InfoHub Logo

Qaraǵandy qalasy, №3 gımnazıanyń
qazaq tili men qazaq ádebıeti muǵalimi
Kópeeva Dýman Amandyqqyzy

Qazir biz jahandaný áleminde ómir súrip jatqandyqtan, árbir muǵalim óziniń oqytý jáne oqý tájirbıesine úlken ózgertýler engizý kerek. Qazaq til biliminiń atasy Ahmet Baıtursynovtyń aıtqanyndaı - «Muǵalim qandaı bilimdi bolsa, mektep hám sondaı bolmaqshy. Muǵalim bilimdi bolsa, ol mektepten balalar kóbirek bilim alyp shyǵady». Endeshe qaı ýaqytta da muǵalim zaman aǵymyna qaraı bilimin jandandyryp otyrý kerek. Qarqyndy ózgerip jatqan álemde, zamanaýı tásilderdi, tehnologıalardy meńgerip qana qoımaı, ony oqýshylarmen jumys isteý tájirbıesinde bastysy nátıjege qol jetkizý. Al nátıje degenimiz – oqýshylardyń alǵan bilimderin jáı ǵana ıelenip qoımaı, olardy oryndy jerde qoldana bilýine basty nazar aýdarý. Sol sebepti Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵy ázirlegen baǵdarlamalar naqty jáne kúrdeli jaǵdaılardy qalaı taldaý qajettigin, oqýshylardy HHİ ǵasyrda ómir súrgýge daıyndaý úshin mektep tájirbıesine qalaı ózgeris engizip, osy shara barysynda kútiletin nátıjelerge qol jetkizilgenin qalaı baǵamdaý qajettigin tereń túsinýdi kózdeıdi. Baǵdarlamany ıgergen muǵalimderdiń negizgi fýnksıasy birinshiden, qýatty pedagogıkalyq quraldardy óz tájirbıesine yqpaldastyrý arqyly óziniń oqytý men oqý tájirbıesine jańa tásilderdi engizý bolyp tabylady. [1]

Osy baǵdarlama boıynsha Qaraǵandy qalasynda Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynda biliktilikti arttyrýdyń «Betpe-bet» oqytý 1-kezeńinde alǵan teorıamdy, mekteptegi ótetin tájirbıe kezeńine ózgeris engizýimdi josparlap otyrmyn. Soǵan baılanysty qazaq tilinen 4 «A» synybynyń uzaq merzimdi josparyndaǵy Jemis-jıdekter men kókónister modýline orta merzimdi jospar qurdym. Orta merzimdi jospar qurǵanda baǵdarlamanyń jeti modýlin tizbektelgen sabaqtar toptamasyna engizýdi negizdedim. Barǵan kúnnen bastap oqýshylardy qyzyqtyryp, oqý úderisinde barlyǵy birdeı qatysatyndaı tıimdi strategılardy paıdalanýdy kózdep otyrmyn. Sabaq qyzyqty ótý úshin tıimdi tásilderdi bir kezeńnen kelesi kezeńderine ótýdi kópirsheler arqyly baılanystyramyn. Negizinde, syndarlylyq: «Adamdar álem týraly túsinikterin jáne bilimderin tájirbıe jasaı otyryp jáne sol tájirbıelerge refleksıa jasaı otyryp turǵyzady», - deıdi. Syndarly oqytý teorıasynyń qaǵıdalaryna sáıkes bilim alýshylardyń burynǵy bilimderin, ıdeıalaryn jáne tájirbıelerin qaıta jańǵyrtyp, olardy jańa bilimmen, ıdeıamen jáne tájirbıemen ushtastyrsa, bilim alýshylar alǵan bilimderin synyptan tys kez-kelgen jerde paıdalana alatyn bolady.[2]

Osy aıtylǵandy basshylyqqa ala otyryp, ózimniń sabaq josparymdy qurýda oqýshylardyń jas erekshelikterin eskere otyryp, sabaq barysynda ótkizetin ádis-tásilderdi josparlap aldym. Oqýshylardy synı turǵydan oılaý maqsatynda, synypta syndarly áńgimeni yntalandyratyn ádisterdi qoldanýdy josparlap otyrmyn. Zaman talabyna saı syndarly oqytý tásilin oqý úderisindegi qajettilik dep qabyldap, búgingi bilim berý salasyna enýine yqpal etý. Zamanǵa saı básekege qabiletti tulǵa qalyptastyrýdy maqsat etken árbir ustaz syndarly oqytý teorıasy aıasynda qarastyrylatyn ádis-tásilderdi paıdalaný arqyly jetistikke jetip qana qoımaı, osy ádis-tásilderdi oqý úderisiniń ajyramas bir bóligi retinde qalyptasýyna óz úlesin qosýy qajet dep bilemin. Sabaǵymdy qyzyqty ótkizýge tyrysamyn. Óıtkeni qyzyqty ótkizilgen jumys tıimdiligin arttyrady jáne de oqýshylarda kelesi sabaqta qandaı qyzyqty ádis bolady eken dep qyzyǵýshylary oıanady. Joǵaryda kórsetilgen ádis-tásilder boıynsha qurylǵan qysqa merzimdi josparymnan málimet bereıin. Sabaǵymdy ótkizerde barlyǵy úshin beıne kórinisti kórsetý arqyly oqýshylardy synı turǵydan oılandyra otyryp, sabaqtyń taqyrybyn ózderine ashqyztý. Jeti modýldiń biri oqytý men oqýdaǵy jańa tehnologıalary boıynsha «Tıimdi suraqtar» ádisin qoldana otyryp, osy kúnge deıin biletinderin taqyrypqa baılanysty sózdererin, biletinderin eske túsirý. Sabaqtyń taqyrybyn tapqan soń, oqýshylardyń ózderine búgingi sabaqta ne úırengisi keletinderin stıkerge jazý arqyly sabaqtyń maqsatyn anyqtatqyzýdy josparlaımyn. Kelesi qadamda oqýshylardy jemis-jıdek pen kókónis sýretteri boıynsha úsh topqa bólemin. Topta jumys isteýde balalar bir-birin tyńdaýǵa, óz oıyn ashyq aıtýǵa, belsendi bolýǵa, syn kózben qaraı bilýge, senimdilikke, básekege qabiletti bolýǵa, birlesip jumys jasaýǵa, yntymaqtastyqqa, kóshbasshylyqqa beımdeledi. Oqýshylar topqa bólingen soń, jemis-jıdekter týraly aýdıo jazba tyńdatamyn. sodan keıin estigenin kim este saqtaǵanyn tekserý maqsatynda oqýshylardan surap shyǵamyn. Bul kezeńde daryndy jáne talantty balalardy oqytý, kóshpendilik modýldaryn paıdalanýdy josparlaımyn. Egerde sabaǵym josparlaǵandaı bolsa, sabaqtyń kelesi kezeńinde jeti modýldiń kelesi bir túri oqytýda aqparattyq tehnıkany paıdalaný boıynsha prezentasıany paıdalanamyn, mátindi oqıdy. Oqytý men oqýdaǵy jańa tehnologıalar modýliniń «Projektor» ádisi boıynsha, mátindegi jańa sózderdi meńgertemin. «Projektor» ádisi men oqytýda aqparatty tehnıkany paıdalaný oqýshylardyń kózben kórgenderin este saqtaý qabiletterine tıimdi.  Jańa sózderge ár top eki suraqtan qurastyrady. Kelesi kezeńde oqýshylardy sergitý maqsatynda «Sebetti toltyr» oıyny oınalady. Bul oıynda oqýshylar jasyryn turǵan sýretti alyp, jemis ne kókónistiń qazaqsha qalaı atalatynyn taýyp sebetterin toltyrady. Bul oıyn modýldiń jas erekshelikterine sáıkes oqytý men oqýyna keledi. Óıtkeni bul bastaýysh synyp oqýshylary bolǵandyqtan, sergitý kezeńinde olar oryndarynan turyp taqtadaǵy sózderdiń qazaqshasyn taýyp qana qoımaı, qolyndaǵy qaǵazyn eńkeıip sebetke salý kerek. Kelesi kezeńde oqýshylarǵa marker, A3 qaǵazy beriledi de olar top bolyp, poster jasaıdy. Birinshi top ne suraǵyna, ekinshi top qandaı suraǵyna, úshinshi top ne isteımiz suraǵyna alty sóz jazady. Postermen tapsyrma oryndaýda oqytý men oqýdaǵy jańa tehnologıalar jáne kóshbasshylyq modýlderi negizge alynyp otyr.  Kópshiligi úshin oqýlyqtan «Joǵalǵan áripter men sózder» oıyny arqyly 4-tapsyrma beriledi. Al keıbireýi úshin jiktik jalǵaýynyń jekeshe, kópshe túrinde úsh jaǵyn paıdalana otyryp sóılem qurastyrý kerek.

Oqytý maqsatyndaǵy baǵany eskere kele,baǵalaýdyń myna túrlerin júrgizýdi josparlaımyn.

1- «Smaılıkter», «Baǵdarsham»,«Insert» Bas barmaqpen baǵalaý.

2- Oqytý úshin baǵalaý: Ózin – ózi jáne jupta ózara baǵalaý.

3- Ózara toptar birin biri  pishindermen baǵalaý.

Qosymsha ádebıetter:

1- (MAN  2015j 4-bet)

2- (Synypta syndarly áńgimeni yntalandyatyn strategıalar. 2015j)

---