Hımıa sabaǵynda oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin qalyptastyrý
Hımıa sabaǵynda oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin qalyptastyrý
Elbasymyz N. Á. Nazarbaev Qazaqstan halqyna joldaýynda aıtqandaı: «Bolashaqta órkenıetti damyǵan elderdiń qataryna ený úshin zaman talabyna saı bilim qajet. Qazaqstandy damyǵan 50 eldiń qataryna jetkizetin, terezesin teń etetin – bilim. Sondyqtan, qazirgi damý kezeńi bilim berý júıesiniń aldynda oqytý úrdisiniń tehnologıalandyrý máselesin qoıyp otyr.
Elimizdiń Prezıdenti N. Á. Nazarbaev óziniń 2030 baǵdarlamasynda «Elimizdi ilgeri jyljytatyn, ekonomıkasyn kóterýge óz úlesin qosatyn bizdiń keleshek urpaǵymyz, qazirgi jastarymyz»- dep jastarǵa úlken úmit artady. Elimizdi barysqa aınaldyratyn osy jastardyń qolynda dep atap kórsetti. Al bul bilim berý júıesiniń barlyq býyndaryna úlken mindetterdi júkteıdi. Ol mindetter Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly Zańy» men basqa memlekettik bilim berý standartynda naqty kórsetilgen.
1. Buǵan Elbasymyz N. Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna arnalǵan joldaýynda aıtylǵan «HHİ ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireletini anyq» degen pikiri naqty dálel.
2. Qaı jerde jumys istesekte, ár muǵalimniń aldynda qoıǵan maqsaty: jan – jaqty bilimdi, kez kelgen qıyndyqtardan ózin alyp shyǵa alatyn, aqyldy da, parasatty boıynda adamgershilik qasıeti mol, tárbıeli oqýshyny mektep qabyrǵasynan oqytyp shyǵarý.
«Mekteptiń jaqsy bolýy – ustazdar qaýymynan»- degende sóz bar. Sondyqtan ár muǵalim oqytýdyń qazirgi jańa tehnologıasyn, nemese jańa ádis – tásilderin sabaqqa tıimdi paıdalansa ǵana, keleshek urpaqtyń júıeli bilim alýyna, damýyna jol ashylmaq.
Men óz sabaǵymda damyta oqytý tehnologıasymen birge, aqparattyq kommýnıkatıvtik tehnologıany paıdalanamyn. Bul tehnologıalardyń nátıjesinde, eń aldymen oqýshynyń óz betimen jumys isteý áreketi men qazirgi zamanǵa saı aqparattyq júıelerdi qoldaný arqyly, ınteraktıvti taqtamen jumys isteý biliktiligi jáne qyzyǵýshylyq belsendiligi artady.
Biz sabaqty qansha sapaly, bilimdi, sheberlikpen ótkizsek te, al bala – oqýshy tarapynan ózindik belsendilik, áreket bolmasa jumystyń nátıjeli, sapaly oryndalýy múmkin emes.
Kezinde, óz betindik jumystyń bala damýyndaǵy rólin jete kóre bilgen jáne ol jóninde eńbek jazǵan aǵartýshy ǵalym Ahmet Baıtursynuly «Bala bilimdi tájirıbe arqyly óz betimen qosymsha alýy kerektigin aıtady. Budan biz 20 - 30 jyldardyń ózinde – aq A. Baıtursynulynyń damyta oqytý teorıasynda oqýshynyń ózbetindik tanymdyq áreketiniń rólin kóre bilip, onyń bala damýyndaǵy mańyzyn óz kezinde qozǵaǵandyǵyn baıqaımyz.
Damyta oqytýdaǵy muǵalimniń mindeti - balaǵa oryndalatyn jumys túrlerin bilim dárejesine baılanysty shaǵyndap berý, jáne qoıylǵan maqsatqa jetý úshin baǵyt baǵdar berý, kórsetý, úıretý. Oqýshy qyzyqty hımıalyq eksperımentti kórgende, (metannyń sýmen árekettesýi, magnııdiń janýy) qatty tolqıdy, tań qalady, ıaǵnı emosıa týady. Ásirese jeke tanym úshin tańqalý seziminiń róli kúshti. Pedagogıkalyq tájirıbede «emosıanaldyq juqtyrý» ustanymyna asa mán beriledi. Iaǵnı jaǵymdy emosıanyń búkil synyp oqýshylaryna berilýi EJ, ádette dıskotekada, dıdaktıkalyq oıyn negizinde oryn alady. Osydan shyǵatyn qorytyndy: muǵalim sabaq ústinde oqýshylarǵa jaǵymdy emosıa týǵyzýǵa umtylýy tıis. Oqýshylardyń oılaý qabileti men shyǵarmashylyq qabiletin damytý úshin ártúrli tapsyrmalar berýge bolady.
Mysaly: 8 synypta hımıa sabaǵynda«Alǵashqy hımıalyq uǵymdar» taraýynda oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda sóılem quraýǵa tapsyrma beriledi, bul sóılemniń 1 – de ottegi jaı zat, 2 - de hımıalyq element retinde aıtylýy kerek. Temir jaı zat, ekinshisi hımıalyq element retinde.
Kelesi tapsyrmada:
1. Sý molekýlasynda ottegi atomy bar
2. Balyqtar sýdaǵy erigen ottegimen tynys alady.
3. Temir oksıdiniń quramynda temir atomy bar.
4. Balta, balǵa temirden jasalady.
9 synyp «Metaldar» taqyrybynda jumbaqtardy paıdalanýǵa bolady.
Aq metal aınalady tynym tappaı, júrgendeı sý betinen oryn jaqpaı, azdan soń sýǵa sińip, joq bolady, oqýshy, al, oılaǵyn qoıma tappaı (siltilik metal + N2O áreket etedi). Oqýshylarǵa nege tez erıdi – belsendi metal, nátıjesinde ne túziledi – silti, deı kele olardyń hımıalyq qasıetin túsindirip tájirıbe kórsetiledi jáne t. b.
8 synyp. «Ottegi» taqyrybyna ıisi de, dámi de joq, ustalmaıdy, Ol bolmasa jer betinde ómir joq aqyry janǵan otyń tutanbaıdy. (ottegi) Eki soqa ertegi revolúsıa jyldary. Taqyryby: Metaldar temirden bir sheberhanada eki soqa soǵylady. Onyń biri dıqanshynyń qolyna tıedi de, birden jumysqa kirisedi, al ekinshisi satýshynyń dúkenine túsip eshbir paıdasyz jatyp qalady. Birneshe ýaqyttan keıin eki kezdesip qalady. Ekinshiniń qolyndaǵy soqa burynǵydan da jarqyrap ketken. Al eshbir qımylsyz dúkende jatqan soqa qaraıyp tot basyp qalypty.
- Siz qalaısha osylaı jarqyrap, jaqsaryp ketkensiz – dep suraıdy tot basqan soqa.
- Meni jarqyratqan eńbek, qymbattym – dep, jaýap beredi, al sen eshbir eńbeksiz, qımylsyz jatyp qalǵandyǵyńnan seni tot basyp burynǵydan jaman bolyp ketipsiń.
Maqal – mátelderdi sabaqqa paıdalaný. «Sý» - taqyrybyna.
1. Sýmen oınama – batarsyń, otpen oınama – janarsyń.
2. Sý bergenniń saýaby bar, sý tókkenniń jaýaby bar.
3. Aqpasa – sý sasıdy, oılamasa mı sasıdy – dep aıta kele oqýshylar sý týraly ózderi biletin maqal – mátelderin, qurastyrylyp jazylǵan óleńderi men shyǵarmalaryn oqıdy. Osyndaı oqýshylar shyǵarmashylyǵymen ótkizilgen árbir sabaq qyzyqty, ári tartymdy ótedi.
Elbasymyz N. Á. Nazarbaev Qazaqstan halqyna joldaýynda aıtqandaı: «Bolashaqta órkenıetti damyǵan elderdiń qataryna ený úshin zaman talabyna saı bilim qajet. Qazaqstandy damyǵan 50 eldiń qataryna jetkizetin, terezesin teń etetin – bilim. Sondyqtan, qazirgi damý kezeńi bilim berý júıesiniń aldynda oqytý úrdisiniń tehnologıalandyrý máselesin qoıyp otyr.
Elimizdiń Prezıdenti N. Á. Nazarbaev óziniń 2030 baǵdarlamasynda «Elimizdi ilgeri jyljytatyn, ekonomıkasyn kóterýge óz úlesin qosatyn bizdiń keleshek urpaǵymyz, qazirgi jastarymyz»- dep jastarǵa úlken úmit artady. Elimizdi barysqa aınaldyratyn osy jastardyń qolynda dep atap kórsetti. Al bul bilim berý júıesiniń barlyq býyndaryna úlken mindetterdi júkteıdi. Ol mindetter Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly Zańy» men basqa memlekettik bilim berý standartynda naqty kórsetilgen.
1. Buǵan Elbasymyz N. Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna arnalǵan joldaýynda aıtylǵan «HHİ ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireletini anyq» degen pikiri naqty dálel.
2. Qaı jerde jumys istesekte, ár muǵalimniń aldynda qoıǵan maqsaty: jan – jaqty bilimdi, kez kelgen qıyndyqtardan ózin alyp shyǵa alatyn, aqyldy da, parasatty boıynda adamgershilik qasıeti mol, tárbıeli oqýshyny mektep qabyrǵasynan oqytyp shyǵarý.
«Mekteptiń jaqsy bolýy – ustazdar qaýymynan»- degende sóz bar. Sondyqtan ár muǵalim oqytýdyń qazirgi jańa tehnologıasyn, nemese jańa ádis – tásilderin sabaqqa tıimdi paıdalansa ǵana, keleshek urpaqtyń júıeli bilim alýyna, damýyna jol ashylmaq.
Men óz sabaǵymda damyta oqytý tehnologıasymen birge, aqparattyq kommýnıkatıvtik tehnologıany paıdalanamyn. Bul tehnologıalardyń nátıjesinde, eń aldymen oqýshynyń óz betimen jumys isteý áreketi men qazirgi zamanǵa saı aqparattyq júıelerdi qoldaný arqyly, ınteraktıvti taqtamen jumys isteý biliktiligi jáne qyzyǵýshylyq belsendiligi artady.
Biz sabaqty qansha sapaly, bilimdi, sheberlikpen ótkizsek te, al bala – oqýshy tarapynan ózindik belsendilik, áreket bolmasa jumystyń nátıjeli, sapaly oryndalýy múmkin emes.
Kezinde, óz betindik jumystyń bala damýyndaǵy rólin jete kóre bilgen jáne ol jóninde eńbek jazǵan aǵartýshy ǵalym Ahmet Baıtursynuly «Bala bilimdi tájirıbe arqyly óz betimen qosymsha alýy kerektigin aıtady. Budan biz 20 - 30 jyldardyń ózinde – aq A. Baıtursynulynyń damyta oqytý teorıasynda oqýshynyń ózbetindik tanymdyq áreketiniń rólin kóre bilip, onyń bala damýyndaǵy mańyzyn óz kezinde qozǵaǵandyǵyn baıqaımyz.
Damyta oqytýdaǵy muǵalimniń mindeti - balaǵa oryndalatyn jumys túrlerin bilim dárejesine baılanysty shaǵyndap berý, jáne qoıylǵan maqsatqa jetý úshin baǵyt baǵdar berý, kórsetý, úıretý. Oqýshy qyzyqty hımıalyq eksperımentti kórgende, (metannyń sýmen árekettesýi, magnııdiń janýy) qatty tolqıdy, tań qalady, ıaǵnı emosıa týady. Ásirese jeke tanym úshin tańqalý seziminiń róli kúshti. Pedagogıkalyq tájirıbede «emosıanaldyq juqtyrý» ustanymyna asa mán beriledi. Iaǵnı jaǵymdy emosıanyń búkil synyp oqýshylaryna berilýi EJ, ádette dıskotekada, dıdaktıkalyq oıyn negizinde oryn alady. Osydan shyǵatyn qorytyndy: muǵalim sabaq ústinde oqýshylarǵa jaǵymdy emosıa týǵyzýǵa umtylýy tıis. Oqýshylardyń oılaý qabileti men shyǵarmashylyq qabiletin damytý úshin ártúrli tapsyrmalar berýge bolady.
Mysaly: 8 synypta hımıa sabaǵynda«Alǵashqy hımıalyq uǵymdar» taraýynda oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda sóılem quraýǵa tapsyrma beriledi, bul sóılemniń 1 – de ottegi jaı zat, 2 - de hımıalyq element retinde aıtylýy kerek. Temir jaı zat, ekinshisi hımıalyq element retinde.
Kelesi tapsyrmada:
1. Sý molekýlasynda ottegi atomy bar
2. Balyqtar sýdaǵy erigen ottegimen tynys alady.
3. Temir oksıdiniń quramynda temir atomy bar.
4. Balta, balǵa temirden jasalady.
9 synyp «Metaldar» taqyrybynda jumbaqtardy paıdalanýǵa bolady.
Aq metal aınalady tynym tappaı, júrgendeı sý betinen oryn jaqpaı, azdan soń sýǵa sińip, joq bolady, oqýshy, al, oılaǵyn qoıma tappaı (siltilik metal + N2O áreket etedi). Oqýshylarǵa nege tez erıdi – belsendi metal, nátıjesinde ne túziledi – silti, deı kele olardyń hımıalyq qasıetin túsindirip tájirıbe kórsetiledi jáne t. b.
8 synyp. «Ottegi» taqyrybyna ıisi de, dámi de joq, ustalmaıdy, Ol bolmasa jer betinde ómir joq aqyry janǵan otyń tutanbaıdy. (ottegi) Eki soqa ertegi revolúsıa jyldary. Taqyryby: Metaldar temirden bir sheberhanada eki soqa soǵylady. Onyń biri dıqanshynyń qolyna tıedi de, birden jumysqa kirisedi, al ekinshisi satýshynyń dúkenine túsip eshbir paıdasyz jatyp qalady. Birneshe ýaqyttan keıin eki kezdesip qalady. Ekinshiniń qolyndaǵy soqa burynǵydan da jarqyrap ketken. Al eshbir qımylsyz dúkende jatqan soqa qaraıyp tot basyp qalypty.
- Siz qalaısha osylaı jarqyrap, jaqsaryp ketkensiz – dep suraıdy tot basqan soqa.
- Meni jarqyratqan eńbek, qymbattym – dep, jaýap beredi, al sen eshbir eńbeksiz, qımylsyz jatyp qalǵandyǵyńnan seni tot basyp burynǵydan jaman bolyp ketipsiń.
Maqal – mátelderdi sabaqqa paıdalaný. «Sý» - taqyrybyna.
1. Sýmen oınama – batarsyń, otpen oınama – janarsyń.
2. Sý bergenniń saýaby bar, sý tókkenniń jaýaby bar.
3. Aqpasa – sý sasıdy, oılamasa mı sasıdy – dep aıta kele oqýshylar sý týraly ózderi biletin maqal – mátelderin, qurastyrylyp jazylǵan óleńderi men shyǵarmalaryn oqıdy. Osyndaı oqýshylar shyǵarmashylyǵymen ótkizilgen árbir sabaq qyzyqty, ári tartymdy ótedi.
You Might Also Like
