Úı janýarlary
Bilim aımaǵy: Qatynas
Salasy: Til damytý
Sabaqtyń taqyryby: Úı janýarlary
Sabaqtyń maqsaty: Úı janýarlary jáne olardyń adamǵa paıdasy týraly túsinik berý. Jumbaqtardy sheshý arqyly baılanystyra sóıleýge úıretý. Sózdik qoryn molaıtý. Este saqtaý qabiletterin damytý. Úı janýarlardyń tólderi týraly aıtý. Úı janýarlaryna degen súıispenshilik sezimge jáne qamqorlyqpen qaraýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádisteri: Áńgimelesý, túsindirý, sýretpen jáne taqtamen jumys, jumbaq sheshý, oıynshyqtarmen jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: janýarlardyń sýretteri, ınteraktıvti taqta, aýdıojazba, oıynshyqtar, taǵamdar, magnıtti taqta.
Uıymdastyrý kezeńi:
Jylýlyq sheńber.
Tárbıeshi: Sálemetsińder me, balalar?
Bir jylda neshe jyl mezgili bar? Qandaı?
Balalar, qazir qaı jyl mezgili?
Kóktemniń aılaryn atańdarshy.
Kóktemniń alǵashqy belgilerin bilesińder me?
• Kún jylynyp, jerdi qyzdyrady.
• Kún uzaryp, tún qysqarady.
• Qar astynan qyltıyp, aldymen báısheshek gúli shyǵady
• Aǵashtar búrshik atady.
• Kóktemniń bulaqtary, shalshyq - sýlary qurǵaı bastaıdy.
• Týǵan jerge qustar orala bastaıdy.
• Janýarlar men jándikter qysqy uıqydan oıana bastady.
• Qustar uıa sala bastady.
• Janýarlar balalaı bastady.
Tárbıeshi: Al endi bárimiz birigip kóktem týraly bir taqpaq aıtaıyq.
Kóktem, kóktem, kóktemde,
Qustar kelip jetkende.
Qýanyp bir qalamyz,
Ánmen qarsy alamyz.
Tárbıeshi: Jaqsy, balalar, oryndaryna otyryńdar.
Jańa sabaq: Al endi sabaqtyń taqyrybyn ashý úshin bizge jumbaq sheshý kerek. Muqıat tyńdap, jaýap berińder.
1. Tórt bulaǵy – sút, ózi kúshti, múıizi myqty,
Shaınańdaǵany saǵyz,
(sıyr)
2. Qamys qulaq, tostaǵan tuıaq, minseń qanat, súti dári, eti tamaq.
(jylqy)
3 Kishkentaı ǵana boıy bar, Aınaldyryp kıgen tony bar.
(qoı)
4. Jarǵa shyǵyp oınaıdy, oıynǵa bir toımaıdy,
Bolsa – daǵy saqaly, sekeńdeýdi qoımaıdy.
(eshki)
5. Kezdesti bir janýar,
Ústinde eki taýy bar
(túıe)
6. Ár túrli, orta boıly, uzyn qulaq,
Ózine mindettese, qyzmet qylmaq.
(esek)
7. Laǵymnyń qulaǵy, meltıip turady,
Qozy kórse bolǵany, ony tura qýady.
(ıt)
8. Tikireıip qulaǵy
Menen buryn turady.
Boıyn jazyp kerilip,
Beti - qolyn jýady.
(mysyq)
Balalar jaýap bergen saıyn, janýarlardyń sýreti taqtaǵa ilinedi.
Tárbıeshi: Durys, balalar, bárin taptyńdar. Sonymen bizdiń búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby «Úı janýarlary» eken. Qazir men senderge osy úı janýarlary týraly áńgime oqyp beremin, al sender muqıat tyńdap otyryńdar.
Úı haıýandary
M. Dýlatov
«Jylqy, túıe, sıyr, qoı, eshki, ıt, mysyq, adamnyń úıiniń mańaıynda tirshilik etedi. Sol úshin úı haıýandary dep atalady. Úı haıýandary adamǵa kóp paıda keltiredi. Jylqyǵa minedi, ony arba men shanaǵa jegedi, sútinen qymyz ashytady. Semizderin qysty kúni soǵymǵa soıady, terisin satyp, aqsha qylady. Túıege júk artady, jabaǵysy kúpige jaqsy bolady, satsa, júni pul bolady. Sıyr men qoı adamdardy etimen, sútimen asyraıdy. It qasqyr men urydan saqtap, qora kúzetedi. Osylardyń bári tegin qyzmet etpeıdi. Olardyń qyzmeti úshin adam asyraıdy, baǵady, qysty kúni aıazdan tońbaıtyn jyly qora jasaıdy, ury, bóriden saqtaý úshin baqtashy qoıady».
Tárbıeshi: Sonymen úı janýarlary adamnyń janynda ómir súredi, adam oǵan qamqorlyq jasaıdy, kútedi, tamaǵyn, sýyn beredi, al sol úshin janýarlar adamǵa óz paıdasyn kórsetedi eken.
Tárbıeshi: Balalar, úı janýarlarynyń tólderin bilesińder me? Kim aıtady?
Sıyr - buzaý
Jylqy – qulyn
Qoı – qozy
Eshki – laq
Túıe – bota
Esek – qodyq
It – kúshik
Mysyq – mysyqaı - marǵaý
Tárbıeshi: Keremet bárin taptyńdar, qandaı aqyldy balalarsyńdar. Al qazir biz janýarlardyń adamǵa qandaı paıdasy baryn aıtamyz. Káne bastaıyq.
Balalar jaýap beredi, taǵamdardy kórsetedi.
Sıyr – sút, qaımaq, maı, irimshik, súzbe, qurt, et, terisinen kıim tigedi.
Jylqy – júk tasıdy, qymyz, et, terisinen kıim tigedi.
Qoı – júninen kıim toqıdy, et.
Eshki – túbitinen kıim toqıdy, et.
Túıe – júk tasıdy, shubat, júninen kıim toqıdy, et.
Esek – júk tasıdy.
It – úıimizdi, malymyzdy kúzetedi.
Mysyq – tyshqan aýlaıdy.
Tárbıeshi: Balalar al endi kishkene sergip alaıyq, sharshaǵan shyǵarsyńdar, sheńberge turamyz. «Tólder» ánin aıtamyz.
Qoshaqany qoıdyń,
Qaıda qalyp qoıdyń?
Bultıyp tur búıiriń,
Qaı óristen toıdyń?
Sekeń-- sekeń, eı laq,
Júrmin saǵan keıip - aq.
Tynym tapsań bolmaı ma,
Sekirmeı - aq keı ýaq.
Tompań – tompań toraı,
Daýysynyń zory - aı.
Dókeı bola qalasyń,
Tolysymen on aı.
Botaqany nardyń,
Jarǵa nege bardyń?
Tilersegiń dirildep,
Sekire almaı qaldyń.
Tárbıeshi: Ne qalaı daýystaıdy? dıdaktıkalyq oıyn oınalady.
Senderdiń aldarynda syıqyrly úı tur. Al sol úıdiń ishinde kim turady belgileriń keledi me? Endeshe muqıat bolyńdar, tyńdańdar da aıtyńdar bul ne?
Janýarlardyń daýystaryn tyńdap, qaı janýar ekenin aıtady, ınteraktıvti taqtada sol janýardyń sýreti shyǵady slaıd boıynsha.
Balalar kim janýarlar týraly maqal biledi? Qane aıtyp berińdershi.
Dılnaz:
Mal ósirseń qoı ósir,
ónimi onyń qol - kósir.
Móldir:
At – adamnyń qanaty,
As – adamnyń qýaty.
Amına:
Maldy baǵa bil,
Babyn taba bil.
Erkenaz:
Órisine qarap mal ósir,
Ózenine qarap taý ósir.
Qorytyndy: «Ne artyq?» oıyny oınalady.
Balalardyń aldyna úı janýarlary men jabaıy ańdar aralas qoıylady, balalar jabaıy ańdardy aly tastaý kerek. Qalǵan janýarlardy bir birden sıpattaıdy, olardyń adamǵa paıdasy týraly aıtady.
Tárbıeshi: Búgingi sabaqta biz ne bildik? Nege úı janýary dep aıtady? Al úı janýarlaryń kútý qajet pa? Qalaı? Balalar, sabaq unady ma? Nesimen unady? Qaı jerleri túsiniksiz boldy? Keremet, balalar, ne degen aqyldysyńdar! Báriń sabaqqa belsendi qatystyńdar, jaraısyńdar.
Salasy: Til damytý
Sabaqtyń taqyryby: Úı janýarlary
Sabaqtyń maqsaty: Úı janýarlary jáne olardyń adamǵa paıdasy týraly túsinik berý. Jumbaqtardy sheshý arqyly baılanystyra sóıleýge úıretý. Sózdik qoryn molaıtý. Este saqtaý qabiletterin damytý. Úı janýarlardyń tólderi týraly aıtý. Úı janýarlaryna degen súıispenshilik sezimge jáne qamqorlyqpen qaraýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádisteri: Áńgimelesý, túsindirý, sýretpen jáne taqtamen jumys, jumbaq sheshý, oıynshyqtarmen jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: janýarlardyń sýretteri, ınteraktıvti taqta, aýdıojazba, oıynshyqtar, taǵamdar, magnıtti taqta.
Uıymdastyrý kezeńi:
Jylýlyq sheńber.
Tárbıeshi: Sálemetsińder me, balalar?
Bir jylda neshe jyl mezgili bar? Qandaı?
Balalar, qazir qaı jyl mezgili?
Kóktemniń aılaryn atańdarshy.
Kóktemniń alǵashqy belgilerin bilesińder me?
• Kún jylynyp, jerdi qyzdyrady.
• Kún uzaryp, tún qysqarady.
• Qar astynan qyltıyp, aldymen báısheshek gúli shyǵady
• Aǵashtar búrshik atady.
• Kóktemniń bulaqtary, shalshyq - sýlary qurǵaı bastaıdy.
• Týǵan jerge qustar orala bastaıdy.
• Janýarlar men jándikter qysqy uıqydan oıana bastady.
• Qustar uıa sala bastady.
• Janýarlar balalaı bastady.
Tárbıeshi: Al endi bárimiz birigip kóktem týraly bir taqpaq aıtaıyq.
Kóktem, kóktem, kóktemde,
Qustar kelip jetkende.
Qýanyp bir qalamyz,
Ánmen qarsy alamyz.
Tárbıeshi: Jaqsy, balalar, oryndaryna otyryńdar.
Jańa sabaq: Al endi sabaqtyń taqyrybyn ashý úshin bizge jumbaq sheshý kerek. Muqıat tyńdap, jaýap berińder.
1. Tórt bulaǵy – sút, ózi kúshti, múıizi myqty,
Shaınańdaǵany saǵyz,
(sıyr)
2. Qamys qulaq, tostaǵan tuıaq, minseń qanat, súti dári, eti tamaq.
(jylqy)
3 Kishkentaı ǵana boıy bar, Aınaldyryp kıgen tony bar.
(qoı)
4. Jarǵa shyǵyp oınaıdy, oıynǵa bir toımaıdy,
Bolsa – daǵy saqaly, sekeńdeýdi qoımaıdy.
(eshki)
5. Kezdesti bir janýar,
Ústinde eki taýy bar
(túıe)
6. Ár túrli, orta boıly, uzyn qulaq,
Ózine mindettese, qyzmet qylmaq.
(esek)
7. Laǵymnyń qulaǵy, meltıip turady,
Qozy kórse bolǵany, ony tura qýady.
(ıt)
8. Tikireıip qulaǵy
Menen buryn turady.
Boıyn jazyp kerilip,
Beti - qolyn jýady.
(mysyq)
Balalar jaýap bergen saıyn, janýarlardyń sýreti taqtaǵa ilinedi.
Tárbıeshi: Durys, balalar, bárin taptyńdar. Sonymen bizdiń búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby «Úı janýarlary» eken. Qazir men senderge osy úı janýarlary týraly áńgime oqyp beremin, al sender muqıat tyńdap otyryńdar.
Úı haıýandary
M. Dýlatov
«Jylqy, túıe, sıyr, qoı, eshki, ıt, mysyq, adamnyń úıiniń mańaıynda tirshilik etedi. Sol úshin úı haıýandary dep atalady. Úı haıýandary adamǵa kóp paıda keltiredi. Jylqyǵa minedi, ony arba men shanaǵa jegedi, sútinen qymyz ashytady. Semizderin qysty kúni soǵymǵa soıady, terisin satyp, aqsha qylady. Túıege júk artady, jabaǵysy kúpige jaqsy bolady, satsa, júni pul bolady. Sıyr men qoı adamdardy etimen, sútimen asyraıdy. It qasqyr men urydan saqtap, qora kúzetedi. Osylardyń bári tegin qyzmet etpeıdi. Olardyń qyzmeti úshin adam asyraıdy, baǵady, qysty kúni aıazdan tońbaıtyn jyly qora jasaıdy, ury, bóriden saqtaý úshin baqtashy qoıady».
Tárbıeshi: Sonymen úı janýarlary adamnyń janynda ómir súredi, adam oǵan qamqorlyq jasaıdy, kútedi, tamaǵyn, sýyn beredi, al sol úshin janýarlar adamǵa óz paıdasyn kórsetedi eken.
Tárbıeshi: Balalar, úı janýarlarynyń tólderin bilesińder me? Kim aıtady?
Sıyr - buzaý
Jylqy – qulyn
Qoı – qozy
Eshki – laq
Túıe – bota
Esek – qodyq
It – kúshik
Mysyq – mysyqaı - marǵaý
Tárbıeshi: Keremet bárin taptyńdar, qandaı aqyldy balalarsyńdar. Al qazir biz janýarlardyń adamǵa qandaı paıdasy baryn aıtamyz. Káne bastaıyq.
Balalar jaýap beredi, taǵamdardy kórsetedi.
Sıyr – sút, qaımaq, maı, irimshik, súzbe, qurt, et, terisinen kıim tigedi.
Jylqy – júk tasıdy, qymyz, et, terisinen kıim tigedi.
Qoı – júninen kıim toqıdy, et.
Eshki – túbitinen kıim toqıdy, et.
Túıe – júk tasıdy, shubat, júninen kıim toqıdy, et.
Esek – júk tasıdy.
It – úıimizdi, malymyzdy kúzetedi.
Mysyq – tyshqan aýlaıdy.
Tárbıeshi: Balalar al endi kishkene sergip alaıyq, sharshaǵan shyǵarsyńdar, sheńberge turamyz. «Tólder» ánin aıtamyz.
Qoshaqany qoıdyń,
Qaıda qalyp qoıdyń?
Bultıyp tur búıiriń,
Qaı óristen toıdyń?
Sekeń-- sekeń, eı laq,
Júrmin saǵan keıip - aq.
Tynym tapsań bolmaı ma,
Sekirmeı - aq keı ýaq.
Tompań – tompań toraı,
Daýysynyń zory - aı.
Dókeı bola qalasyń,
Tolysymen on aı.
Botaqany nardyń,
Jarǵa nege bardyń?
Tilersegiń dirildep,
Sekire almaı qaldyń.
Tárbıeshi: Ne qalaı daýystaıdy? dıdaktıkalyq oıyn oınalady.
Senderdiń aldarynda syıqyrly úı tur. Al sol úıdiń ishinde kim turady belgileriń keledi me? Endeshe muqıat bolyńdar, tyńdańdar da aıtyńdar bul ne?
Janýarlardyń daýystaryn tyńdap, qaı janýar ekenin aıtady, ınteraktıvti taqtada sol janýardyń sýreti shyǵady slaıd boıynsha.
Balalar kim janýarlar týraly maqal biledi? Qane aıtyp berińdershi.
Dılnaz:
Mal ósirseń qoı ósir,
ónimi onyń qol - kósir.
Móldir:
At – adamnyń qanaty,
As – adamnyń qýaty.
Amına:
Maldy baǵa bil,
Babyn taba bil.
Erkenaz:
Órisine qarap mal ósir,
Ózenine qarap taý ósir.
Qorytyndy: «Ne artyq?» oıyny oınalady.
Balalardyń aldyna úı janýarlary men jabaıy ańdar aralas qoıylady, balalar jabaıy ańdardy aly tastaý kerek. Qalǵan janýarlardy bir birden sıpattaıdy, olardyń adamǵa paıdasy týraly aıtady.
Tárbıeshi: Búgingi sabaqta biz ne bildik? Nege úı janýary dep aıtady? Al úı janýarlaryń kútý qajet pa? Qalaı? Balalar, sabaq unady ma? Nesimen unady? Qaı jerleri túsiniksiz boldy? Keremet, balalar, ne degen aqyldysyńdar! Báriń sabaqqa belsendi qatystyńdar, jaraısyńdar.
You Might Also Like
