InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Halyq dostyǵy – til dostyǵy

Sabaqtyń maqsaty: tárbıelenýshilerdi qazaq elin, Otanyn, qazaq tilin qasterleýge, oı - órisin keńeıtýge tárbıeleý.

Sabaqtyń túri: festıvál

Sabaqtyń kórnekiligi: Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N. Nazarbaevtyń sózi «Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde.
Tilsiz ult bolmaıdy. Óz tilimizdi saqtaý, óz tilimizdi qurmetteý otanshyldyq rýhty oıatýǵa qyzmet etedi ári ata - baba aldyndaǵy uly paryzymyz da t. b uly sózder

Alǵy sóz: Osydan 16 jyl buryn 1997 jyly 11shildede bizdiń Respýblıkamyzda «Qazaqstan Respýblıkasynyń til týraly» zańy qabyldanǵan bolatyn. Olaı bolsa bul zańnyń negizi neden turady eken, Anány tyńdap kóreıik.

Aná: Zańnyń 4 - shi babynda Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili delingen. Memlekettik til - memlekettiń búkil aýmaǵynda qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salasynda qoldanylatyn memlekettik basqarý, zań shyǵarý, sot isin júrgizý jáne is qaǵazdaryn júrgizý tili. Qazaqstan halqyn toptastyrýdyń asa mańyzdy faktory bolyp tabylatyn memlekettik tildi meńgerý - Qazaqstan Respýblıkasynyń árbir azamatynyń paryzy.

Al zańnyń 5 - shi babynda memlekettik uıymdarda jáne jergilikti ózin - ózi basqarý organdarynda orys tili resmı túrde qazaq tilimen teń qoldanylady dep kórsetilgen.
6 - shy bapta Qazaqstan Respýblıkasynyń azamatynyń ana tilin qoldanýyna, qarym - qatynas, tárbıe, oqý jáne shyǵarmashylyq tilin erkin tańdaýyna quqyǵy bar. Memleket Qazaqstan halqynyń tilderin oqyp - úırený men damytý úshin jaǵdaı týǵyzý jóninde qamqorlyq jasaıdy dep aıtylǵan.

17 - shi bapta mádenı sharalar memlekettik tilde jáne qajet bolǵan jaǵdaıda basqa da tilderde júrgiziledi delingen. 22 qyrkúıekte bizdiń respýblıkamyzda Qazaqstan Respýblıkasy halyqtarynyń tili kúni merekesi atalyp ótedi. Bul meıram 1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy prezıdentiniń jarlyǵymen jarıalanǵan. Sonymen búgingi bizdiń «Ulttar dostyǵy atty festıválimiz osy ataýly merekege arnalady.

Tárbıeshi: Tárbıeniń negizgi quraly – til, ol ulttyń tarıhı kórinisiniń belgisi bolyp tabylady. Qazaq halqy tildiń oı men sózdiń birliginen turatyndyǵyn, onyń múmkindiginiń tereń ekenin erte tanyp, oǵan úlken mán bere tujyrym jasaǵan.

Oraq aýyz, ot tildi jyraýlar poezıasynyń atasy Asan Qaıǵy: Taza minsiz asyl sóz oı túbinde jatady, Taza minsiz asyl tas sý túbinde jatady. Sý túbinde jatqan tas jel tolqytsa shyǵady, Oı túbinde jatqan sóz sher tolqytsa shyǵady - dese, uly Abaı «Til óneri - dertpen teń dep, ári qysqa, ári nusqa baǵa bergen. Sondaı - aq Maǵjan Jumabaev «Til – adam janynyń tilmashy. Ulttyń ult bolyp qalýy úshin eń birinshi shart - tiliniń bolýy. Tili kemı bastaýy – ulttyń qurı bastaǵanyn kórsetedi» degen.

Til halyqpen birge ómir súrip, damıdy. Til qaı ultta, qaı elde bolsa da qudiretti. Sebebi, ár ulttyń tili - onyń, baqyty, tiregi. Qazaqstan – kóp ultty el. Bizdiń elde 120 - daı ulttyń ókili turady. Olaı bolsa búgingi merekemizge bizdiń qalamyzdy meken etetin sol ult ókilderimen birnesheýimen tanysaıyq. ( qazaq, orys, ýkraın, tatar ulttarynyń kıimin kıgen 4 toptyń tárbıelenýshileri ózderin tanystyrady) Festıvalimiz oıyn - saıys túrinde ótetin bolǵandyqtan bizge bilimdiler keńesi kerek bolady.( 3 - 4 adamnan turatyn keńes qurylady) Jeńgen ult ókilderine shańyraqtyń sýreti bar jetondar beriledi. Neǵurlym kóp shańyraq jınaǵan ult ókilderin Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary degen kýálikpen marapattaımyz. Olaı bolsa festıváldiń birinshi bólimi «Sergitý» dep atalǵandyqtan, qazaq jáne orys eli tilderi tarıhyna saıahat suraqtarynan bastaımyz. Aldymen suraq – jaýabymyzdyń shartymen tanysaıyq: ınteraktıvti taqtada 4 eldiń týy berilgen, týdyń astynda sol eldiń valútalary kórsetilgen, onyń astynda suraqtar jasyrylǵan. Senderdiń mindetteriń kez kelgen týdyń astyndaǵy suraqtarǵa jaýap berý.

Suraqtar: 1) Qazaq sózi qandaı maǵynany bildiredi? ( erkin dala adamy)
2) Orystyń qandaı sózi úsh býynnan turyp, 33 áripti bildiredi? (azbýka)
3) Qazaq ádebı tiliniń negizin qalaǵan, qazaq ádebıetiniń klassıgi, A. S. Pýshkınniń, M. Iý. Lermontovtyń, I. A. Krylovtyń shyǵarmalaryn aýdarǵan kompozıtor, fılosof? (Abaı Qunanbaev)
4) Slaván azbýkasyn oılap tapqan adam? (Grek mısıoneri Kırıl jáne Mefodıı - slaván aǵartýshylary - 863)
5) Orys grafıkasynyń negizinde qazaq alfavıtin oılap shyǵarǵan belgili qazaq aǵartýshysyn ata? (Ybraı Altynsarın)
6) Alǵashqy orys baspa kitabyn shyǵarǵan adam? (Ivan Fedorov)
7) Sýyryp – salma aqyndardyń aqyndyq jekpe - jeńin qalaı ataıdy? (Aıtys)
8) Orys alfavıtindegi eń jas árip qandaı?(«ó»)

(Jeńimpazdarǵa jeton taratylady)

Sergitý kezeńi aıaqtaldy, endi ekinshi kezeńge ótemiz. 2 - shi kezeń «Tómendegi orys tilindegi sózderdiń aýdarmasy qandaı qazaq esimderin bildiredi?» dep atalady.
1. Verblújıı glaz (BOTAGÓZ)
2. Mechta (ARMAN)
3. Nadejda (ÚMİT)
4. Lev (ARYSTAN)
5. Lýnnyı svetok (AIGÚL)
6. Schaste (BAQYT)
7. Jemchýg (GAÝHAR)
8. Shedrost(DARHAN)
9. Iablochnyı svetok (ALMAGÚL)
10. Cvoboda (ERKİN)
11. Olenónok (QURALAI)
12. Vershına (ASQAR)
(2 - shi kezeńniń qorytyndysy boıynsha jetondar taratylady )

3 - shi kezeń «Polıglot».
Berilgen maqaldardy aıaqtap, ony qazaq jáne aǵylshyn tiline aýdar:
«Odna golova horosho...» (a dve lýchshe, ekeýi jaqsy, two better)
«Na chýjoı karavaı...» (rot ne razevaı, aýzyńdy ashpa, don’t open your mouth)
«Ne bylo by schastá...» (da neschaste pomoglo, baqytsyzdyq, unhappiness)
«Slovo ne vorobeı...» ( vyletıt ne poımaesh, ýshý, to fly)
(3 - shi kezeńniń qorytyndysy boıynsha jetondar taratylady)

4 - shi kezeń «Frazeologızmder»
Kelesi frazeologızmderdiń maǵynasyn túsindir:
Shash etek - kóp, mol
Sút pisirim - tez
Úsh qaınasa sorpasy qosylmaıdy - uqsamaıdy
It ólgen jer – alys
Qas pen kózdiń arasy - tez
Inemen qudyq qazǵandaı - qıyn
Qamshynyń sabyndaı – qysqa
Aıy ońynan týdy - joly boldy
Aýzyna qum quıyldy – sóz taba almaý
At izin sýytpaý – jıi qarym - qatynasta bolý
Barmaǵyńdy tisteý - ókiný
Qabaǵynan qar jaýý - ashýlaný