InfoHub Logo

XIX ǵasyrdyń 30 jyldarynda Bókeı ordasynyń bıleýshisi Jáńgir óziniń handyq qurǵan saltanatyna arnap úlken toı jasaıdy. Toıdyń bolatyn mezgilin bir jyl buryn habarlaıdy. Daıyndyq jumysy jan- jaqty júrgiziledi. Báıgige qosylatyn óren júırik attar jaratylady. Mergender, palýandar alqa top ortasynda kúsh synasýǵa ázirlenedi. Bas báıgi, orta báıgi, sońǵy báıgilerdiń mólsheri belgilenedi. Sultandar, starshınalar, rýbasshylary men baılar Jáńgir hanǵa jaǵynyp, toıdyń shashýyna at-shapan, qaly kilem, qyzyl nar daıyndaıdy. Biraq bul toıdyń daqpyrtyna Isataı batyr men Mahambet onsha elige qoımaıdy.

Toı dúrmegi jazda jaılaýda ótedi. Ony Bekbenbet bı basqarady, kómekshisi noǵaılar taıpasynyń ulyǵy Shombal bı bolady. Toı saltanaty at shabysynan bastalady. Báıgi jarysynyń qashyqtyǵy jetpis shaqyrym bolyp, bılerdiń kópten jarytyp baptaǵan sáıgúlikterimen birge jalǵyz atty kedeılerdiń keıbir sańlaqkerleri de qosylady. Máreniń uzaq bolýyna baılanysty kóptegen attar jolda zoryǵyp qalady. Al  jarysqa túsken attardyń ishinen Táji degen kedeıdiń «Qaraqasqa» dep atalatyn júırigi birinshi, Jáńgir hannyń «Shybyq qaraqasqa» aty ekinshi bolyp ozyp keledi.

Hanǵa jaǵynyp qalamyz deıtinder ne istemeıdi. Olar jeke dara ozyp kelgen qara sıraq kedeıdiń sáıgúligine birinshi báıgeni bermeý úshin «Tájiniń aty joldan qosyldy» dep janjal shyǵarady. Biraq báıgi attaryn júrgizgen shabandozdar Tájiniń atynyń joldan qosylmaǵandyǵyn, jarystyń basynan bastap aıaǵyna deıin oza shaýyp kelgendigin dáleldeıdi. Alaıda, olardyń sózderi iltıpatqa alynbaıdy. Birinshi báıgini hannyń atyna bergisi kelgen toı basshylary — Bekbenbet pen Shombal bıler: «Tájiniń aty báıgi attarynyń tiziminde joq», — dep, oǵan syılyq berýden bas tartady.

Sóıtip, báıgi syılyǵyn alýdan úmit úzgen kedeı Táji:

— Tiliń júırik sheshen ediń, sóz júıesin taýyp, esemdi alyp ber, — dep Qadirbaı aqynǵa shaǵym aıtady. Qadirbaı aqyn:

— Báıgi syılyǵyn alyp berýge meniń shamam kelmeıdi, han aldynda tilim qysqa. Muny Isataı batyrǵa tórelet, ol saǵan báıgińdi «han berse qolynan, bermese jolynan» degenge basyp alyp beredi, — dep aqyl qosady.

Táji Isataıdy tanymaıdy eken. Qadirbaı aqyn oǵan:

— Anaý shette turǵan aq taban qara atty, boz shekpendi, murtty kisi, — dep kórsetedi. Táji Isataıǵa kelip:

— Ýa, batyr, myna toı basshylary Bekbenbet pen Shombal jarysta ozyp kelgen atymnyń báıgisin zorlyq jasap bermeı tur. Muny hanǵa aıtyp, báıgimdi alyp berýge járdem etińiz? — dep ótinedi.

Isataı aryz aıtqan Tájige iltıpatpen qarap:

— Ana atyn jetelep bara jatqan Jáńgir hanǵa baryp ótinishińdi aıt. Seniń artyńnan men de jetemin, — deıdi. Táji hannyń aldyna kelip, atynan domalap túsip, eki tizesin búgip otyra qalyp:

— Ýa, aldıar han, tóreligińizge bas ıdik. Meniń atymnyń báıgiden birinshi bolyp kelgenin búkil halyq rastap tur. Biraq toı basshylary báıgimdi bermeıdi, — dep shaǵymyn aıta bastaıdy. Osy kezde Isataı da hannyń aldyn kes-kestep, Aqtaban atyn oınaqtatyp kelip:

— Han Jáńgir, «oramal ton emes, jol» degen halyq sózi qaıda? Myna paqyrdyń alaqanyn jaıdyrmaı, ozyp kelgen atynyń báıgisin bergiz, — deıdi.

Sonda han:

— Isataı, oryndy jerde de, orynsyz jerde de maǵan tıise beresiń-aý. Anaý tóbeniń baýyrynda eki júz nar taılaq baılaýly jatyr. Solardan shaǵym ıesiniń báıgisine tıesilin sheship ber, — deıdi qyjyrta sóılep. Isataı hannyń qaǵytqan sózine ile jaýap qatyp:

— Jáńgir han, maǵan seniń eki júz nar taılaǵyńnyń esebiniń qajeti joq. Halyq aldyndaǵy seniń ádilettiligiń qajet, — deıdi.

Han ne aıtaryn bilmeı tosylyp qalady. Sóıtip, Isataı batyr halyq aldynda ádilettilikke Jáńgir hannyń basyn ıdirgen eken.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jylqynyń torysy kóp pe, tóbeli kóp pe? (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---