InfoHub Logo

Úkash ata: qasıettiligi men tarıhy Tarıhy tereńge tamyrlaǵan qazaq halqy, kóneniń kózi ketse de, eskertkishterin qasterlep, qyzǵyshtaı qoryp, estelikterin jadynda,júreginde saqtaǵan sondaı aq urpaqtan urpaqqa amanat etip otyrǵany belgili. Sol bir tarıhqa sapar shegip, kıeli Túrkistan shaharynan 60 shaqyrymda ornalasqan, Úkash ata kesenesiniń qasıettiligi men tarıhyna toqtalyp,ańyzdary jaıly syr shertsek. Bizge Úkash ata kesenesi shamamen 6-7 ǵasyrlarda ómir súrgen Muhammed (sallallahý ǵaláıhı ýa sallám) paıǵambarǵa zamandas bolǵan ıslam dininiń ókili retinde belgili bolar.Sondaı-aq taý basynda ornalasqan qudyǵymen de tanymal.Ańyzdarǵa súıensek, Úkash ata shapsa qylysh, atsa oq ótpeıtin qasıet daryǵan alyp deneli, batyr jáne de qazaq dalasyna ıslam dinin alǵash alyp kelgen tulǵa retinde sondaı-aq sońǵy paıǵambarymyzdyń, jaqyn joldasy, senimdi adamy retinde aıtylady. Keńes úkemeti tusynda, kóptegen áýlıe tulǵalardyń eńbekterin zertteýge tyıym salynyp, qundy jazbalaryn barynsha joıýǵa talpynǵan. Áıtkenmen de, táýelsizdigimizdi alyp, keń tynystaǵaly Úkash ata jaıly jazbalar jaryq kóre bastady. Máselen, O.Dastanovtyń «Áýlıeli jerler týraly shyndyq» kitabynan, tarıhshy Muhtar Qojanyń «Ońtústik Qazaqstannyń áýlıeli jerleri» degen jazbasynan, Úkash ata jaıly bir-birine uqsas bolsa da, biraz maǵlumat ala alamyz. Sahabanyń tarıhta erekshe jan bolǵandyǵyn, onyń ólimine sebep bolǵan oqıǵa arqyly bilýge bolady. Sol bir oqıǵaǵa súıensek, Úkash atanyń dindi qazaq eline kelip nasıhattap júrgen tusynda, dushpandary kóbeıe túsedi. Alaıda onyń osal tusyn taba almaı biraz dal bolyp júrgen mezette, joǵary da aıtyp ótkendeı qylysh ótpeıtin, oq darymaıtyn qasıeti tek namaz oqyp jatqan sátte ǵana joıylatynyn bilip alady.Bir kúni tań namazyn oqyp turǵan kezde, basyn shaýyp túsedi. Basy eshkimniń qolyna ilikpeı, Allanyń qudyretimen naızaǵaı jarǵan qudyqqa kelip, túsip ketedi. Al, tarıhshylardyń aıtýynsha, siz ben biz biletin qasıetti qudyq, Mekkedegi Zámzám sýymen jalǵasyp jatqan kórinedi. Oǵan dálel- Úkash atanyń basy qudyq túbinen tabylyp, paıǵambarymyzdyń aıaq jaǵyna jerlengendigi. Úkash ata kózi tirisinde «Qaı jerde jan tapsyrsam da, meıli shahıd bolaıyn, Muhammed (s.ǵ.s) Paıǵambarymyzdyń qasynda jerlensem armanym joq» dep tilegen eken. Shyny kerek ańyzdar men aýyzdan-aýyzǵa taralǵan áńgimeler kóp-aq. Al, sol bir ańyzdardyń barlyǵy derlik tekke aıtylmaǵany sondaı-aq túptep kelgen de Úkash atanyń qasıettiligin odan ári aıqyndaı túsetin syńaıly. Al, otyz bes metrde jatqan qudyqtyń halyq arasyndaǵy bedeli ásirese bıik.Onyń negizgi sebebi sýdyń aýrýlardy aıyqtyrar emdik qasıetiniń bolýynda delinedi. Jáne de peıili aq adamdardyń salǵan shelegi sý alyp shyqsa, qara nıetti jandardyń shelegi bos bolyp shyǵatyn kórinedi. Ne de bolsa, aqıqaty bir Allaǵa aıan ǵoı. Degenmen de, Halyq aıtsa, qalyp aıtpasyn eskersek, bul sýdyń qasıettiligene kúmán keltirý qıyn-aq. Qazirgi tańda búkil túrki jurty minájat etip keletin, zıarat ornyna aınalyp otyr.Naqtyryq aıtqanda, Ózbektstan,Qyrǵystan,Tájikstan,Reseı,Saýd Arabıasy jáne Qytaı elderinen de kelip jatqan adamdardyń qarasy kóp. Jergilikti halyq turǵyzǵan mazary bolsa, 2 bólmeden turady. İshki jaǵynyń uzyndyǵy 22,2 metr, bıiktigi 4 metr, eni 4,6 metr.Eger Úkash ata jerine keler bolsańyz, mazary men qudyq basynda, Alladan tilek tilep, zıarat etip kelgen musylmandardy kóresiz. Aıta keterlik jaıyt, qazirde Úkash ata kesenesi memlekettik sáýlet eskertkishi retinde qorǵaýǵa alynyp, Qazaqstannyń júz kıeli nysandarynyń birine aınalǵan.Úkash atanyń qasıettiligi men tarıhy jazbalarda ǵana emes, el jadynda da qalary daýsyz. Biz táýelsizdigimizdi tý etkeli, qasıetti jerler men tarıhı tulǵalardyń kópshiligi derlik elenip, eskerilip keledi. Óıtkeni, tarıh – ulttyń jady. Tanymdy tarıhy jadynda jattalǵan ult qana ult retinde saqtalyp, basqalarmen qatar terezeni teń ustaı alady.

Asadbek Ergeshuly

---