InfoHub Logo

Hangeldi Syrymbetuly (1688 — 1763) — jońǵar basqynshylyǵyna qarsy kúresken ataqty batyrlardyń biri. Shyqqan tegi Uly júzdiń Alban taıpasynyń Áljan rýynan. Kónekóz qarıalardyń, batyrdyń qazirgi urpaqtarynyń aıtýyna qaraǵanda, onyń aty Hangeldi emes, Qangeldi kórinedi. Bala anadan shyr etip jerge túskende, qan sheńgeldep týǵandyqtan, oǵan halyq dástúri boıynsha «Qan keldi» dep at qoıdy.

Hangeldi zamanynda aıtýly batyr bolǵan. Uly júzdiń aqylman bilikti adamdarymen aralas quralas júrip, el basqarysqan, jaý júrek batyrlarymen úzeńgiles júrip, qol bastaǵan. Aıagóz, Tesiktes jerinde jońǵarlarmen bolǵan shaıqastarda erligimen erekshe kózge túsken, ataqty Ańyraqaı soǵysyna qatysqan.

Jońǵar basqynshylyǵyna qarsy kúreste ákesimen tize qosyp, úlken uly Tileýke men nemeresi Raıymbek te jaýǵa shapqan. Ekeýi de esimin el tanyǵan batyr bolǵan. Raıymbek batyrdyń aty búkil albanǵa uran bolǵan.

Hangeldi batyr sol kezdiń jaǵdaıyna oraı Uly júz qazaqtarynyń Rossıaǵa qosylýyna el aǵalarymen birge eleýli úles qosady. 1733 jyly Tóle bı, Sataı jáne Bólek batyrlarmen birge orys memleketiniń qol astyna qaraýǵa tilek bildirip, orystyń patsha áıeli Anna Ivanovnanyń (Ioannovnanyń) atyna hat jazady. Bul alǵashqy hatty Aralbaı batyr men Orazgeldi batyr jetkizse, bir jyldan keıin, ıaǵnı 1734 jyly taǵy da patsha atyna jazylǵan ekinshi hatty Peterborǵa tikeleı Hangeldi men Tóle bıdiń nemere inisi Aıtbaı ekeýi aparady.

El aýzynda Abylaı sultan jońǵarlar qolynda tutqyn bolǵanda, ony bosatýǵa Tóle bı bastap barǵan toqsan adamnyń ishinde Hangeldi de bolǵan kórinedi. Ol qolbasshylyǵymen aty tanylǵan kezde elaralyq bitimgerlik jumystarǵa da baryp, derekterinde onyń Jaýǵash batyrmen birge qytaıdyń shekara ákimshiligine barǵany aıtylady.

---