń qamyn jer)
● Jeti atasyn bilmegen... (qulaǵy men jaǵyn jer)
● Jurtyńdy aýystyra alsań da... (ultyńdy aýystyra almaısyń)
● Saltyńdy aýystyra alsań da... (halqyńdy aýystyra almaısyń).

VII saıys. Sınkveın
I top
Tuqymqýalaýshylyq
II top
Ózgergishtik