InfoHub Logo

Magıstrant: Nýrmetova Aınýra Tashmagomedovna 

Matematıka , 1 – kýrs. 

Taqyryby: Qazirgi uıaly telefonnyń adam ómirine áseri

Qazirgi uıaly telefonnyń adam ómirine áseri 

Saýalnama:

1. Uıaly telefonnan shyǵatn sáýleler adam densaýlyǵyna zıandy dep oılaısyz ba? 

Iá. 
Joq. 
Bilmeımin 

2. Siz uıaly telefon tańdaǵanda tómendegi kórsetilgen qasıetterdiń qaısysy mańyzdy dep esepteısiz? 

Quny. 
Tózimdiligi. 
Qyzmet túrleri. 

Óndirýshi tanymaldyǵy. 

3. SAR degen ne? Siz uıaly telefonyńyzdyń SAR-yn bilesiz be? 

Iá. 
Joq. 
Bilmeımin 

4. Uıaly telefonmen habarlasýdyń qaı túrin jıi paıdalanasyz? 

Sóılesýdi 
SMS arqyly baılanysýdy 

5. Uıaly telefonmen orta eseppen (1 habarlasýǵa) qansha ýaqyt sóılesesiz? 

10-45 sek 
5-10 mınýt 
15 mınýttan artyq 

6. Úıde bolsańyz qaı telefondy qoldanýǵa tyrysasyz? 

Úı telefonyn 

Uıaly telefondy

 

Búginde uıaly telefondarsyz jumys isteý, isti bitirý múmkin emes. Qazir ekiniń biriniń qolynda uıaly telefon. Jas ta, kári de bir-birimen telefondy qulaqqa tosyp, kúndiz-túni sóılesýmen bolady. Buryn uıaly telefon degendi tek qana qaltaly azamattardyń qolynan kóretin bolsaq, osy kúni tıtteı balalardyń da qolynan túspeıtin oıynshyqqa aınalǵan. Ony aıtasyz, alystaǵy aýyldaryńyzdyń «ózinde» sotkasyz» úı joq. Al endi ekiniń biriniń qolynda, jambasynda, qaltasynda, sómkesinde, keýdesinde júrgen osy «sotka» degenińiz adamǵa qanshalyqty zıandy? Amerıkalyq mamandar ashqan jańalyqqa bul kúnde eshkim tańǵalmaıtyn boldy. Osydan eki jyl buryn «ekiqabat áıelder men jas balalardyń uıaly telefondy paıdalanýy olardyń densaýlyǵyna orasan zıanyn tıgizedi» dep ıondyq emes sáýlelerden qorǵaný jónindegi Reseı ulttyq komıteti de dabyl qaqqan bolatyn. 

Uıaly telefon balalardyń densaýlyǵyna keri áser etedi eken. Este saqtaý qabileti nasharlaıdy. Tanymdyq qabileti tómendeıdi. Boıdy súlesoqtyq pen boıkúıezdik bıleıdi. Balalardyń kóbisi ashýshań, sharshaýyq, júıkesi tez qurıdy. Al uıaly telefonmen uzaq sóılesetin balalardyń júıkesi juqaryp, depressıalyq sındromǵa urynýy jıileıtin kórinedi. 

Adamdar poıyzda, lıft ishinde telefonmen sóılesip jatady. Eń zıany da osy eken. Uıaly telefonnyń antenasy mundaı jaǵdaıda joǵary deńgeıde radıasıa shyǵarady. Bul aınalyp kelgende adamnyń dene bólikterin qyzdyryp, densaýlyǵyna keri áser beretin kórinedi. Ásirese, jastar kúndiz-túni uıaly telefonǵa jabysyp, qoldarynan bir tastamaıdy. Túnimen mýzyka tyńdaıdy, bir-birine habar jiberedi. Áıteýir tynym joq. Zarádtaıtyn qondyrǵy jarty metr jerde bolsa, onda joǵary kerneýli elektr symynyń astynda uıyqtaǵanmen birdeı eken. Tipti munyń sońy mıda qaterli isiktiń paıda bolýyna ákeledi. Ǵalymdar sumdyq soraqy jaıttardy da anyqtap otyr. Uıaly telefonmen uzaq sóılesseńiz, ol adam mıyn bir gradýsqa deıin qyzdyrady eken. 

Shvedtik ǵalymdar paıdalanýshylardyń 84%-y qulaq tusynda temperatýranyń kóterilýin, 60 uıqyshyldyqqa beıimdelýin, 50%-y bas aýrýynyń kúsheıýin anyqtaǵan. 

Ankara dárigerler palatasynan jasalǵan málimdemede uıaly telefon jáne onyń stansıalarynyń mekteptiń aýlasyna, bala baqshalar, aýrýhanalar, saıabaq sekildi áleýmettik turmys mekenderine qurylmaýy kerek ekeni aıtyldy. 

Málimdemede sondaı-aq bylaı delindi: « Eýropanyń 5 elinde jasalǵan zertteýdiń qorytyndysy eń az degende 10 jyldan beri uıaly telefon qoldanǵan adamdarda keıbir mı ragynyń kezdesý jıiliginiń artqanyn kórsetti. Osy máselemen birge DNK-daǵy ózgerister, júıke kletkalaryndaǵy ózgerister, mıdyń jumysy men uıqydaǵy ózgerister sekildi aýrýlar da ortaǵa shyǵýda».

Uıaly telefonmen sóılesýden góri habarlama jazý balalar men jasóspirimder úshin qolaıly. Sebebi sóılesý kezinde qulaqqa beriletin elektromagnıttik sáýleler habarlama jiberýden áldeqaıda kóbirek bólinedi.

Uıaly telefonnyń adam aǵzasyna qanshalyqty zıandy áser etetini týraly árbir qoldanýshy senedi, biraq mán bermeıdi. Telefonnyń qosýly qalpynda jaı jatqanda zıany tımeıdi. Alaıda apparattyń quramdas, aıyrylmas múshesi "Transmitter" ("taratqysh", peredachık) iske qosylǵan kezderi ǵana adam aǵzasyna zıan ákeledi. Ásirese, telefondaǵy sim-kartany operatormen baılanystyrý maqsatynda apparat antenasynda óndiriletin elektromagnıtti energıa zıan. 

Telefon antenasynan bólinip shyǵatyn energıa aýaǵa taratylyp qoımaı, adamnyń qulaq tusyndaǵy tiri kletkalarǵa jutqyzylady. Óıtkeni energıa eshqaıda joǵalyp ketpeıdi, bir túrden ekinshi bir túrge aınalady. 

Ol kletka mıǵa qutqarý sıgnalyn jiberedi, alaıda ol sıgnaldyń qýatyn telefonnan shyǵyp jatqan sıgnal qýaty basyp ketedi. 

Uıaly baılanys quralymen sóılesý uzaqtyǵyn 3 mınýttan artyq qoldaný óte zıan. Qulaq tyńdaǵysh arqyly 70%-daı azaıady. Zıan tıgiziletin ýaqyt sıgnaldy 

qabyldaǵannan keıingi 20-30 sekýnd. Odan ary zıan kúshi kúrt azaıady. 


Elektromagnıttik sáýlelendirýdiń adam aǵzasyna tıgizer zıany týraly jınaqtalǵan bilimder, telefonnyń sáýlelenýi sıaqty basqa da elektromagnıttik sáýlelendirýler onymen baılanysqa túsken adamdar densaýlyǵyna, fızıologıalyq jaı-kúıine áser etedi. 

Uıaly telefonnyń jumys jasap turǵandaǵy sáýlelendirý aýmaǵy bastyń mı qalpaqshasy men estý, kórý qabiletine edáýir áseri bolatyndyǵynda. Uzaq merzimdi sáýlelendirý mıdyń keıbir qurylymdarynyń bıoelektrlik belsendiligine áser etýi múmkin jáne onyń jumysyna (aıtalyq, este saqtaýdyń qysqa jáne uzaq merzimdi jaǵdaıyna) keri áserin tıgizedi. Eýropa ǵalymdary jaqynda mynadaı qorqynyshty qorytyndy jasady: 10 jyldan artyq uıaly telefondy paıdalanǵan adamda mıdyń gematoensefalıkalyq kedergileriniń buzylýy bastalady, ıaǵnı mıǵa zıandy zattardyń kirmeýine sebepker bolatyn súzgishtiń qabyrǵalary biteledi. Bul

---

5 ız 6

bolashaqta adamdy mıdyń qaterli isik aýrýyna shaldyǵýyna ákelip soqtyrady. Bizdiń ómirimizdegi soqpaqtar mundaı elektromagnıttik qysymdy kótere almaýy múmkin. Keıbir sarapshylar «adamdardyń basym kópshiligi Alsgeımer jáne Parkınson aýrýlaryna shaldyǵady» dep joramaldaıdy. Sonymen qatar júrgizilgen tájirıbege súıene otyryp, sáýleniń áseri tek jınaqtalyp qalmaıdy, keıingi urpaqqa beriledi degen qorytyndyǵa kelip otyr. 

SAR (aǵylsh. Specific Absorption Rates) – uıaly telefon paıdalanǵan 1 sekýnd ishinde adam aǵzasyna jutylatyn eń joǵary menshikti qýatty kórsetetin menshikti koeffısenti. Onyń ólshem birligi 1Vt/kg. 

Eýropada ruqsat etý máni 10 gramǵa 2 Vt/kg 

AQSH-ta 1 gramǵa 1,6 Vt/kg 
Reseı, TMD-da 1Vt/sm22o 

SAR neǵurlym tómen bolsa, uıaly telefonnyń sapasy joǵary. 

Óz uıaly telefonyńyzdyń SAR bilý úshin nusqaýlyqty oqý kerek. www.cnews.ru/reviews/phones/sar.shtmlask.li/sar.html

Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń basshylyǵymen «Interphone» degen ataýmen zertteý júrgizilgen 2000-2004 jj. Aralyǵynda 13 elde júrgizilgen zertteýge 12800 adam tartylǵan. Uıaly telefon paıdalaný men mı isigi arasynda ósý jaǵdaıy 8 jaǵdaıdyń altaýynda anyqtalsa, 1 zertteý 

boıynsha mı isiginiń biri glıoma 39% ósken. 

Kúnine 4 retten artyq paıdalanýshylardyń bas aýrýy 3,6 ese kóbeıgen, qan qysymy joǵarylaǵan. 1 saǵattan artyq kúnine 2 retten artyq sóılesýshilerde mı ragyna shaldyǵýshylar artqan. 

Ulybrıtanıa, Japonıa elderinde jasóspirimderdiń oılaý qabiletiniń 
tómendeýi, tuıyqtalýy, ashýlanshyqtyǵy jıi kezdesip, uıaly telefondy 16 jastan bastap ustaýǵa bolady. Alaıda asyra paıdalanýǵa, ýaqytty utymsyz bólýge ruqsat bermeýdi usynady.

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń derekteri boıynsha adam densaýlyǵynyń 50%-y ómir súrý sıpatynan, 17-20%- áleýmettik jáne tabıǵı jaǵdaıdan, 17-20%- tuqymqýalaýshylyq erekshelikterinen, 8-9%-y densaýlyq saqtaý uıymdarynyń tıimdi jumystanýynan táýeldi eken. Budan, adam ómiriniń zıandy áserden qashyq bolýy óz densaýlyǵyna nemquraıly qaraýynan, salaýatty ómir saltyn ustanýynan, saýattylyǵynan baılanysty ekeni shyǵady. Adam órkenıettiń jetistikterin óz densaýlyǵyna zıan keltirýine jol bermeýi tıis. 

Keńester: 

1. Uıaly telefondy qajettilikke qaraı paıdalaný kerek. 

2. Úıde bolsańyz, uıaly telefondy paıdalanbaı, úı telefonymen sóıleskenińiz durys. 

3. SAR boıynsha uıaly telefon úlgisin tańdaǵan durys. 

4. Jasóspirimder men balalarǵa uıaly telefon paıdalaný mádenıetin úıretken jón. 

5. 12 jasqa deıin uıaly telefondy paıdalanýǵa tyıym salý qajet. 

6. Uıaly telefonmen qysqa sóılesýge úırený kerek. 

7. Uıaly telefonmen sóıleskende qulaqty almastyryp, 8 túrinde ustaǵan durys. 

8. Sóılesýdi SMS qyzmetine almastyrýǵa tyrysqan jón.

9. Dınamık arqyly daýystyq baılanysqa umtylǵan durys. 

10. Sóılesý ýaqytyn 3 mınýttan arttyrmaýǵa tyrysqan jón. 

11. Eki sóılesý arasyndaǵy úzilis ýaqyty 15 mınýttan kem bolmaýy tıis. 

12. Naızaǵaı oınaýy, kún kúrkireýi kezinde uıaly telefondy paıdalanbaý kerek. 

13. Avtomobılde, jelini antennna ustamaıtyn oryndarda qoldanbaǵan durys. 

---