InfoHub Logo

MEKTEP JASYNA DEIİNGİ BALALARDYŃ USAQ QOL MOTORIKASYNYŃ DAMÝY.

Usaq qol motorıkasyn damytý deńgeıi – mektepke deıingi jastaǵy balanyń jalpy zıatkerlik damýynyń kórsetkishteriniń biri. Mektepke deıingi jasta óleńmen, taqpaqpen uıqastyrylǵan jattyǵýlardy paıdalaný usynylady.

Pedagog Vasılıı Sýhomlınskıı: «Balalardyń qabiletteri men daryndylyǵy – olardyń saýsaqtarynyń ushynda. Beınelep aıtqanda, saýsaqtardan shyǵarmashylyq oıdyń qaınar kózin sýsyndatyp asa názik jylǵalar bastaý alady», – dep atap ótken. Usaq qol motorıkasyn damytý úshin ózine-ózi qyzmet etý daǵdysyn qalyptastyrý: qasyq pen qaryndash ustaý, túıme tıegin ózi salyp, ózi aǵytý, baýyn baılaý, t. b. usynylady. Ómiriniń bastapqy kezeńinde balanyń usaq qol motorıkasy qalaı damyp jatqandyǵyn, jeke ıntellektýaldy qabiletin baıqaýǵa bolady.

Qasyq pen qaryndashty ustaı almaıtyn, túımesin túımeleý bilmeıtin jáne báteńke baýyn baılaı almaıtyn balalardyń qolynyń kishi motorıkasy nashar damyǵan bolyp esepteledi. Olar úshin shashylǵan konstrýktorlardy jınaý, pazlmen jumys isteý, eseptegish taıaqsha jáne mozaıkamen oınaý óte qıyn. Sol sebepti olar basqa balalarmen, qatarlastarymen oınaýdan bas tartady, joǵaryda atalǵan jumystardy jasaǵanda úlgermeıdi. Mundaı balalar elementarly qyzmettiń ózinde ózderin nashar sezinedi jáne bul jaǵdaı balanyń emosıasy men ózin-ózi baǵalaýyna keri áserin tıgizedi.

«Usaq qol motorıkasy» termıni saýsaqtar qozǵalysy jáne qoldyń býyndaryn úılestirý degendi bildiredi. Ony damytýdyń mańyzdylyǵy nede? Adamnyń bas mıynda saýsaq qımylyna jáne sóıleýge jaýap beretin ortalyqtar óte jaqyn ornalasqan. Usaq motorıkanyń qımyldary men qoldyń ıkemdigi bas mıy qurylymynyń damý deńgeıin kórsetedi. Osydan kelip qol qımyldaryn basqara bilý týady. Sondyqtan eshqashan da balany májbúrleýge bolmaıdy. Kishkentaı ǵana sábıdiń qalaıtyny – qozǵalý, al qozǵalys – álemdi tanýdyń múmkindigi. Iaǵnı bala qozǵalysy dál jáne naqty bolsa, onyń álemdi aqylmen tanýy da tereń bola túspek.

Qoldan usaq-túıek zattardy jasaý – balalardyń eń jaqsy kóretin shyǵarmashylyq jumysynyń biri. Mundaı áreket balalardyń qıaldaryn, oılary men barmaqtarynyń usaq motorıkasyn damytady. Usaq qol motorıkasyn damytý ádistemesi mundaı jaǵdaıda óte tıimdi. Jas jarymdaǵy balamen saýsaq oıyndaryn bastaýǵa bolady. Qazirgi kúni balabaqshamyzdyń «Ertóstik» jáne «Aıgólek» joǵarǵy tobynyń balalary Marıa Montessorı ádistemesi boıynsha baýlar, túrli-tústi qystyrǵyshtar, kúrish, jarma, altyn monshaqtar, ár túrli monshaqtar, t. b. materıaldarmen, al V.Voskobovıchtiń tásili boıynsha geokontpen jumys isteı alady. Onda balar túrli-tústi rezeńkelerdi shegege tarta kıgizip, ár túrli pishinder men áripter jazady.

Máselen túrli-tústi monshaqtardy symǵa tizý arqyly balalardyń sanaý daǵdylary jetildirildi. Usaq qol motorıkasyn damytýda, sondaı-aq ár túrli jumsaq konstrýktorlardy qurastyrady, mozaıkamen kóp jumys isteıdi. Birlesken jáne ózindik áreket kezinde saýsaq teatr qozǵalystaryn qoldandym. Eńbegimniń nátıjesi retinde túrli jumystar atqarý barysynda balalar qyzyǵýshylyǵynyń artqanyn baıqadym.

Kórnekti ǵalym Marıa Montessorı: «Jumys jasamas buryn balany úıretýdiń amalyn tabý, qaıtalama jattyǵýlar arqyly qozǵalystar daıyndaý qajet», – deı kele: «Bala zatty alǵanda jaman qylyq jasaǵanyn baıqasa, ózin jeke qatelik jasadym degen sezimge boı aldyrady, sonymen qosa balanyń alǵashqy áseri nemese oıy – óte anyq jáne kúshti ekenin esten shyǵarmaý kerek», – dep jazǵan-tyn. Mine, sondyqtan da shyǵarmashylyq prosesten, ózi jasaǵan isten, ár jumysty nemese ár qımyldy joǵary qyzyǵýshylyqpen jasaýǵa úıretemiz.

Tóregeldıeva Jańyl Baısynqyzy
Aqtaý qalasy №33 "Álıa" bóbekjaıy

---