InfoHub Logo

Qyzylorda qalasy,
Taldyaral eldi mekeni №215 orta mektebiniń
fızıka páni muǵalimi Beketova Ǵalıa
Synyby: 8
Sabaqtyń taqyryby:§10. Zattyń menshikti jylý syıymdylyǵy.
Deneni qyzdyrýǵa qajetti nemese ol sýyǵanda bólinetin jylý mólsherin esepteý
Maqsaty:
Bilimdilik:
Zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy neni kórsetetinin jáne birligi ne ekenin bilý. Deneni qyzdyrý úshin qajetti jylý mólsherin qandaı formýlamen esepteýge bolatynyn jáne c, m, t áripterimen qandaı fızıkalyq shamalar belgilengenin bilý. Esepter shyǵarýda 1-kesteni jáne formýlalardy durys qoldana bilý
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý qabiletin, pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.İskerlikterine, óz betimen eńbektený sezimderin, jeke oqýshylardyń bilim daǵdylaryn damytý, este saqtaý qabiletterin damytý, belsendiligin arttyrý.
Tárbıelik: Oqýshylardy alǵyrlyqqa, tapqyrlyqqa, dáldikke, uqyptylyqqa, naqtylyqqa, tazalyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: Dástúrden tys
Sabaq tıpi: Jańa sabaqty meńgertý
Paıdalanylatyn pedagogıkalyq tehnologıa: Aqparattyq tehnologıa
Ádis-tásilderi: Toptastyrý; Túsindirmeli – ıllústratıvti kórnekilik ádis
Qural-jabdyqtar men kórnekiligi: Kompúter, Interaktıvti taqta jabdyqtary, Kompúter slaıdy, toptama qaǵazdar, elektrondy oqýlyq
Pánaralyq baılanys: Jaratylystaný
Paıdalanatyn ádebıetter:
1.Taqyryp boıynsha oqýlyq B.M.Dúısembaev «Mektep» 2004;2008 jyl
2. Pánniń ádistemelik-dıdaktıkalyq quraly
B.M.Dúısembaev Oqytý ádistemesi «Mektep»2008 jyl
3. Aqparattyq qyzmet: gazet, jýrnal
«Matematıka jáne fızıka» №1 2005 jyl
«Matematıka jáne fızıka» №2 2011 jyl
4. Pánaralyq baılanystaǵy oqýlyq Jaratylystaný 7-synyp

Sabaq barysy: İ. Uıymdastyrý
1. Qyzyǵýshylyqty oıatý
a) Sabaqqa kerekti qural-jabdyqtardy daıyndaý, oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn túgendeý, belsene aralasýyn, zeıin qoıyp tyńdaýlaryn talap etý.
á) Synyp oqýshylaryn İ, İİ, İİİ topqa bólip otyrǵyzý

İİ.Maǵynany taný
1)Toptastyrý strategıasyn paıdalanyp «Jylý berilýiniń túrleri» taqyrybynan ótkendi qaıtalaý
2) İ top «Jylýótkizgishtik» toby
İİ top «Konveksıa» toby
İİİ top «Sáýlelený» toby
Ár top oqýshylary óz toptarynyń attaryna baılanysty anyqtama berip, mysaldar keltirip túsinik jasaıdy.

3) Kompúterlik slaıd arqyly §9. Jylý mólsheri. Jylý mólsheriniń birlikteri taqyryby boıynsha suraqtarǵa jaýap berý
1.Jylý berilý kezinde ishki energıanyń ózgerýiniń ólshemin ne dep ataımyz?
Jylý mólsheri
2. Jylý mólsheriniń belgilenýi – Q
3.1g sýdy 1°S- qa qyzdyrý úshin beriletin jylý mólsheri - kalorıa
4.1 kalorıada qansha jylý mólsheri bar? 1kal = 4, 19Dj
5.25 kılodjoýl -? djoýl 25kDj = 25000Dj
6. «kalorıa» sóziniń maǵynasy – latyn sózinen «jylý», «qyzý»

İİİ. Jańa sabaq §10. Zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy.
Deneni qyzdyrýǵa qajetti nemese ol sýyǵanda bólinetin jylý mólsherin esepteý
Kirispe:
Sonymen, sender jylý berilý jolymen dene qyzǵanda beriletin (nemese sýyǵanda olar shyǵaratyn) jylý mólsheri deneniń temperatýrasynyń ózgerýi men massasyna qalaı táýeldi bolsa, dene jasalǵan zattyń tegine de solaı táýeldi bolatynyn bildińder.
Massalary birdeı sý men sútke birdeı gradýsqa qyzdyrý úshin sýǵa-kóp, sútke-az jylý mólsheri qajettigi tájirıbeler negizinde dáleldengen.

İÝ. Jańa sabaqty túsindirý
Esińe saqta!
Massasy 1 kg zattyń temperatýrasynyń 1°S – qa ózgertý úshin qansha mólsherde jylý qajet ekendigin kórsetetin fızıkalyq shamany
zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy dep ataıdy.
zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy – s árpimen belgilenedi.
Ár zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy tájirıbe júzinde anyqtalǵan jáne kestege engizilgen.

Nazar aýdar!
Menshikti jylýsyıymdylyǵy 1 kg zatty 1°S –qa qyzdyrǵanda nemese salqyndatqanda, ishki energıasy qandaı shamaǵa ózgeretinin kórsetedi. Zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy ár túrli agregattyq kúıinde - qatty, suıyq, gaz tárizdi kúıinde túrlishe bolady.
Mysaly: Basqa zattarmen salystyrǵanda, sýdyń menshikti jylýsyıymdylyǵy kóp.
Turǵyn úıdi jylytý júıesinde sýdy paıdalaný yńǵaıly, tıimdi.
Qurlyqtardyń klımatyna qaraǵanda, teńiz, araldardyń klımaty qońyrjaı salqyn keledi.
Nazar aýdar!
Deneni qyzdyrý úshin berilgen nemese salqyndaǵanda odan bólinetin jylý mólsherin esepteý úshin zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵyn deneniń massasyna jáne joǵarǵy temperatýrasy men tómengi temperatýralarynyń aıyrymyna kóbeıtý kerek.
Q = cm (t2 - t1) mundaǵy Q-jylý mólsheri
s- zattyń menshikti jylýsıymdylyǵy
m – deneniń massasy
t1- deneniń bastapqy temperatýrasy
t2 - deneniń sońǵy temperatýrasy

Ý. Jańa sabaqty bekitý
Tájirıbe jasaý Elektrondy oqýlyqpen jumys
Deneni qyzdyrýǵa qajetti nemese ol sýyǵanda bólinetin jylý mólsherin esepteý
Esepter shyǵarý 6-jattyǵý Oqýlyqpen jumys

İ top «Jylýótkizgishtik» toby 6-jattyǵý №1 esep
Ber: Sý -------------------------------Q = cm (t2 - t1)
c= 4200 Dj/kg* °S ---------------Q = 4200 Dj/kg* °S • 0, 25kg • 5 °S =5250Dj
m =250g=0, 25kg
t1= 5 °S
t/k Q-? Dj

İİ top «Konveksıa» toby 6-jattyǵý №2 esep
Ber: Jez -----------------------------Q = cm (t2 - t1)
c= 400Dj/kg* °S ------------------Q = 400 Dj/kg* °S • 0, 2kg (365 °S- 15 °S) =28000Dj
m =0, 2kg
t2= 365 °S
t1= 15 °S
t/k Q-? Dj

İİİ top «Sáýlelený» toby 6-jattyǵý №3 esep
Ber: Sý ---------------------------------Q = cm (t2 - t1)
Q =84 kDj=84000Dj ---------------m = Q /ct
c= 4200Dj/kg* °S --------------------m =84000 Dj/4200Dj/kg* °S • 10 °S =2 kg
t1= 10 °S
t/k m -? kg

Vİ.Qorytyndylaý «Fızıka halyq aýyz ádebıetinde»
1-oqýshy
Bir kúni aty álemge áıgili Aldar kóse Shyq bermes Shyǵaıbaıdyń úıine qonaqqa keledi. Aldar kóse uzaq áńgime aıtyp otyryp qalady da, baı ony shaıǵa shaqyrady. Shaıǵa baıdyń qyzy Bıkesh temirden órilip jasalǵan ydysqa baýyrsaqty salyp ákelip dastarhanǵa qoıyp jatyp bylaı deıdi:
Baýyrsaqty ystyq kezinde jegen dámdirek, sondyqtan da baýyrsaq tez sýyp qalmas úshin myna temirden órip jasalǵan ydysqa ádeıi salyp ákeldim.
Dámnen aýyz tıińizder.
Sonda kópti kórgen qý Aldar bylaı dep jaýap qaıtarady;
Joq, qaryndasym, siz qatelesesiz. Temir ydysta baýyrsaq tez sýıdy, al baýyrsaq tez sýymasyn deseńiz, baýyrsaqty aǵashtan órilip jasalǵan ydysqa salǵanyńyz jón bolar edi.

Suraq Aldardyń dastarhan basynda bergen keńesi durys pa?
2-oqýshy Ertegi «Kún astyndaǵy Kúnekeı qyz»
«Baıqasa eki urtynda kishigirim bir kóldiń sýyndaı sý qalǵan eken, búrkip-búrkip jiberip edi, qyzyl jalyn demde basylyp, temir úı lezde sýyna qaldy»
Suraq Ertegi úzindisinen neni baıqadyńdar?
Sýdyń menshikti jylýsyıymdylyǵyn temirdiń menshikti jylýsyıymdylyǵymen salystyraıyq

Vİİ. Úıge tapsyrma:
§10. Zattyń menshikti jylýsyıymdylyǵy.
Deneni qyzdyrýǵa qajetti nemese ol sýyǵanda bólinetin jylý mólsherin esepteý
İ top «Jylýótkizgishtik» tobyna 6-jattyǵý №4
İİ top «Konveksıa» tobyna 6-jattyǵý №9
İİİ top «Sáýlelený» tobyna 6-jattyǵý №10
Vİ. Baǵalaý.