Zat massasynyń saqtalý zańy
«№2Qashar orta mektebi»KMM
Hımıa páni muǵalim: Tabarıkova Tarbıa Isaevna
Hımıa 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Zat massasynyń saqtalý zańy
Sabaqtyń maqsaty:
a. Bilimdilik: oqýshylardy zat massasynyń saqtalý zańynyń mánin uǵyp, ony qoldana bilýge úıretý
b. damytý: oqýshylardyń oılaý, pikirleri qabiletterin arttyryp, belsendiligin damytý.
v: tárbıelik: óz erkimen bilim alýǵa, jumys jasaýǵa, oıyn jetkize bilýge, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri. dástúrli
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, synı turǵydan oılaý, toptyq jumys, test
Sabaq kórnekiligi: temir, kúkirt, mys untaqtary, spırtsham, synaýyqtar, turǵy, zerthanalyq tarazy.
Sabaq baılanysy: matematıka. fızıka
Kútiletin nátıje: quram turaqtylyq zańy, zat massasy, qospalar, hımıalyq qosylystar, hımıalyq reaksıa zattyń salystyrmaly molekýlalyq massasyn, zat massasyn esepteý, hımıalyq qosylystardyń formýlasyn qurastyra bilý.
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý
2. Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Qospa men hımıalyq qosylystyń aıyrmashylyǵy nede?
2. Zattyń hımıalyq formýlasynyń mańyzy men qajettigi nede
3. Berilgen hımıalyq formýlalardy jazý
4. Alyný ádisine qaramastan hımıalyq qosylystardyń quramy turaqty;
5. Hımıalyq reaksıa kezinde atomdar saqtalady.
Reaksıa nátıjesinde túziletin ónimder bastapqy alynǵan zat quramyndaǵy atomdardan quralady degen qorytyndyǵa kelý. Osy qorytyndylarǵa súıene otyryp, hımıanyń negizgi zańdarynyń biri – zat massasynyń saqtalý zańyn túsindiremin.
Jańa taqyryp:
Sabaq maqsatymen tanystyramyn
Problemalyq suraqtar: 1. Reaksıa kezinde atomdar saqtalsa, reaksıaǵa túsken barlyq atomdardyń massasy saqtala ma?
Osy tusta oqýshylarǵa belgili temir sýlfıdin alý reaksıasyn kórsetýge bolady. Zattardyń quram turaqtylyq qaǵıdasyna saı 7 g temir, 4 g kúkirt ólshep alý kerek. Bastapqy zattardy ólsheımin, reaksıa aıaqtalǵannan keıin túzilgen ónimdi ólsheımin. Sonda túzilgen ónimniń massasy 11 g, al bastapqy alǵan zattardyń jalpy massasy da 11 g - ǵa teń bolady. (KK)
Tájirıbeni taldaý nátıjesinde oqýshylar hımıalyq reaksıada túzilgen ónimderdiń massasy bastapqy zattardyń jalpy massasyna teń bolady degen qorytyndyǵa keledi.
İs júzinde kópshilik jaǵdaıda bul oı durys emes sıaqty bolyp kórinedi. Nege?
Aldyn ala ólshenip alynǵan temir untaǵy ne mys untaǵy qyzdyrylady. Bastapqy zattyń túsiniń ózgergenine oqýshylar nazaryn aýdara otyryp, hımıalyq reaksıanyń júrip jatqanyn aıtamyn. Túzilgen ónim ólshenedi. Bastapqy jáne reaksıa nátıjesinde túzilgen ónimniń massalary teń emes ekenine oqýshylardyń kózi jetedi. Oqýshylar úshin týǵan bul qarama - qaıshylyqty M. V. Lomonosovtyń júrgizgen tájirıbesin aıtyp, túsindiremin. Osydan keıin oqýshylardy zat massasynyń saqtalý zańynyń qazirgi anyqtamasymen tanystyryp, dápterlerine jazǵyzamyn.
Endi zat massasynyń saqtalý zańynyń mańyzyna toqtalaıyq.
Birinshiden, bul zań tabıǵatta zattardyń joqtan paıda bolmaıtynyn nemese múldem joıylmaıtyndyǵyn, ıaǵnı materıanyń máńgi ekendigin dáleldeıdi. Osy arqyly oqýshylarda materıalısik kózqaras qalyptasady, dúnıe tanymdary keńeıedi.
Ekinshiden, bul zań hımıalyq reaksıanyń mánin ashady, ıaǵnı bastapqy zattardyń quramyndaǵy atomdar reaksıa nátıjesinde túziletin zattardyń quramyna kiredi. Bastapqy zattardyń atomdary ózara qaıta toptasyp, jańadan baılanysýynyń nátıjesinde jańa zattar túziledi. Úshinshiden, bul zań hımıalyq reaksıa teńdeýin jazýǵa, sol teńdeý kómegimen esepteý ler júrgizýge múmkindik týǵyzdy. Demek, bastapqy zattardyń bireýiniń massasy belgili bolsa reaksıaǵa túsken basqa zattardyń ne túzilgen zattardyń massasyn eseptep shyǵarýǵa bolady.
Mysaly: 12g kúkirtti temir untaǵymen qyzdyrý nátıjesinde 33g temir sýlfıdi túzildi. Qansha gram temir reaksıaǵa qatysty?
Berilgeni: m(FeS) = 33g ----- Sheshýi: 33g – 12g = 21g ------------- Jaýaby: m(Fe) = 21g
m(S) = 12g ---------------------- T/k: m(Fe) =?
1. Massasy 24g mys sýlfıdi túzilý úshin 16g mys alynǵan. Al kúkirttiń neshe gramy kerek?
2. Massasy 56g magnıı sýlfıdin alý úshin 32g kúkirt jumsaldy. Al magnııdiń qansha gramy jumsalady?
Sabaq sońynda oqýshylarǵa qoıylatyn bekitý suraqtary:
1. Zat massasynyń saqtalý zańyn ashqan kim?
2. Zat massasynyń saqtalý zańynyń anyqtamasyn aıt.
3. Reaksıa nátıjesinde zat massasynyń saqtalatynyn qalaı dáleldeýge bolady?
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma berý: § 15. (1 - 8) Jumys dápteri.
Hımıa páni muǵalim: Tabarıkova Tarbıa Isaevna
Hımıa 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Zat massasynyń saqtalý zańy
Sabaqtyń maqsaty:
a. Bilimdilik: oqýshylardy zat massasynyń saqtalý zańynyń mánin uǵyp, ony qoldana bilýge úıretý
b. damytý: oqýshylardyń oılaý, pikirleri qabiletterin arttyryp, belsendiligin damytý.
v: tárbıelik: óz erkimen bilim alýǵa, jumys jasaýǵa, oıyn jetkize bilýge, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri. dástúrli
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, synı turǵydan oılaý, toptyq jumys, test
Sabaq kórnekiligi: temir, kúkirt, mys untaqtary, spırtsham, synaýyqtar, turǵy, zerthanalyq tarazy.
Sabaq baılanysy: matematıka. fızıka
Kútiletin nátıje: quram turaqtylyq zańy, zat massasy, qospalar, hımıalyq qosylystar, hımıalyq reaksıa zattyń salystyrmaly molekýlalyq massasyn, zat massasyn esepteý, hımıalyq qosylystardyń formýlasyn qurastyra bilý.
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý
2. Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Qospa men hımıalyq qosylystyń aıyrmashylyǵy nede?
2. Zattyń hımıalyq formýlasynyń mańyzy men qajettigi nede
3. Berilgen hımıalyq formýlalardy jazý
4. Alyný ádisine qaramastan hımıalyq qosylystardyń quramy turaqty;
5. Hımıalyq reaksıa kezinde atomdar saqtalady.
Reaksıa nátıjesinde túziletin ónimder bastapqy alynǵan zat quramyndaǵy atomdardan quralady degen qorytyndyǵa kelý. Osy qorytyndylarǵa súıene otyryp, hımıanyń negizgi zańdarynyń biri – zat massasynyń saqtalý zańyn túsindiremin.
Jańa taqyryp:
Sabaq maqsatymen tanystyramyn
Problemalyq suraqtar: 1. Reaksıa kezinde atomdar saqtalsa, reaksıaǵa túsken barlyq atomdardyń massasy saqtala ma?
Osy tusta oqýshylarǵa belgili temir sýlfıdin alý reaksıasyn kórsetýge bolady. Zattardyń quram turaqtylyq qaǵıdasyna saı 7 g temir, 4 g kúkirt ólshep alý kerek. Bastapqy zattardy ólsheımin, reaksıa aıaqtalǵannan keıin túzilgen ónimdi ólsheımin. Sonda túzilgen ónimniń massasy 11 g, al bastapqy alǵan zattardyń jalpy massasy da 11 g - ǵa teń bolady. (KK)
Tájirıbeni taldaý nátıjesinde oqýshylar hımıalyq reaksıada túzilgen ónimderdiń massasy bastapqy zattardyń jalpy massasyna teń bolady degen qorytyndyǵa keledi.
İs júzinde kópshilik jaǵdaıda bul oı durys emes sıaqty bolyp kórinedi. Nege?
Aldyn ala ólshenip alynǵan temir untaǵy ne mys untaǵy qyzdyrylady. Bastapqy zattyń túsiniń ózgergenine oqýshylar nazaryn aýdara otyryp, hımıalyq reaksıanyń júrip jatqanyn aıtamyn. Túzilgen ónim ólshenedi. Bastapqy jáne reaksıa nátıjesinde túzilgen ónimniń massalary teń emes ekenine oqýshylardyń kózi jetedi. Oqýshylar úshin týǵan bul qarama - qaıshylyqty M. V. Lomonosovtyń júrgizgen tájirıbesin aıtyp, túsindiremin. Osydan keıin oqýshylardy zat massasynyń saqtalý zańynyń qazirgi anyqtamasymen tanystyryp, dápterlerine jazǵyzamyn.
Endi zat massasynyń saqtalý zańynyń mańyzyna toqtalaıyq.
Birinshiden, bul zań tabıǵatta zattardyń joqtan paıda bolmaıtynyn nemese múldem joıylmaıtyndyǵyn, ıaǵnı materıanyń máńgi ekendigin dáleldeıdi. Osy arqyly oqýshylarda materıalısik kózqaras qalyptasady, dúnıe tanymdary keńeıedi.
Ekinshiden, bul zań hımıalyq reaksıanyń mánin ashady, ıaǵnı bastapqy zattardyń quramyndaǵy atomdar reaksıa nátıjesinde túziletin zattardyń quramyna kiredi. Bastapqy zattardyń atomdary ózara qaıta toptasyp, jańadan baılanysýynyń nátıjesinde jańa zattar túziledi. Úshinshiden, bul zań hımıalyq reaksıa teńdeýin jazýǵa, sol teńdeý kómegimen esepteý ler júrgizýge múmkindik týǵyzdy. Demek, bastapqy zattardyń bireýiniń massasy belgili bolsa reaksıaǵa túsken basqa zattardyń ne túzilgen zattardyń massasyn eseptep shyǵarýǵa bolady.
Mysaly: 12g kúkirtti temir untaǵymen qyzdyrý nátıjesinde 33g temir sýlfıdi túzildi. Qansha gram temir reaksıaǵa qatysty?
Berilgeni: m(FeS) = 33g ----- Sheshýi: 33g – 12g = 21g ------------- Jaýaby: m(Fe) = 21g
m(S) = 12g ---------------------- T/k: m(Fe) =?
1. Massasy 24g mys sýlfıdi túzilý úshin 16g mys alynǵan. Al kúkirttiń neshe gramy kerek?
2. Massasy 56g magnıı sýlfıdin alý úshin 32g kúkirt jumsaldy. Al magnııdiń qansha gramy jumsalady?
Sabaq sońynda oqýshylarǵa qoıylatyn bekitý suraqtary:
1. Zat massasynyń saqtalý zańyn ashqan kim?
2. Zat massasynyń saqtalý zańynyń anyqtamasyn aıt.
3. Reaksıa nátıjesinde zat massasynyń saqtalatynyn qalaı dáleldeýge bolady?
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma berý: § 15. (1 - 8) Jumys dápteri.
You Might Also Like
