Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 2 kún buryn)
Úlgerimi tómen oqýshymen jumys júrgizý ádistemesi
Ótkizgen: Moldabek Á. R.
Baıandama: «Úlgerimi tómen oqýshymen jumys júrgizý ádistemesi»

Úlgerimi tómen oqýshymen jumys júrgizý ádistemesi
Úlgerimi tómen oqýshylarda damýdyń jeke varıanttarynyń kóp túrliligi bar. Olar tanym komponentteriniń qalyptasýynyń ár túrli deńgeıine baılanysty, ıaǵnı bul artta qalýdyń ár túrli sebepteri bar ekenin kórsetedi. Oqýshylardyń negizinen bilimdi meńgerý úrdisi myna komponentterden turady: qabyldaý, túsiný, este saqtaý, qorytý jáne júıeleý. Oqý úrdisinde bul komponentter óte tyǵyz baılanysty. Oqýshy meńgeretin materıaldyń qıyndyǵyna soqtyqqanda ǵana óz betinshe sheshim qabyldap, qorytyndy jasaı alady. Osydan keıin ol materıaldy tolyq ıgeredi. Qabyldaýy baıaý oqýshylar árbir sabaq kezinde qajetti kórneki quraldarmen, dıdaktıkalyq materıaldarmen, taratatyn jáne kórsetetin kórnekiliktermen qamtamasyz etilýi qajet. Sonda ǵana ótkizilgen sabaqtar óz maqsatyna tolyq jetedi. Osy bilimdi meńgerý komponentteri baıaý bolǵandyqtan nashar oqýshy shyǵady. Oqý jyldamdyǵy baıaý bolǵandyqtan jáne esep mátinin qate oqyǵandyqtan onyń mazmunyn túsinbeıdi, este saqtaýy da tómen. Úlgerimi tómen oqýshylardyń aqyl - oı parametri jáne jaǵymdy aqyl sapalary qalyptaspaǵan, bilim qory az. Nashar oqýdyń aldyn alý úshin artta qalý men úlgerimniń tómendeýiniń sebepterin anyqtaý kerek. Nashar oqýshylardyń kemshilikteri tómendegideı: 1) esep shartyn oqyǵanda árip, býyn nemese sóz qaldyryp oqý, 2) keıbir býyndardy sózderdi qaıtalap nemese ejiktep oqý. Mundaı kemshiligi bar oqýshyǵa oqýlyqtan arnaıy tapsyrmalar nemese kartochkamen jumys beriledi. Kartochkamen jumys oqýshyny jalyqtyrmaıdy, oqýǵa degen yntasyn arttyryp otyrady. Tanym áreketiniń nátıjeliligi - aqyl oı áreketiniń damý dárejesine baılanysty. Onyń negizgi komponentteriniń qalyptaspaýy úlgerimniń tómen bolýynyń basty sebebi bolyp tabylady.

Komponentterdiń qaısysy úlgerimniń tómendeýine negizgi sebep bolýyna baılanysty artta qalý ekige bólinedi: 1. pedagogıkalyq jaǵynan nazardan tys qalǵan balalar; 2. nashar oqıtyn oqýshylar.
Pedagogıkalyq jaǵynan nazardan tys qalǵan balalarmen jumys oryndaý nashar oqıtyndarmen salystyrǵanda áldeqaıda tıimdi bolyp tabylady.
Nashar oqıtyn oqýshylar oqý - tárbıe úrdisinde kóbirek biliktilikti qajet etedi. Biraq olardyń eki túrinde de jumystyń jalpy baǵyty birdeı.
Pedagogıkalyq jaǵynan nazardan tys qalǵan balalardy mektepke deıin qolǵa alý kerek. Sabaq ústinde jáne sabaqtan tys ýaqytta zeıin men yryqty, este saqtaýdy damytý qajet.
Balalardyń artta qalýy men nashar oqýyn boldyrmaý jáne aldyn alý jumystary kóp ýaqytty, ynta - jigerdi qajet etedi. Osy qıynshylyqtardyń sebebi – balanyń aqyl - oı erekshelikteriniń, aqyl sapalarynyń qalyptaspaǵany, al bul erekshelikter mıdyń keıbir organıkalyq anomalıalarymen baılanysty, sondyqtan olar syrtqy áserlerge tez kóne almaıdy.
Bundaı syrtqy áserlerge óte erte jasta jaǵymsyz áleýmettik – pedagogıkalyq jaǵdaılardyń yqpalynan, nazardan tys qalǵan balalar tez kóngish bolyp keledi. Mundaı artta qalýdyń aldyn alý úshin jumys balalardyń aqyl – oı áreketin belsendirýge, sóıleý qabiletin damytýǵa, praktıkalyq tájirıbesin keńeıtýge baǵyttalýy kerek. Mektep balaǵa jalpy bilim berip qana qoımaı, ony jalpy damytý, sóıleý, oqytý, taldaý jasaýǵa úıretý, óz oıyn durys jetkize bilýge, salystyra bilýge, dáleldeýge, sóıleý mádenıetine úıretedi. Oqý eńbeginiń qarýy – oı. Logıkalyq jeke pikirimen ózindik taldaý birtutas. Bul talaptar oı men is árekettiń negizgi ózegi bolyp tabylady.
Oıyn balalar úshin kúrdeli áreket. Balalar bilimdi oıyn arqyly da ala alady jáne bilimdilikke úırenedi. Sondyqtan matematıka sabaǵyndaǵy oıyn arqyly bilimin shyńdap oı órisin keńeıte alady. Balanyń jas ereksheligine, zeıinine saı uıymdastyrylǵan oıyndar balanyń aqylyn, dúnıetanymyn keńeıtedi, minez - qulqyn, erik jigerin qalyptastyrady jáne sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.
Deńgeı boıynsha saraptaý oı eńbeginiń damýyna baılanysty saralaýdyń qazirgi pedagogıkadaǵy oń aspektileri muǵalimge nashar oqıtyn oqýshylarǵa kómektesýge jol ashady.
Oqı alýlaryna sáıkes toptarǵa bólý krıterııleri:
1 - top. Nashar oqıtyn balalar. Olar baıaý áreket etedi, synypqa ilese almaıdy. Eger osylardy esepke almasaq, oqýǵa degen qyzyǵýshylyqtary tómendeıdi synyptastarynan qalyp qoıady. Bul oqýshylar úshin ótken materıaldardan tapsyrmalar berilýi kerek jáne tapsyrmalardyń kólemi shaǵyn bolýy tıis.
2 - top
Bul toptyń oqýshylaryna materıaldy esterine saqtaý úshin kóp ret qaıtalaý qajet. Syrttaı olardyń psıhologıalyq erekshelikteri asyqpaıtyndyǵynan, joǵary emosıonaldyǵynan, zeıininiń tómendeginen jáne jınaqy emestiginen baıqalady. Olar úshin jınaqtaýǵa berilgen tapsyrmalar qıyn. Bul oqýshylarǵa berilgen jumys algorıtmin qoldanǵan paıdaly. Teorıany jaqsy ıgere otyryp, olar praktıkada qate jiberýi múmkin. Mundaı oqýshylarǵa ár – áreketti aýyzsha túsindirýdi talap etetin tapsyrmalar usyný mańyzdy.
3 - top
Bul topqa qozýy men toqtaýynyń tepe - teń úrdisi bar oqýshylar kiredi. Olardyń turaqty zeıini bar, jınaqtaý úrdisin jaqsy ıgergen, úlken sózdik qory bar.
Saralanǵan tapsyrmalar - bul jattyǵýlar jınaǵy, olardy oryndaý negizinde balalar erejelerdi jaqsy túsinip, ıgeredi, qajetti daǵdylardy qalyptastyrady. Saralanǵan tapsyrmalar taqtada, kártishkede, slaıdtarda, tablısalarda jazylýy múmkin. Saralanǵan tapsyrmalardyń negizgi túri mindetti tapsyrmalar, daǵdyny qalyptastyrý úshin oqyǵan erejeni durys qoldanýǵa yqpal etedi; olardyń kólemi shektelgen bolýy kerek jáne ár oqýshynyń shamasy keletin tapsyrmalar bolýy tıis.
Oqytý barynsha tıimdi bolý úshin muǵalim ár oqýshynyń álsiz jáne kúshti jaqtaryn, kemshiligi men qol jetkizgen tabystaryn jaqsy bilýi qajet.
Oqý materıalyn qorytyndylap, bir júıege keltirý iskerligin qalyptastyrý úshin kúrdeliligi ár alýan kesteler men syzbalar túrindegi tapsyrmalar beriledi. Mysaly, matematıkalyq uǵymdy ár túrli deńgeıde oqytýdyń «Týyndy» taqyryby boıynsha úlgerimi tómen oqýshylarǵa daıyn kesteni toltyrýdy, ortashalarǵa kesteni qurýdy, al úlgerimi jaqsylarǵa kesteni quryp toltyrýdy tapsyrýǵa bolady.
Oqytýda túrli juptyq, toptyq jumys túrlerin qoldanýdamyn. Bilim sapasy tómen oqýshylarmen jumys júrgizip, óz jumysymda ár túrli baqylaý formalaryn: testter, suhbat, dıferensıaldyq tapsyrmalardy oryndatamyn. Ózine senimi joq, úlgerimi tómen oqýshyny qoldap - qýattaý qajet. Qandaı da unamdy sapasyn tanyp, pedagog sol arqyly balada senim oıatady, umtylys pen derbestik, kedergilerden seskenbeý qasıetine baýlıdy. Oqýshylarmen jumysty oqý tárbıe prosesine qoıylǵan jańa talaptarǵa saı quraıdy. Sabaqtyń barlyq kezeńderin oılastyryp, oqýshylardyń jas erekshelikterin jáne qabyldaýlaryn eskere otyryp sabaqty qurastyrýdamyn. Oqytýdy jekeleý jumysyn júrgizýde ár túrli ádisterdi qoldanýǵa bolady. Deńgeılik dıferensıasıany qoldaný jaǵymdy nátıje beredi. Baqylaý jumysyn ótkizýde túrli formalardy qoldanýǵa bolady.
Árbir oqýshynyń oqyp úırený múmkinshilikterin anyqtaý negizinde olardyń jeke bas erekshelikterin tereń bilý, sonymen qatar ony is - tájirıbede eskerý qajet.

Bastaýysh mektep oqýshylarynyń úlgermeýshilik sebepterin boldyrmaý
Jospar
1 synyp jetekshi jekeleı áńgime ótkizý arqyly oqýshynyń úlgere almaýshylyq sebebin anyqtaý, psıhologqa (jumys túrleri: oqýshylardyń saýaldamasy, ata - analar, áńgimelesý) múmkindiginshe habarlaý.
• bolǵan sebepterin eskerý
• sabaqtardy jiberý (sebepti, sebepsiz sebepterine baılanysty)
• úıde daıyndyǵynyń jetkiliksizdigi
• qabiletiniń tómendigi
• sabaqqa enjarlyǵy
• sabaqta baǵanyń shynaıy qoıylmaýy
• úı tapsyrmasynyń kóleminiń kóptigi
• oqý materıalynyń qıyndyǵy
• basqa da sebepter
2. Eger úlgere almaýshylyq sabaqty jiberý sebebinen bolsa, synyp jetekshi jiberýdiń sebepterin (sebepti, sebepsiz) anyqtaý kerek.
Negizgi sebeptermen sanalady:
a) Naýqasyna, ata - analardyń keminde 3 kún jazbasha hatymen nemese dárigerdiń bekitken anyqtamasymen
b) İs - sharalar, is - sharalardy ótkizýshi mekemeniń bekitken buıryǵymen, shaqyrýymen, anyqtamasymen
v) Synyp jetekshisi men pán muǵaliminiń eskertýimen oqýshynyń sabaqta ózin nashar sezingen jaǵdaıda bosatady
g) Otbasy jaǵdaıyna baılanysty (mektep dırektory atyna aryzy boıynsha)
Belgisiz sebepteri sanalady:
a) Oqýshynyń sabaqqa belgisiz sebepterin anyqtaıtyn ruqsat qaǵazy nemese tıisti qujattary bolmaýy.
Synyp jetekshi ata - analaryna sabaqtan jibergendigi týraly oqýshynyń kúndeligine jazady, ata - analarmen áńgimelesý arqyly (eger birneshe ret jiberse), shaǵyn pedkeńes arqyly (eger júıeli túrde jiberse) habarlaıdy.
3. Úı tapsyrmasyn durys oryndamaǵan jaǵdaıda nemese sabaqta jumysty tolyq toryndamasa synyp jetekshisi psıhologtyń kómegimen oqýshynyń ata - anasymen aldyn alý jumystaryn ótkizedi.
4. Synyp jetekshisi úı tapsyrmasynyń kólemin pán muǵalimderimen talqylaıdy nemese dırektormen, oqý isi meńgerýshisimen úı tapsyrmasynyń kólemin tıisti normaǵa sáıkestigin tekseredi.
5. Úlgerimi nashar oqýshylarmen synyp belsendiler tarapynan kómekti uıymdastyr.

Úlgerimi tómen oqýshymen jumys júrgizý ádistemesi. júkteý

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama