Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 2 kún buryn)
It pen Mysyq bizdiń kórshilerimiz
Aqtóbe oblysy, Shalqar qalasy,
İ. Úrengishbaev atyndaǵy orta mektebi
Shaǵyn ortalyq tobynyń tárbıeshisi
Otarova Oryngúl Sansyzbaıqyzy

It pen Mysyq bizdiń kórshilerimiz

Maqsaty: Balalardyń úı janýary – mysyq týraly áńgimeleı bilýge úıretý.
Damytýshylyq: 2 - 3 sózden turatyn sóılem quratý arqyly aýyzeki sóıleý tilderin damytý.
Tárbıelik: Janýarlarǵa degen qamqorlyq sezimderin oıatý. Balalardy belgili bir zattyń belgileri men sıpattamalyq erekshelikterin kórý, estý, sezý negizinde durys ataı bilýge, tiri tabıǵatpen qoǵamdyq ómirdiń sebep - saldarlyq qarapaıym baılanysyn túsinýge, eresekterdiń kómegimen (kúshikke) janýarǵa qamqorlyq jasaı bilýge daǵdylandyrý. Balalardy kedergilerden ótý kezinde úılesimdi qımyl - qozǵalystardy sapaly oryndaý arqyly shapshańdyqqa, eptilikke tárbıeleý. Balalarǵa shyǵarmashylyq oıyn arqyly emosıalyq kóńil - kúı syılaý, balanyń qorshaǵan ortaǵa degen súıispenshiligin arttyrý, aqyl - oı, adamgershilik, ımandylyq tárbıeleý.
Kórnekilikter. Mysyq, kúshik sýreti, jumsaq oıynshyqtar. Slaıd. Sýretter. Oıynshyq úı janýarlary, shynaıy mysyq pen kúshik kórsetý. Úlestirmeli qurastyrma kespe qaǵazdar.
Ádis - tásil: áńgimelesý, suraq - jaýap, kórsetý, oıyn.
Balalar, bizde búgin erekshe kún! Bizge kóp qonaqtar kelip otyr. Qonaqtarǵa ózimizdiń ádepti bala ekenimizdi kórseteıikshi, qonaqtarǵa ne dep aıtamyz?

İ. Uıymdastyrý kezeńi.
- Sálemetsizder me, apaılar!
Balalarmen sálemdesip, shattyq sheńberin jasaıdy.
Qazir qandaı mezgil?
Jaraısyńdar balalar!
- Aǵashtar qandaı?
- Qar jumsaq.
- Túsi qandaı?
- Túsi aq.
Bizde qonaqta Dara saıahatshy keldi.
Dara jumbaq jasyrady.
Mysyq pen kúshik.
Búgingi Qorshaǵan orta oqý is – áreketindegi taqyryby «It pen mysyq kórshilerimiz»
- Úı janýarlary.
Úı janýarlarynyń paıdasy, túrleri týraly suraıdy. Itter týraly suraıdy.
Tóbetter týraly slaıdtar.
- Kúshiktiń júnderi qandaı ádemi! Túsi qandaı?
- Túsi qara.
- Balalar, kúshiktiń anasyn ne dep ataımyz?
- It dep ataımyz.
- Osy kúshikke at qoıaıyqshy.
Balalar Aqtós dep at qoıady.
- Endi Aqtóstiń dene múshelerine toqtalyp óteıik.
- Mynaý nesi? - Basy.
- Mynaý kózi, al qulaǵy nesheý? - Qulaǵy ekeý.
- Al, mynaý tumsyǵy, keýdesi, aıaǵy. Aıaǵy tórteý eken. Al mynaý quıryǵy. Aqtós adamǵa erkelegende quıryǵyn qozǵaltady. Balalar, kúshik qandaı dybys shyǵarady, bilesińder me? - Áý, áý, áý, áý.
- Kúshik kishkene kezinde sútpen qorektenedi, óskennen keıin súıekti jaqsy kóredi. It úı janýary, jeti qazynanyń biri. It ıesin kórgende qýanady, quıryǵyn bulǵańdatyp, artqy aıaǵyna turady. Adam ıtti jibinen ustap dalaǵa qydyrtady. Daladan kelgennen keıin aıaqtaryn jýady.
Aýyryp qalsa mal dárigerine kórsetedi. It et, balyq, qus etin jáne qurǵaq jem jeıdi.
Ittiń súıikti tamaǵy, ol súıek. IT – adamnyń dosy. Úı ıesi qydyryp ketkende ıt úıdi kúzetip qalady, jáne úı janýarlaryn baǵýǵa da úı ıesine kómektesedi eken. Balalar ıt adamnyń dosy, ony jábirlep urýǵa bolmaıdy. Ol bizdiń, úıimizdi, aýlamyzdy kúzetedi. Al, endi men senderge kúshiktiń anasy ıttiń erligi týraly ertegi aıtyp bereıin.

Ittiń erligi áńgime oqý.
- Baıaǵyda kempir men shal ómir súripti. Olardyń onshaqty qoıy bolypty. Qoı baǵyp kúnderin kóredi eken. Bir kúni qoıǵa qasqyr shaýypty. Túnde kelip bir qoıyn jep ketipti. Kempir men shal «ne isteımiz» dep ýaıymǵa batypty. Oılanyp otyrǵanda úıdiń qasynan bir ıt ótip bara jatady. Shal ıtten aqyl suraıdy.- It: «Olaı bolsa, qoılaryńdy men kúzetip kóreıin»- deıdi. Túnde ıttiń yryldaǵan daýysynan, kempir men shal dalaǵa shyǵady. Qarasa qoılarǵa kelgen qasqyrdy ıt sezip, úrip jatyr eken. Sodan bastap qoılaryna qasqyr jolamaıtyn bolypty. Kempir men shal ıtke rahmetin aıtyp
«sen bizben birge tur, biz saǵan jyly úıshik jasap bereıik»- deıdi.
- It: Jaraıdy men onda, qoılaryń men úıińdi kúzeteıin,- deıdi. It osylaı erlik jasap, adamǵa dos bolypty.
- Balalar, senderge ertegi unady ma?
- Unady.
- Ertegide kimder týraly aıtylǵan?
- Kempir, shal, ıt, qasqyr
- Jaraısyńdar, balalar! Búgingi oqý is - áreketimizde biz kúshikpen tanystyq. Endi kúshigimizdi ortaǵa alyp, oǵan arnap án aıtyp bereıik.

Óleńin oqý:
Kúshigim meniń úrip tur
Bir nárseni sezip tur
Esikti ashyp qarasam
Atam. Ájem kelip tur
Kim ıt, kúshik týraly taqpaq biledi? Úredi úıshikte kúshikter,
Mysyqtyń dybysy shyǵady.
Tárbıeshi balalarǵa sút iship otyrǵan mysyqtyń sýretine qaraýdy usynady. - Mynaý - mysyq. Mysyq sút iship otyr. Sebebi mysyq sútti jaqsy kóredi. Mysyq óte súıkimdi úı janýary. Ol kóp úıde bolady. Mysyqtar óte meırimdi, baýyrmal bolady. Adam mysyqty qolǵa úıretkenine qaramastan, ol jabaıy úı janýary bolyp qalady. Mysyq erkindikti jaqsy kóredi, sondyqtan túnde qydyrady, ol adamsyz ómir súre alady. Mysyqtar et pen balyq jegendi jaqsy kóredi. Taǵy olar sút taǵamdaryn: aıran, sút, qaımaqty jaqsy kóredi. Mysyqtarǵa qurǵaq tamaqtar da beredi. Úlken mysyqtar tyshqan, keıbir mysyqtar shóppen qorektenedi. Mysyqtar óte taza janýarlar, olar ýaqytynda jýynady, ústerin tazalap turady. Ýaqytynda dalaǵa shyǵady.
Mysyqtar uıyqtaǵandy óte jaqsy kóredi. Mysyqty sen renjitseń ol seni tyrnaǵymen tyrnap alady. Sondyqtan mysyqpen abaı bolý kerek. Quıryǵynan tartýǵa bolmaıdy.
Mysyqtyń túsi qara, eki kózi, eki qulaǵy, tórt aıaǵy, quıryǵy bar. Balalar mysyq ta adamnyń dosy.
Iesine ábden baýyr basqan mysyq onyń aýyryp turǵan jerin taýyp sol aýyrǵan jerge jaıǵasyp bar jylýyn berip pyryldaǵan kúıde uıyqtaıdy eken. Mysyqtyń uzyn murtshasy bar ol ıisti dál sezip tabýǵa kómektesedi.

E. Elýbaevtyń «Ala mysyq» óleńin oqyp beredi.
Beti - qolyn jýady.
Tyshqandardy qýady,
Tazalyqty saqtaıdy,
Apam ony maqtaıdy.
- Balalar, mysyq qalaı dybystaıdy? (Mıaý, mıaý). Balalar mysyqtyń dybysyn salady.

Mysyq týraly kim taqpaq biledi?
Saǵat segiz taıandy
Tarǵyl mysyq oıandy
Jatpaıdy ol erinip
Mysyq boıyn jazady.
Sozylady kerilip,
Aıaq – qolyn sozady.
Daǵdysy onyń solaı - dy
Elden buryn turady.
Beti - qolyn jýady,-
Jýmaıdy - aý, jalaıdy. (M. Álimbaev)

Sergitý sáti:
Mysyq pen kúshik qandaı ertegilerdiń keıipkerleri.
«Shalqan», «Maqta qyz», «Tom ı Djerı» mýltfılm t. b.
Balalar olaı bolsa shaǵyn ertegi qoılymyn kóreıik.
Kúshik pen mysyq ertegisin sahnalaý.
Kúshik: «Av - av» men kúshikpin,
Kúshikpin kúshikpin
Túni boıy jatpaımyn,
Tynyshtyqty saqtaımyn. «Av - av»
Oı - oı aıaǵym, aıaǵym, aıaǵym - aı,
Mysyq: «Mıaý - mıaý» bul kim, kimsiń? A kúshik ekensiń ǵoı, ne boldy? sonshama aıqaılap.
Kúshik: «Av - av» mysyq men aýlada oınap júrgenimde aıaǵyma aǵash kirip ketti, meni qutqarshy aıaǵym aýyryp tur. «Av - av» jalynamyn.
Mysyq: Joq men senen qorqamyn, sen meni kúnde qýasyń. Aıaǵyńdaǵy aǵashty alyp seni qutqarsam meni qýa jónelesiń, odan da solaı otyra ber. Men erkin oınaımyn lá - lá - lá mıaý – mıaý.
Kúshik: Mysyq keshirshi endi men saǵan tıispeımin, meni qutqarshy, «Av - av».
Mysyq: jaraıdy onda men seni qutqaraıyn.
Kúshik: Rahmet! Endi ekeýmiz dos bolaıyq, birge dop oınaıyq, men saǵan tıispeımin.
Mysyq: «Mıaý - mıaý» kel ekeýmiz oınaıyqshy mende dop bar.
Mysyq: «Mıaý - mıaý» men sharshap kettim qaıtaıyqshy.
«Kúshik» «Av - av» onda bizdiń úıge dobyńdy ala júr birge oınaıyq.

Balalar 3 topqa bólinedi. Dıdaktıkalyq oıyn: «Mysyq, kúshik, úıshik» sýretin qurastyrý.»
Kúshik qalaı demalyp jatady? Sender kúshikke úıshik jasap berip qamqorymyzǵa alaıyq. Kúshik top úıshik qurastyrady, 2 – shi kúshik, 3 - shi mysyq sýretin qurastyrady.

Qosymsha tapsyrma: «Mysyq pen kúshik neni jaqsy kóredi?» Aıyrmashylyǵyn tap.
Qurastyrǵan úı janýarlar nemen tamaqtanady, myna sýrettegi tamaqtardy ajyratyp mysyq pen kúshik sýretiniń qasyna qoıyndar. Tamaq ishetin arnaıy ydystary bolady.
Jaraısyńdar balalar!
Balalar men senderge jumbaq jasyramyn muqıat tyńdap alyńdar.
Tikireıip qulaǵy
Menen buryn turady.
Boıyn jazyp kerilip,
Beti - qolyn jýady. (Mysyq)
Laǵymnyń qulaǵy seltıip turady,
Qozy kórse bolǵany, ony tura qýady. (kúshik)

Endeshe beıne kóriniske kóńil aýdaraıyqshy. Balalar mysyq pen kúshik týraly múltfılmder kóp. Balalar sabaqtan keıin osy múltfılmdi kórsetemin. Sabaǵymyz aıaqtalyp qaldy. Bárimiz birge búgingi sabaqtaǵy erekshelikterdi este qaldyrý úshin taqpaq aıtamyz.
Tanaýy tyrnalyp, isipti,
Sonda da, qýady mysyqty.
Adamnyń senimdi serigi,
Bul, ıttiń balasy - kúshikti.
Búgingi qonaqqa kelgen mysyq pen kúshikke arnap óleń aıtyp bereıik.
Ala mysyq pańdanady máý máý máý
Áldenege qamdanady máý máý máý
Ala mysyq aılaly
jan - jaǵyna qarady máý máý máý
Aınalany qorǵashtap av, av, av,
Uzyn tili salaqtap av, av, av
Qos qulaǵy salbyrap
Dostyq jaıly án shyrqaıdy av, av, av, máý, máý máý

Qonaqqa kelgen kúshiktiń qarny ashyp qalǵan bolar tamaqtandyraıyq.
Mysyqaıdyń qarny ashqan bolar sút bereıik.
Refleksıalyq – baǵalaý kezeńi.
Búgingi sabaq unady ma?
Qonaqqa neler keldi?
It qalaı dybystaıdy?
Ittiń balasyn «kúshik» dep ataımyz, Kóbine ıtter nemen oınaǵandy unatady?
ıtti nemese kúshikti tamaqtandyrǵan soń, oınatyp bolǵan soń qolymyzdy jýyp otyrýymyz kerek. Qolymyzdy jýmaıtyn bolsaq túrli aýyrýlardy juqtyryp alýymyz múmkin.
It úıde tura ma, álde aýlada ma?
It adamǵa qalaı kómektesedi?

Mysyqtyń balasyn biz «mysyqaı» dep ataımyz.
Balalar, mysyq qaıda turady?
Ol nemen oınaǵandy unatady?
Senderge basyn ızep rahmet aıtyp jatyr.
Jaraısyńdar balalar!
Búgin biz mysyq pen ıt týraly biraz maǵlumattar bildik.
Jaraısyńdar balalar, sender ózderińniń bir - birińmen jaqsy dos ekenderińe sendire bildińder. Olaı bolsa dostyq týraly taqpaqpen sabaǵymyzdy aıaqtaıyq.

Biz kishkentaı balamyz,
Ósip - ónip tolamyz
Tatý - tátti dos bolyp,
Dostyq shebin quramyz.
Jaraısyńdar balalar! Sender búgin ashyq sabaqqa óte jaqsy, jaqsy qatystyńdar sondyqtan sender ata - analaryńdy qýantyńdar.
Baǵalaý: Balalarǵa, Qýanyshty habarlama! dep jazylǵan hat paraǵy taratyldy.

Tolyq nusqasyn júkteý

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama