Hımıkter qataryna qabyldaý
Hımıkter qataryna qabyldaý
(8 synyp oqýshylaryna arnalǵan úsh kórinisti is – shara)
Maqsaty: Oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, sanasynda hımıanyń basqa da salalarmen baılanystylyǵy týraly bilimin qalyptastyrý.
Birinshi kórinis
1 - oqýshy (ul). Búgin sizderdi hımıa álemine qyzyqty saıahat kútip tur.
2 - oqýshy (qyz). Biz saıahatymyzdy hımıa kabınetinen bastaımyz.
1 - oqýshy. Sende aıtady ekensiń.
2 - oqýshy. Iá, sen qarashy durystap, mynaý Mendeleevtiń perıodtyq kestesi, al mynaý erigishtik kestesi. Baqylaý jumysyndaǵy tapsyrmalardy osylarǵa qarap oryndaýǵa bolady.
1 - oqýshy. Ol, úshin bul kestelerdi oqyp úırenýimiz kerek. Elementterdiń latyn tilindegi maǵynasyn bilýimiz kerek.
2 - oqýshy. Qoryqpa birdeńe etip jolyn tabamyz. Taba almasaq basqa oqýshylar kómektesedi.
1 - oqýshy. Al mynaý qandaı kitap (oqıdy); «Ulym meniń fılosofıalyq synypty al». Sandyraq. (qolyn silteıdi).
2 - oqýshy. Bul sen oılaǵandaı sandyraq emes. XIV ǵasyrdaǵy Djordj Rıplıdiń «fılosofıalyq tas» pen «kómir elıksırin» alýdyń ádisi.
1 - oqýshy. Eger ýaqyt mashınasyna otyryp, 5 - 6ǵ. keıin sheginip, ertede oqýshylardyń formýlalar men teńdeýlerdi ońaı esepteý úshin qandaı ádister qoldanǵanyn qarasaq qaıtedi.
2 - oqýshy. Tek ekeýmiz saıahatqa shyǵa almaımyz. Oqýshylardyń bizben barýyn ótineıik.
1 - oqýshy. Bizben birge saıahatqa baramyn deýshiler birge júrsin.
2 - oqýshy. Endi tanysyp qoıalyq (ózderin tanystyrady)
1 - oqýshy. Ázir bolsańdar, kettik!.
Ekinshi kórinis.
Eki oqýshy, qoldarynda kitap bar. Bular oqymysty dostar.
2 - oqýshy (qyz). Qyzyq, biz qaıda keldik! Múmkin bilim qoımasy bolar.
1 - oqýshy. Sender kimsińder?
1 - oqymysty. Biz oqymysty dostarmyz. Túrli kitaptardy oqyǵandy jaqsy kóremiz, sizge kóptegen qyzyq oqıǵalardy aıtyp bere alamyz. Bárinen de suraq qoıǵandy jaqsy kóremiz.
2 - oqymysty. Men qonaqtarǵa aldymen «hımıa» sóziniń paıda bolý tarıhyn aıtyp bereıin. Bul týraly birneshe boljamdar aıtylady. Alǵash hımıa ǵylymy Mysyr elinde damyǵandyqtan, «hımıa» sózi «keme», ıaǵnı qara jer degen sózden shyǵýy múmkin. Nemese «húma» - metaldar quımasy degen, sondaı - aq «kım» - altyn sózinen de shyǵýy múmkin.
1 - oqýshy. Altynnyń qatysy qandaı?
2 - oqymysty. Ertede qarý - jaraqtyń barlyǵy altynnan jasalǵan. Altyn - adamdar óńdegen alǵashqy metal. Budan keıin kúmisti óńdegen, sosyn temirdi óńdegen.
1 - oqymysty. Men sizderge bir meta týraly aıtaıyn. Ertede bul metaldy «aspan tasy» dep ataǵan. Budan jasalǵan ónimder altynnan da qymbat sanalady. Mysyr pıramıdalarynda bul jumsaq metaldan jasalǵan ásemdik buıymdar tabylǵan. Men qandaı metal túrinde aıtyp turmyn? (jaýaby temir)
2 - oqymysty. Al men bir kúrdeli zat týraly aıtqym keledi. Bul zatty ertede ómir men ólim týǵyzýshy zat dep eseptegen. Munyń aldynda adamdar basyn ıip qulshylyq etken. Qudirettiń, Baılyqtyń jáne bıliktiń mólsheri bolyp eseptelgen. Sýda paıda bolady da, sýda óledi. Bul qandaı zat? (jaýaby as tuzy)
1 - oqymysty. Biz qyzyqty kitaptardy ár túrli tilderde oqımyz. Sizderge hımıa tilinde qyzyqty suraqtar qoıaıyq, al sizder óz tilderińizben jaýap berińizder.
Oqymysty - Jyltyrdyń bári (Au) emes.
Oqýshy -(Jyltyrdyń bári altyn emes)
Oqymysty - kálsı karbonatyndaı ezilip jylady.
Oqýshy -(Bor sıaqty ezilip jylady)
Oqymysty - Ferrým minezdi.
Oqýshy – (minezi temirdeı)
Oqymysty - Az sóz – aýrým, kóp sóz – argentým.
Oqýshy -(Az sóz altyn, kóp sóz kúmis)
Oqymysty – Kóp H2O aǵyp ketti.
Oqýshy -(kóp sý aǵyp ketti).
Sahnaǵa ıyǵynda qaby bar saıahatshy shyǵady.
Saıahatshy. Sálemetsizder me balalar! Jol bolsyn!
2 - oqýshy. Biz hımıa álemine saıahat jasap júrmiz
Saıahatshy. Iá men bilemin, bul óte ǵajaıyp el, biraq adasyp ketpeý úshin bul elde geografıalyq ataýlardy bilý kerek. Qane surap kóreıin.
- Qandaı elementter eldiń atymen atalady? Jaýaby: germanıı, fransıı, polonıı, rýtenıı, gellıı.
- Qandaı elementterdiń býyndarynan ózenderdń attaryn oqýǵa bolady? Jaýaby: radon - Don, nılsborıı - Nıl, ındıı - Ind, polonı - Po.
- Qaı elementter eýropadaǵy qalalarynyń atymen atalady? Jaýaby: gafnıı - Kopengagen, golmı - Stokgolm, lútensy - Parıj.
- Qaı elementtiń aty araldyń atymen baılanysty? Jaýaby: mys, kýprým - Kıpr.
Saıahatshy. Meniń barlyq suraqtaryma kidirmeı jaýap bergenderińiz úshin sizderge hımıalyq elementter kestesin beremin. Joldaryńyz bolsyn!
Úshinshi kórinis
Ústinde aq halaty bar, alhımık jumys istep jatyr.
1 - oqýshy. Mine, qyzyq! taǵy bir jerge tap boldyq!
2 - oqýshy. Keshirińiz siz ne istep jatyrsyz?
Alhımık. Janbaıtyn oramalmen ot jaǵyp jatyrmyn. Al sizder bul jerde ne istep júrsizder?
1 - oqýshy. Biz saıahatta júrmiz. Hımıa álemimen tanysqymyz keledi.
Mendeleev. Sizder dál keldińizder. Munda túrli qyzyqtardy kórip óz bilimińizdi de kórsete alasyz.
- Al oqýshylar, maǵan myna qural - jabdyqtardyń ne úshin kerek ekendigin atańyzdarshy.
Oqýshylar ústeldegi quraldardyń attaryn atap, qaıda jáne ne úshin qoldanylatynyn aıtady.
Bilimińizdi kórsetý úshin suraqtarǵa jaýap berińiz.
1. Fızıkalyq dene neden turady? (Zattan)
2. Fızıkalyq qasıeti turaqty zattar? (Taza zattar)
3. Hımıalyq qubylys (Reaksıa)
4. Quramy men qasıeti zattyń ózimen birdeı bolyp keletin zattyń eń usaq bólshegi? (Molekýla)
5. Atomdardyń belgili bir túri? (Hımıalyq element)
6. Zattar jáne olardyń bir zattan basqa jańa zatqa aınalý qasıeti týraly ǵylym? (Hımıa)
7. Óte usaq bólinbeıtin bólshek? (Atom)
8. Atomdardyń belgili bir túrinen turatyn zattar? (Jaı zattar)
9. Jańa zat paıda bolmaıtyn, tek zattyń agregattyq kúıi ózgeretin qubylys? (Fızıkalyq)
10. Zattyń quramyn, hımıalyq tańbalardyń jáne shartty begilerdiń kómegimen jazý? (Hımıalyq formýla)
Mendeleev. Óte jaqsy! Sizderdiń hımıa eline birneshe jyl saıahat jasaýǵa múmkindikterińiz bar. Bolashaqta kóptegen jańa jáne qyzyqty nárselermen tanysasyzdar.
Hımıkter qataryna qabyldaý úshin sizder ant berýlerińiz kerek.
«Biz, 8 - synyp oqýshylary, hımıa sabaǵynda tártipti bolýǵa, qaýipsizdik erejesin buzbaýǵa, únemi úı tapsyrmasyn oryndap júrýge, barlyq suraqtarǵa jaýap berýge ant etemiz!»
(8 synyp oqýshylaryna arnalǵan úsh kórinisti is – shara)
Maqsaty: Oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, sanasynda hımıanyń basqa da salalarmen baılanystylyǵy týraly bilimin qalyptastyrý.
Birinshi kórinis
1 - oqýshy (ul). Búgin sizderdi hımıa álemine qyzyqty saıahat kútip tur.
2 - oqýshy (qyz). Biz saıahatymyzdy hımıa kabınetinen bastaımyz.
1 - oqýshy. Sende aıtady ekensiń.
2 - oqýshy. Iá, sen qarashy durystap, mynaý Mendeleevtiń perıodtyq kestesi, al mynaý erigishtik kestesi. Baqylaý jumysyndaǵy tapsyrmalardy osylarǵa qarap oryndaýǵa bolady.
1 - oqýshy. Ol, úshin bul kestelerdi oqyp úırenýimiz kerek. Elementterdiń latyn tilindegi maǵynasyn bilýimiz kerek.
2 - oqýshy. Qoryqpa birdeńe etip jolyn tabamyz. Taba almasaq basqa oqýshylar kómektesedi.
1 - oqýshy. Al mynaý qandaı kitap (oqıdy); «Ulym meniń fılosofıalyq synypty al». Sandyraq. (qolyn silteıdi).
2 - oqýshy. Bul sen oılaǵandaı sandyraq emes. XIV ǵasyrdaǵy Djordj Rıplıdiń «fılosofıalyq tas» pen «kómir elıksırin» alýdyń ádisi.
1 - oqýshy. Eger ýaqyt mashınasyna otyryp, 5 - 6ǵ. keıin sheginip, ertede oqýshylardyń formýlalar men teńdeýlerdi ońaı esepteý úshin qandaı ádister qoldanǵanyn qarasaq qaıtedi.
2 - oqýshy. Tek ekeýmiz saıahatqa shyǵa almaımyz. Oqýshylardyń bizben barýyn ótineıik.
1 - oqýshy. Bizben birge saıahatqa baramyn deýshiler birge júrsin.
2 - oqýshy. Endi tanysyp qoıalyq (ózderin tanystyrady)
1 - oqýshy. Ázir bolsańdar, kettik!.
Ekinshi kórinis.
Eki oqýshy, qoldarynda kitap bar. Bular oqymysty dostar.
2 - oqýshy (qyz). Qyzyq, biz qaıda keldik! Múmkin bilim qoımasy bolar.
1 - oqýshy. Sender kimsińder?
1 - oqymysty. Biz oqymysty dostarmyz. Túrli kitaptardy oqyǵandy jaqsy kóremiz, sizge kóptegen qyzyq oqıǵalardy aıtyp bere alamyz. Bárinen de suraq qoıǵandy jaqsy kóremiz.
2 - oqymysty. Men qonaqtarǵa aldymen «hımıa» sóziniń paıda bolý tarıhyn aıtyp bereıin. Bul týraly birneshe boljamdar aıtylady. Alǵash hımıa ǵylymy Mysyr elinde damyǵandyqtan, «hımıa» sózi «keme», ıaǵnı qara jer degen sózden shyǵýy múmkin. Nemese «húma» - metaldar quımasy degen, sondaı - aq «kım» - altyn sózinen de shyǵýy múmkin.
1 - oqýshy. Altynnyń qatysy qandaı?
2 - oqymysty. Ertede qarý - jaraqtyń barlyǵy altynnan jasalǵan. Altyn - adamdar óńdegen alǵashqy metal. Budan keıin kúmisti óńdegen, sosyn temirdi óńdegen.
1 - oqymysty. Men sizderge bir meta týraly aıtaıyn. Ertede bul metaldy «aspan tasy» dep ataǵan. Budan jasalǵan ónimder altynnan da qymbat sanalady. Mysyr pıramıdalarynda bul jumsaq metaldan jasalǵan ásemdik buıymdar tabylǵan. Men qandaı metal túrinde aıtyp turmyn? (jaýaby temir)
2 - oqymysty. Al men bir kúrdeli zat týraly aıtqym keledi. Bul zatty ertede ómir men ólim týǵyzýshy zat dep eseptegen. Munyń aldynda adamdar basyn ıip qulshylyq etken. Qudirettiń, Baılyqtyń jáne bıliktiń mólsheri bolyp eseptelgen. Sýda paıda bolady da, sýda óledi. Bul qandaı zat? (jaýaby as tuzy)
1 - oqymysty. Biz qyzyqty kitaptardy ár túrli tilderde oqımyz. Sizderge hımıa tilinde qyzyqty suraqtar qoıaıyq, al sizder óz tilderińizben jaýap berińizder.
Oqymysty - Jyltyrdyń bári (Au) emes.
Oqýshy -(Jyltyrdyń bári altyn emes)
Oqymysty - kálsı karbonatyndaı ezilip jylady.
Oqýshy -(Bor sıaqty ezilip jylady)
Oqymysty - Ferrým minezdi.
Oqýshy – (minezi temirdeı)
Oqymysty - Az sóz – aýrým, kóp sóz – argentým.
Oqýshy -(Az sóz altyn, kóp sóz kúmis)
Oqymysty – Kóp H2O aǵyp ketti.
Oqýshy -(kóp sý aǵyp ketti).
Sahnaǵa ıyǵynda qaby bar saıahatshy shyǵady.
Saıahatshy. Sálemetsizder me balalar! Jol bolsyn!
2 - oqýshy. Biz hımıa álemine saıahat jasap júrmiz
Saıahatshy. Iá men bilemin, bul óte ǵajaıyp el, biraq adasyp ketpeý úshin bul elde geografıalyq ataýlardy bilý kerek. Qane surap kóreıin.
- Qandaı elementter eldiń atymen atalady? Jaýaby: germanıı, fransıı, polonıı, rýtenıı, gellıı.
- Qandaı elementterdiń býyndarynan ózenderdń attaryn oqýǵa bolady? Jaýaby: radon - Don, nılsborıı - Nıl, ındıı - Ind, polonı - Po.
- Qaı elementter eýropadaǵy qalalarynyń atymen atalady? Jaýaby: gafnıı - Kopengagen, golmı - Stokgolm, lútensy - Parıj.
- Qaı elementtiń aty araldyń atymen baılanysty? Jaýaby: mys, kýprým - Kıpr.
Saıahatshy. Meniń barlyq suraqtaryma kidirmeı jaýap bergenderińiz úshin sizderge hımıalyq elementter kestesin beremin. Joldaryńyz bolsyn!
Úshinshi kórinis
Ústinde aq halaty bar, alhımık jumys istep jatyr.
1 - oqýshy. Mine, qyzyq! taǵy bir jerge tap boldyq!
2 - oqýshy. Keshirińiz siz ne istep jatyrsyz?
Alhımık. Janbaıtyn oramalmen ot jaǵyp jatyrmyn. Al sizder bul jerde ne istep júrsizder?
1 - oqýshy. Biz saıahatta júrmiz. Hımıa álemimen tanysqymyz keledi.
Mendeleev. Sizder dál keldińizder. Munda túrli qyzyqtardy kórip óz bilimińizdi de kórsete alasyz.
- Al oqýshylar, maǵan myna qural - jabdyqtardyń ne úshin kerek ekendigin atańyzdarshy.
Oqýshylar ústeldegi quraldardyń attaryn atap, qaıda jáne ne úshin qoldanylatynyn aıtady.
Bilimińizdi kórsetý úshin suraqtarǵa jaýap berińiz.
1. Fızıkalyq dene neden turady? (Zattan)
2. Fızıkalyq qasıeti turaqty zattar? (Taza zattar)
3. Hımıalyq qubylys (Reaksıa)
4. Quramy men qasıeti zattyń ózimen birdeı bolyp keletin zattyń eń usaq bólshegi? (Molekýla)
5. Atomdardyń belgili bir túri? (Hımıalyq element)
6. Zattar jáne olardyń bir zattan basqa jańa zatqa aınalý qasıeti týraly ǵylym? (Hımıa)
7. Óte usaq bólinbeıtin bólshek? (Atom)
8. Atomdardyń belgili bir túrinen turatyn zattar? (Jaı zattar)
9. Jańa zat paıda bolmaıtyn, tek zattyń agregattyq kúıi ózgeretin qubylys? (Fızıkalyq)
10. Zattyń quramyn, hımıalyq tańbalardyń jáne shartty begilerdiń kómegimen jazý? (Hımıalyq formýla)
Mendeleev. Óte jaqsy! Sizderdiń hımıa eline birneshe jyl saıahat jasaýǵa múmkindikterińiz bar. Bolashaqta kóptegen jańa jáne qyzyqty nárselermen tanysasyzdar.
Hımıkter qataryna qabyldaý úshin sizder ant berýlerińiz kerek.
«Biz, 8 - synyp oqýshylary, hımıa sabaǵynda tártipti bolýǵa, qaýipsizdik erejesin buzbaýǵa, únemi úı tapsyrmasyn oryndap júrýge, barlyq suraqtarǵa jaýap berýge ant etemiz!»
You Might Also Like
-
«Júzden júırik, myńnan tulpar» tanymdyq saıys
