1929-1931 جىلدارداعى شارۋالار كوتەرىلىسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قايتالاۋ: «1929 - 1931 جىلدارداعى شارۋالار كوتەرىلىسى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: كەڭەستىك داۋىردەگى حالقىمىز باستان كەشىرگەن وقيعالاردى سارالاپ، پىكىرلەسۋ ارقىلى تالداي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ تاريحي وقيعالارعا باعا بەرە الۋ داعدىسىن دامىتۋ، العان بىلىمدەرىن قايتالاۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن شىعارماشىلىق ىزدەنىس، داعدىلارىن سىني تۇرعىدان قالىپتاستىرۋ، ەركىن ويىن ايتا ءبىلۋ مەن سويلەۋ مادەنيەتىنە باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا سول كەزەڭدەگى قازاق حالقىنىڭ باسىنا تونگەن اۋىر قاسىرەتتەن شىعۋدىڭ جولىن ىزدەگەن ەل ازاماتتارىنىڭ ىستەرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، ينتەراكتيۆتى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كارتا، سىزبا، ترەك سحەماسى، تاريحي كىتاپتار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، بەينەفيلم.
قوسىمشا ادەبيەتتەرى: كوكىش رىسباي ۇلى “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحى”. الماتى، 1999ج.، ت. وماربەكوۆ “حح عاسىرداعى قازاقستان تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى.” ا - 2001ج. قوسىمشا گازەت - جۋرنالدار: اقيقات 1993ج. ءساۋىر “قاراقۇمداعى قارۋلى قارسىلىق”، “بالقاشتاعى باس كوتەرۋ”
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
• وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
• وقۋشىلار زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ
• ساياسي جاڭالىقتارمەن تانىستىرۋ
مىنە بالالار بۇگىن بىزگە قوناقتار كەلىپ وتىر.
«كەلگەنشە قوناق ۇيالادى،
كەلگەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى»- دەمەكشى ءبىز ۇياتقا قالماۋعا تىرىسايىق. بار ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. شارۋالار كوتەرىلىسىنىڭ سەبەبى نەدە؟ سەبەبى: عاسىرلار بويى قالىپتاسقان تۇرمىس ۋكلادىنىڭ قيراتىلۋىنا، ورتاشالار مەن كەدەيلەردى كۋلاكتار رەتىندە جويۋعا قارسىلىق.
سيپاتى: شارۋالار بۇقاراسىنىڭ نيەتى ستيحيالى بوي كورسەتۋلەردەن كورىنىس بەردى.
2. قوزعاۋشى كۇشى: شارۋالار بۇقاراسى
3. قارسىلىق ءتۇرى:
● قالالار مەن قۇرىلىستارعا كەتۋ؛
● باسقا ايماقتارعا، ءتىپتى شەتەلگە كوشىپ كەتۋ؛
● ۇجىمشار قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىلەرىن، پارتيا، كەڭەس، كومسومول قىزمەتكەرلەرىن، سوت ورىنداۋشىلارىن ءولتىرۋ؛
● ءوزىن - ءوزى قورعايتىن قارۋلى وتريادتار قۇرۋ؛
● اشىق كوتەرىلىسكە شىعۋ تۇرلەرىندە جاسالدى؛
4. ورتالىقتارى:
● سەمەي وكرۋگى حالىق نارازىلىعىنىڭ ءىرى وشاعىنا اينالدى. 1930 جىلدىڭ اقپان ايىنان مامىر ايىنا دەيىن – زىريانوۆ، وسكەمەن، سامار، شەمونايحا، قاتونقاراعاي اۋداندارىن قامتىعان كۇشتى تولقۋلار ءوتتى.
● تورعاي شارۋالارىنىڭ باتپاققارا كوتەرىلىسى قازاق ولكەلىك كوميتەتى تاراپىنان “بانديتتىك – باسماشى قوزعالىسىنىڭ كورىنىسى” دەپ باعالاندى.
● قاراقۇم اۋدانىنا ورتالىق، باتىس، وڭتۇستىك قازاقستاننان كوتەرىلىسشىلەر اعىلىپ جاتتى. بۇل كوتەرىلىستى ورىنبورداعى 8 - ديۆيزيا باسىپ تاستادى.
● سوزاق اۋدانىنداعى كوتەرىلىس تاباندى ءارى شەبەر ۇيىمداستىرىلۋىمەن ەرەكشەلەندى. كوتەرىلىسشىلەر اۋدان ورتالىعىن باسىپ الىپ، اۋدان باسشىلارىن ءولتىردى.
5. ناتيجەسى
● ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا 372 جاپپاي تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى.
● كەڭەس وكىمەتى 1916 جىلعى ۇلت ازاتتىق قوزعالىسىن باسىپ جانىشتاۋ ءۇشىن دالاعا جازالاۋ ەكسپەديسياسىن جىبەرگەن پاتشا وكىمەتىنىڭ تاجىريبەسىن قايتالادى.
● ماڭعىستاۋ، جىلقوسىن، ويىل، تابىن اۋداندارىنىڭ شارۋالارى قازاقستان جەرىن تاستاپ، تۇرىكمەنستان، قاراقالپاقستان اۋماعىنا، ال ءبىر بولىگى يران مەن اۋعانستانعا كوشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.
● الماتى وكرۋگىنىڭ كوپتەگەن اۋداندارىنىڭ بۇلىك شىعارعان اۋىلدارى جۇڭگو جەرىنە اۋىپ كەتتى.
● 1931 جىلى كوكتەمدە قارقارالى وكرۋگىنىڭ ابىرالى، شىڭعىستاۋ جانە شۇبارتاۋ اۋداندارىندا كوتەرىلىس جاساعان شارۋالار تۇگەلگە دەرلىك قىرىپ تاستالدى.
● كومپارتيا 1932 جىلى قىركۇيەكتە قازاقستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جونىندە قاۋلى قابىلدادى.
● جاساندى جولمەن قۇرىلعان ۇجىمشارلار تاراتىلىپ، حالىققا كۇشتەپ قوعامداستىرىلعان مال - مۇلكى قايتارىلدى.
● 1935 جىلى اقپاندا ەكپىندى ۇجىمشار مۇشەلەرىنىڭ سەزى بولىپ، اۋىلشارۋاشىلىعى ارتەلىنىڭ جاڭا ۇلگى جارعىسى قابىلداندى.
تەستكە نازار اۋدارايىق:
1. ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا قانشا تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى؟ 372
2. قازاقستاندا 1929 - 31 جىلدارداعى قارۋلى كوتەرىلىستىڭ سەبەبى نە؟
ۆ) كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋعا قارسىلىق
3. ۇجىمداستىرۋ جىلدارى بانديتتىك - باسماشى قوزعالىسىنىڭ كورىنىسى دەپ باعالانعان كوتەرىلىس؟ باتپاققارا كوتەرىلىسى
4. الماتى وكرۋگىنىڭ اۋىلدارى قايدا جەر اۋىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى؟ قىتايعا
5. اۋىلشارۋاشىلىعى ارتەلىنىڭ جاڭا ۇلگى جارعىسى قابىلدانعان جىل؟ 1935 ج. اقپان ايى
ەندەشە ساباعىمىزدى قايتالاۋعا كوشەيىك:
* تاريحي سىناقحات
الدارىڭىزداعى تاريحي سىناقحاتقا نازار اۋدارىڭىزدار. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سوزدەردى قويىپ، جازاسىڭدار. تەكسەرىپ، ءماتىندى وقىپ بەرىڭىز
تاپسىرما - 1.
كەڭەس وكىمەتىنە قارسى حالىق نارازىلىعىنىڭ سيپاتى.
قازاقستانداعى وكىمەت ورىندارىنىڭ ساياساتىنا دەگەن نارازىلىقتىڭ العاشقى بەلگىلەرى 1928 جىلى جۇرگىزىلگەن تاركىلەۋ كەزىندە پايدا بولدى. الايدا جاپپاي ۇجىمداستىرۋ ناۋقانى باستالىسىمەن ءبىرقاتار اۋدانداردا نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرى كەدەي جانە ورتاشا شارۋالار بولعان كوتەرىلىستەر بۇرق ەتە ءتۇستى. كوتەرىلىسشىلەر كەڭەس جانە پارتيا مەكەمەلەرىن تالقانداپ، كۇجاتتاردى ورتەدى. الايدا كوتەرىلىسشىلەردىڭ ناشار قارۋلانۋى مەن ولاردىڭ ۇيىمداسپاعانى كوتەرىلىستەردىڭ جەڭىلىسكە ۇشىراۋىنا اكەپ سوقتى. مەملەكەتتىڭ كۇش قولدانۋ ساياساتى شارۋالاردىڭ تاباندى كارسىلىعىنا كەزدەستى.
تاپسىرما - 2
كوپتەگەن اۋدانداردا سوتسىز، تەرگەۋسىز اتۋ جۇزەگە اسىرىلدى. وگپۋ قىزمەتكەرلەرى مەن جەرگىلىكتى كەڭەس جانە پارتيا كىزمەتكەرلەرى تۇتكىندالعانداردى كاليبرلى ۆينتوۆكالارمەن، بىتىرالى مىلتىقتارمەن اتىپ، اياۋسىز قورلادى. بۇل فاكتىلەر قازاقستانداعى كەڭەس وكىمەتىنىڭ 20 - 30 - جىلدارداعى قىلمىستارىن ەڭ قورقىنىشتى، ادامزاتقا قارسى جاسالعان قىلمىستارمەن قاتار قويۋعا بولاتىنىن دالەلدەدى. بۇتىندەي العاندا قازاقتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كەمۋىنە سەبەپشى بولعان «كىشى قازان» ۇجىمداستىرۋ ساياساتىن گەنوسيد دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. ونىمەن ءبىر مەزگىلدە بيلىك ورگاندارى قازاقتاردان «بوساعان» جەرلەرگە كسرو - نىڭ باسقا ايماقتارىنان قۋعىن - سۇرگىنگە ۇشىراعان، مال - مۇلكىنەن ايىرىلعان كۋلاكتاردى اكەلە باستادى. باسشىلىقتىڭ پىكىرىنشە قازاقستاندا بولىپ وتكەن كوتەرىلىستەر تاپتىق كۇرەستىڭ شيەلەنىسۋىنىڭ سالدارى، ءوز قىزمەتىن باياعىدا توقتاتقان «الاش» پارتياسى ارەكەتىنىڭ ناتيجەسى بولدى.
تاپسىرما - 3
1929 - 1931 جىلدارعى حالىقتىڭ بارلىق بوي كورسەتۋلەرى جەڭىلىسكە ۇشىرادى. مۇنىڭ باستى سەبەبى كوتەرىلىسشىلەردىڭ ناشار قارۋلانۋى مەن جەتكىلىكتى ۇيىمداسپاعاندىعىندا ەدى. كوتەرىلىس كوزعالىسىنىڭ تومەندەۋىنە 1930 - 1931جىلدارداعى اشتىق تا از ءرول اتقارعان جوق. السىرەپ، قالجىراعان، اشتىققا ۇشىراعان كوشپەلىلەر ءوز مۇددەلەرىن قولدارىنا قارۋ الىپ قورعاي المادى. نارازىلىقتىڭ نەگىزگى فورماسى - قازاقستاننان تىس جەرلەرگە قونىس اۋدارۋ بولدى.
تاپسىرما - 4
سوزاق كوتەرىلىسى. كەلەسى 1930 جىلدىڭ كوكتەمىندە قازاقستانداعى كوتەرىلىسشىلەر قوزعالىسى كۇشەيە ءتۇستى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى سوزاق اۋدانىندا ءىرى بوي كورسەتۋ بولىپ ءوتتى. ونىڭ باستالۋىنا اۋداندا مال - مۇلكىنەن ايىرىلعان كۋلاكتار مەن ولاردىڭ تۋىستارى ءۇشىن بىرنەشە تۇتقىندار لاگەرىنىڭ اشىلۋى مەن مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى سانالاتىن ورازا ايىندا ءدىني ادەت - عۇرىپتاردى ورىنداعاندارعا وكىمەت ورىندارىنىڭ ايىپ سالۋى سىلتاۋ بولدى. بۇل 30 - جىلداردىڭ باسىنداعى نەعۇرلىم ءىرى كوتەرىلىستەردىڭ ءبىرى. كوتەرىلىسكە 5 مىڭداي ادام قاتىناستى. سول ۋاقىتتاعى دەرەكتەر بويىنشا بۇل وقيعالار «كەڭەس وكىمەتىنە قارسى كونترريەۆوليۋسيالىق قارۋلى كوتەرىلىس» رەتىندە سيپاتتالدى. كەيىنىرەك ت. رىسقۇلوۆتىڭ ي. ستالينگە جازعان حاتىندا اتاپ كورسەتىلگەنىندەي، كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ ءداستۇرلى كوشپەلى كوعامنىڭ ءبىرقاتار ەرەجەلەرىن بۇزۋمەن قاتار جۇرگىزىلدى (قازاقتاردى يت تەرىسى مەن جىلقى قۇيرىعىن تاپسىرۋعا ءماجبۇر ەتتى). ءومىر سالتىن بۇلايشا قورلاۋ كوعامدىق نارازىلىق پەن قارسىلىقتىڭ وسۋىنە اكەپ سوقتى.
تاپسىرما - 5
كوتەرىلىسشىلەرگە قارسى قاتاڭ جازالاۋ شارالارى. 1931 - 1932 جىلدارى اشتىقتان امان قالعان حالىقتىڭ جارتىسى، ياعني 1 ملن 30 مىڭ ادام كوشىپ كەتتى. ولاردىڭ تەك 414 مىڭى عانا قايتىپ ورالدى، 616 مىڭى قايتقان جوق، 200 مىڭى جۇڭگو، مونعوليا، اۋعانستان، يران مەن تۇركياعا كەتتى.
وگپۋ - ءدىڭ دەرەكتەرى بويىنشا 1929 جىلى قازاقستاندا جالپى سانى 350 ادام بولعان 31 كوتەرىلىسشىلەر وتريادى، 1930 - 1932 جىلدارى كوتەرىلىسشىلەر 2 مىڭعا، 1932 - 1933 جىلدارى - 3، 2 مىڭ ادامعا جەتكەن.
*تاقىرىپقا قاتىستى جانە قاتىستى ەمەس سوزدەردى وقي وتىرىپ، «ىشىنە»، «سىرتىنا» كەستەسىن تولتىرۋ. «ىشىنە» باعانىنا ساباققا قاتىستى سوزدەر، ال قاتىستى ەمەس سوزدەر «سىرتىنا» باعانىنا تولتىرىلادى
جۇڭگو، تاركىلەۋ، كەڭەس وكىمەتى، نارازىلىق، ي. ستالين، باتپاققارا، بوستاندىق، سۇلتانبەك شولاقوۆ، تاۋەلسىزدىك، توتەم، استانا، باعدات، سايرام، اقيقات سىيى، ا. قۇنانبايەۆ.
«ىشىنە، سىرتىنا» باعانىنا تولتىرۋ كەستەسى
ىشىنە سىرتىنا
تاركىلەۋ
كەڭەس وكىمەتى
نارازىلىق
ي. ستالين
جۇڭگو
باتپاققارا
بوستاندىق
سۇلتانبەك شولاقوۆ تاۋەلسىزدىك
توتەم
استانا
باعدات
سايرام
اقيقات سىيى
ا. قۇنانبايەۆ
«جىلدار سويلەيدى»
1929 جىلى - 29 قىركۇيەكتە سىرداريا وكرۋگىنىڭ بوستاندىق اۋدانىندا حالىق نارازىلىعى بۇرق ەتە قالدى.
1 قاراشاسىندا باتپاققارادا شارۋالار كوتەرىلىسى باستالدى.
1930 جىلى – اقپان ايىندا سوزاق اۋدانىندا قازاق شارۋالارىنىڭ كوتەرىلىسى باستالدى
25 اقپاندا ىرعىز كوتەرىلىسى باستالدى.
اۋقىمى جاعىنان ۇلكەن دە قۋاتتى كوتەرىلىس وشاقتارىنىڭ ءبىرى – قاراقۇم كوتەرىلىسى ەدى.
7 ساۋىردە قارماقشى مەن ىرعىزدان شىققان جازالاۋشىلار مەن كوتەرىلىسشىلەر اراسىندا ۇرىس بولادى.
شىلدە ايىندا ۇكىمەت ورىندارىنىڭ وپاسىزدىعىنان ەل اراسىنان شىققان نارازىلىقتاردىڭ جاڭا باسشىسى كوپجان جۇبانوۆتىڭ اينالاسىنا 400 شارۋاشىلىقتان 1000 جۋىق قوجالىق يەلەرى توپتاستى.
8 جەلتوقساندا شەشۋشى شايقاس بولدى.
ناۋرىزدا قازالى اۋدانىندا يشان اقمىرزا توسوۆ باستاعان قارۋلى كوتەرىلىس باستالدى.
14 ناۋرىزدا قارەكە ەلدى مەكەنىنىڭ جانىندا بولعان شايقاستا كوتەرىلىسشىلەردەن 170 كىسى، جازالاۋشىلاردان 4 ادام قازا تاۋىپ، 5 ادام جارالاندى.
1931 جىلى – سەمەي جەرىندە اقپان ايىندا باستالعان كوتەرىلىسكە قاتىسۋشىلار 14 اقپاندا قاينار سەلوسىن باسىپ الدى.
20 ماۋسىمىندا ورازالى قاستەكوۆ باستاعان كوتەرىلىسشىلەر قاستەك اۋدانىنداعى /قازىرگى الماتى وبل/ كومسومول اتىنداعى ۇجىمشاردىڭ كەڭسەسىن باسىپ الدى.
«اداي كوتەرىلىسى» دەگەن اتپەن ءمالىم بولعان گۋريەۆ /اتىراۋ/ وكرۋگىنىڭ ماڭعىستاۋ وڭىرىندە جەرگىلىكتى حالىق كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كۇشتەۋ ساياساتىنا اشىق نارازىلىق ءبىلدىردى.
“ساندار سويلەيدى”
ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا 372 تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى.
300، 200، 5551، 883، 15، 2000، 115، 170، 28، 5000، 800
*سىندارلى ويلاۋ (پىكىرتالاس)
شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ
زيانىنان پايداسى كوپ شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ پايداسىنان زيانى كوپ
*جالپى سوزدىك قورى (جسق).
ءار وقۋشى 3 مينۋت ۋاقىت ىشىندە تاقىرىپ بويىنشا 50 ءسوز جازۋ كەرەك. كلاستاعى وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنىڭ جازعان سوزدەرىن ساناپ، ورتاشا كلاستىڭ تاقىرىپ بويىنشا ساپاسىن انىقتاۋعا بولادى.
*“دۇرىس جانە بۇرىس” ويىنى
- سوزاق كوتەرىلىسى سىردىڭ بويىنداعى تۇركىستاننان جاڭاقورعانعا دەيىنگى اۋماقتى قامتىدى. دۇرىس
- بولىس قىزمەتىن اتقارۋشى ءا. جانگەلدين حان بولىپ سايلاندى، ول ءوز باسشىلىعىمەن كوتەرىلىسشىلەردىڭ العاشقى وتريادتارىن قۇردى. – بۇرىس. سۇلتانبەك شولاقوۆ
- كوتەرىلىستى باسۋ ءۇشىن تاشكەنتتەن جالپى سانى 225 ادام بولعان بىرنەشە اسكەريلەندىرىلگەن توپ جىبەرىلدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەر مەن وگپۋ وتريادتارىنىڭ اراسىنداعى العاشقى قاقتىعىس 1930 جىلى 12 اقپاندا سوزاقتىڭ جانىندا بولدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەر سول جىلدىڭ كوكتەمىندە جەڭىسكە جەتتى. – بۇرىس جەڭىلىسكە ۇشىرادى.
- نەعۇرلىم تاباندى ءارى ۇزاققا سوزىلعان كوتەرىلىس اقتوبە، قوستاناي جانە قىزىلوردا وكرۋگتارىنىڭ كولەمدى اۋماعىن قامتىدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەردىڭ نەگىزگى كۇشتەرى قوستاناي وكرۋگىنىڭ جەتىعارا اۋدانىنىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاستى. دۇرىس
- 1933 جىلى 20 اقپاندا وسكەمەنمەن زىريانوۆسك اۋداندارىنىڭ بەس سەلوسىنىڭ شارۋالارى كوتەرىلدى. – بۇرىس. 1930 جىلى
*«تۇلعانى تانى» حالەل دوسمۇحامەد ۇلى
• بۇل كىم؟
• قاي ۋاقىتتاردى ءومىر سۇرگەن؟
• بۇل ادام تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
• بۇل تاريحي تۇلعانىڭ قازاقستانعا قانداي قاتىسى بار؟
*ساباقتى بەكىتۋ:
حح ع. 29 - 31 ج. ج. نارازىلىقتار، كوتەرىلىستەر،
قوزعالىستار كەستەسىن تولتىرۋ
ۋاقىتى 1929 جىلعى 1930 جىلعى 1931 جىلعى
ءىرى كوتەرىلىستەر بولعان جەرلەر
بارىسى
كەڭەس وكىمەتى قارسى قولدانعان شارالار
ناتيجەسى
وقۋشىلار تاقىرىپقا بايلانىستى ءوز سۇراعىن كەلەسى وقۋشىعا قويۋ ارقىلى جاۋاپ الۋ
كارتادان كوتەرىلىس بولعان تاريحي ورىندار مەن ايماقتاردى كورسەت
وسى كوتەرىلىستەردىڭ – حالىق - ازاتتىق قوزعالىستىڭ سەبەپتەرىن، سيپاتىن، قوزعاۋشى كۇشتەرىن انىقتا.
كەڭەس وكىمەتىنىڭ 20 - 30 جىلدارداعى قانداي ساياساتى قازاق شارۋالارىنىڭ نارازىلىعىن تۋعىزدى، نەلىكتەن؟
نەلىكتەن كەڭەس ۇكىمەتى قارۋلى اسكەر جىبەرىپ، حالىقتى قىرعىنعا ۇشىراتتى؟
قاراپايىم وتباسىلار نەلىكتەن شەتەلگە قونىس اۋداردى؟
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ۇبت – دا تاقىرىپقا بايلانىستى كەزدەسەتىن سۇراقتاردى قاراۋ
1. تاقىرىپتى وقىپ قايتالاۋ، مازمۇنداۋ.
2. § 11 بويىنشا تەست قۇراستىرىپ كەلۋ.
3. ساياسي جاڭالىقتار لەگىمەن تانىسۋ./ب ا ق، عالامتور/
قوسىمشا ادەبيەتتەرى: كوكىش رىسباي ۇلى “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحى”. الماتى، 1999ج.، ت. وماربەكوۆ “حح عاسىرداعى قازاقستان تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى.” ا - 2001ج. قوسىمشا گازەت - جۋرنالدار: اقيقات 1993ج. ءساۋىر “قاراقۇمداعى قارۋلى قارسىلىق”، “بالقاشتاعى باس كوتەرۋ”
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: كەڭەستىك داۋىردەگى حالقىمىز باستان كەشىرگەن وقيعالاردى سارالاپ، پىكىرلەسۋ ارقىلى تالداي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ تاريحي وقيعالارعا باعا بەرە الۋ داعدىسىن دامىتۋ، العان بىلىمدەرىن قايتالاۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن شىعارماشىلىق ىزدەنىس، داعدىلارىن سىني تۇرعىدان قالىپتاستىرۋ، ەركىن ويىن ايتا ءبىلۋ مەن سويلەۋ مادەنيەتىنە باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا سول كەزەڭدەگى قازاق حالقىنىڭ باسىنا تونگەن اۋىر قاسىرەتتەن شىعۋدىڭ جولىن ىزدەگەن ەل ازاماتتارىنىڭ ىستەرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، ينتەراكتيۆتى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كارتا، سىزبا، ترەك سحەماسى، تاريحي كىتاپتار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، بەينەفيلم.
قوسىمشا ادەبيەتتەرى: كوكىش رىسباي ۇلى “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحى”. الماتى، 1999ج.، ت. وماربەكوۆ “حح عاسىرداعى قازاقستان تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى.” ا - 2001ج. قوسىمشا گازەت - جۋرنالدار: اقيقات 1993ج. ءساۋىر “قاراقۇمداعى قارۋلى قارسىلىق”، “بالقاشتاعى باس كوتەرۋ”
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
• وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
• وقۋشىلار زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ
• ساياسي جاڭالىقتارمەن تانىستىرۋ
مىنە بالالار بۇگىن بىزگە قوناقتار كەلىپ وتىر.
«كەلگەنشە قوناق ۇيالادى،
كەلگەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى»- دەمەكشى ءبىز ۇياتقا قالماۋعا تىرىسايىق. بار ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. شارۋالار كوتەرىلىسىنىڭ سەبەبى نەدە؟ سەبەبى: عاسىرلار بويى قالىپتاسقان تۇرمىس ۋكلادىنىڭ قيراتىلۋىنا، ورتاشالار مەن كەدەيلەردى كۋلاكتار رەتىندە جويۋعا قارسىلىق.
سيپاتى: شارۋالار بۇقاراسىنىڭ نيەتى ستيحيالى بوي كورسەتۋلەردەن كورىنىس بەردى.
2. قوزعاۋشى كۇشى: شارۋالار بۇقاراسى
3. قارسىلىق ءتۇرى:
● قالالار مەن قۇرىلىستارعا كەتۋ؛
● باسقا ايماقتارعا، ءتىپتى شەتەلگە كوشىپ كەتۋ؛
● ۇجىمشار قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىلەرىن، پارتيا، كەڭەس، كومسومول قىزمەتكەرلەرىن، سوت ورىنداۋشىلارىن ءولتىرۋ؛
● ءوزىن - ءوزى قورعايتىن قارۋلى وتريادتار قۇرۋ؛
● اشىق كوتەرىلىسكە شىعۋ تۇرلەرىندە جاسالدى؛
4. ورتالىقتارى:
● سەمەي وكرۋگى حالىق نارازىلىعىنىڭ ءىرى وشاعىنا اينالدى. 1930 جىلدىڭ اقپان ايىنان مامىر ايىنا دەيىن – زىريانوۆ، وسكەمەن، سامار، شەمونايحا، قاتونقاراعاي اۋداندارىن قامتىعان كۇشتى تولقۋلار ءوتتى.
● تورعاي شارۋالارىنىڭ باتپاققارا كوتەرىلىسى قازاق ولكەلىك كوميتەتى تاراپىنان “بانديتتىك – باسماشى قوزعالىسىنىڭ كورىنىسى” دەپ باعالاندى.
● قاراقۇم اۋدانىنا ورتالىق، باتىس، وڭتۇستىك قازاقستاننان كوتەرىلىسشىلەر اعىلىپ جاتتى. بۇل كوتەرىلىستى ورىنبورداعى 8 - ديۆيزيا باسىپ تاستادى.
● سوزاق اۋدانىنداعى كوتەرىلىس تاباندى ءارى شەبەر ۇيىمداستىرىلۋىمەن ەرەكشەلەندى. كوتەرىلىسشىلەر اۋدان ورتالىعىن باسىپ الىپ، اۋدان باسشىلارىن ءولتىردى.
5. ناتيجەسى
● ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا 372 جاپپاي تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى.
● كەڭەس وكىمەتى 1916 جىلعى ۇلت ازاتتىق قوزعالىسىن باسىپ جانىشتاۋ ءۇشىن دالاعا جازالاۋ ەكسپەديسياسىن جىبەرگەن پاتشا وكىمەتىنىڭ تاجىريبەسىن قايتالادى.
● ماڭعىستاۋ، جىلقوسىن، ويىل، تابىن اۋداندارىنىڭ شارۋالارى قازاقستان جەرىن تاستاپ، تۇرىكمەنستان، قاراقالپاقستان اۋماعىنا، ال ءبىر بولىگى يران مەن اۋعانستانعا كوشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.
● الماتى وكرۋگىنىڭ كوپتەگەن اۋداندارىنىڭ بۇلىك شىعارعان اۋىلدارى جۇڭگو جەرىنە اۋىپ كەتتى.
● 1931 جىلى كوكتەمدە قارقارالى وكرۋگىنىڭ ابىرالى، شىڭعىستاۋ جانە شۇبارتاۋ اۋداندارىندا كوتەرىلىس جاساعان شارۋالار تۇگەلگە دەرلىك قىرىپ تاستالدى.
● كومپارتيا 1932 جىلى قىركۇيەكتە قازاقستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جونىندە قاۋلى قابىلدادى.
● جاساندى جولمەن قۇرىلعان ۇجىمشارلار تاراتىلىپ، حالىققا كۇشتەپ قوعامداستىرىلعان مال - مۇلكى قايتارىلدى.
● 1935 جىلى اقپاندا ەكپىندى ۇجىمشار مۇشەلەرىنىڭ سەزى بولىپ، اۋىلشارۋاشىلىعى ارتەلىنىڭ جاڭا ۇلگى جارعىسى قابىلداندى.
تەستكە نازار اۋدارايىق:
1. ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا قانشا تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى؟ 372
2. قازاقستاندا 1929 - 31 جىلدارداعى قارۋلى كوتەرىلىستىڭ سەبەبى نە؟
ۆ) كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋعا قارسىلىق
3. ۇجىمداستىرۋ جىلدارى بانديتتىك - باسماشى قوزعالىسىنىڭ كورىنىسى دەپ باعالانعان كوتەرىلىس؟ باتپاققارا كوتەرىلىسى
4. الماتى وكرۋگىنىڭ اۋىلدارى قايدا جەر اۋىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى؟ قىتايعا
5. اۋىلشارۋاشىلىعى ارتەلىنىڭ جاڭا ۇلگى جارعىسى قابىلدانعان جىل؟ 1935 ج. اقپان ايى
ەندەشە ساباعىمىزدى قايتالاۋعا كوشەيىك:
* تاريحي سىناقحات
الدارىڭىزداعى تاريحي سىناقحاتقا نازار اۋدارىڭىزدار. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سوزدەردى قويىپ، جازاسىڭدار. تەكسەرىپ، ءماتىندى وقىپ بەرىڭىز
تاپسىرما - 1.
كەڭەس وكىمەتىنە قارسى حالىق نارازىلىعىنىڭ سيپاتى.
قازاقستانداعى وكىمەت ورىندارىنىڭ ساياساتىنا دەگەن نارازىلىقتىڭ العاشقى بەلگىلەرى 1928 جىلى جۇرگىزىلگەن تاركىلەۋ كەزىندە پايدا بولدى. الايدا جاپپاي ۇجىمداستىرۋ ناۋقانى باستالىسىمەن ءبىرقاتار اۋدانداردا نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرى كەدەي جانە ورتاشا شارۋالار بولعان كوتەرىلىستەر بۇرق ەتە ءتۇستى. كوتەرىلىسشىلەر كەڭەس جانە پارتيا مەكەمەلەرىن تالقانداپ، كۇجاتتاردى ورتەدى. الايدا كوتەرىلىسشىلەردىڭ ناشار قارۋلانۋى مەن ولاردىڭ ۇيىمداسپاعانى كوتەرىلىستەردىڭ جەڭىلىسكە ۇشىراۋىنا اكەپ سوقتى. مەملەكەتتىڭ كۇش قولدانۋ ساياساتى شارۋالاردىڭ تاباندى كارسىلىعىنا كەزدەستى.
تاپسىرما - 2
كوپتەگەن اۋدانداردا سوتسىز، تەرگەۋسىز اتۋ جۇزەگە اسىرىلدى. وگپۋ قىزمەتكەرلەرى مەن جەرگىلىكتى كەڭەس جانە پارتيا كىزمەتكەرلەرى تۇتكىندالعانداردى كاليبرلى ۆينتوۆكالارمەن، بىتىرالى مىلتىقتارمەن اتىپ، اياۋسىز قورلادى. بۇل فاكتىلەر قازاقستانداعى كەڭەس وكىمەتىنىڭ 20 - 30 - جىلدارداعى قىلمىستارىن ەڭ قورقىنىشتى، ادامزاتقا قارسى جاسالعان قىلمىستارمەن قاتار قويۋعا بولاتىنىن دالەلدەدى. بۇتىندەي العاندا قازاقتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كەمۋىنە سەبەپشى بولعان «كىشى قازان» ۇجىمداستىرۋ ساياساتىن گەنوسيد دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. ونىمەن ءبىر مەزگىلدە بيلىك ورگاندارى قازاقتاردان «بوساعان» جەرلەرگە كسرو - نىڭ باسقا ايماقتارىنان قۋعىن - سۇرگىنگە ۇشىراعان، مال - مۇلكىنەن ايىرىلعان كۋلاكتاردى اكەلە باستادى. باسشىلىقتىڭ پىكىرىنشە قازاقستاندا بولىپ وتكەن كوتەرىلىستەر تاپتىق كۇرەستىڭ شيەلەنىسۋىنىڭ سالدارى، ءوز قىزمەتىن باياعىدا توقتاتقان «الاش» پارتياسى ارەكەتىنىڭ ناتيجەسى بولدى.
تاپسىرما - 3
1929 - 1931 جىلدارعى حالىقتىڭ بارلىق بوي كورسەتۋلەرى جەڭىلىسكە ۇشىرادى. مۇنىڭ باستى سەبەبى كوتەرىلىسشىلەردىڭ ناشار قارۋلانۋى مەن جەتكىلىكتى ۇيىمداسپاعاندىعىندا ەدى. كوتەرىلىس كوزعالىسىنىڭ تومەندەۋىنە 1930 - 1931جىلدارداعى اشتىق تا از ءرول اتقارعان جوق. السىرەپ، قالجىراعان، اشتىققا ۇشىراعان كوشپەلىلەر ءوز مۇددەلەرىن قولدارىنا قارۋ الىپ قورعاي المادى. نارازىلىقتىڭ نەگىزگى فورماسى - قازاقستاننان تىس جەرلەرگە قونىس اۋدارۋ بولدى.
تاپسىرما - 4
سوزاق كوتەرىلىسى. كەلەسى 1930 جىلدىڭ كوكتەمىندە قازاقستانداعى كوتەرىلىسشىلەر قوزعالىسى كۇشەيە ءتۇستى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى سوزاق اۋدانىندا ءىرى بوي كورسەتۋ بولىپ ءوتتى. ونىڭ باستالۋىنا اۋداندا مال - مۇلكىنەن ايىرىلعان كۋلاكتار مەن ولاردىڭ تۋىستارى ءۇشىن بىرنەشە تۇتقىندار لاگەرىنىڭ اشىلۋى مەن مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى سانالاتىن ورازا ايىندا ءدىني ادەت - عۇرىپتاردى ورىنداعاندارعا وكىمەت ورىندارىنىڭ ايىپ سالۋى سىلتاۋ بولدى. بۇل 30 - جىلداردىڭ باسىنداعى نەعۇرلىم ءىرى كوتەرىلىستەردىڭ ءبىرى. كوتەرىلىسكە 5 مىڭداي ادام قاتىناستى. سول ۋاقىتتاعى دەرەكتەر بويىنشا بۇل وقيعالار «كەڭەس وكىمەتىنە قارسى كونترريەۆوليۋسيالىق قارۋلى كوتەرىلىس» رەتىندە سيپاتتالدى. كەيىنىرەك ت. رىسقۇلوۆتىڭ ي. ستالينگە جازعان حاتىندا اتاپ كورسەتىلگەنىندەي، كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ ءداستۇرلى كوشپەلى كوعامنىڭ ءبىرقاتار ەرەجەلەرىن بۇزۋمەن قاتار جۇرگىزىلدى (قازاقتاردى يت تەرىسى مەن جىلقى قۇيرىعىن تاپسىرۋعا ءماجبۇر ەتتى). ءومىر سالتىن بۇلايشا قورلاۋ كوعامدىق نارازىلىق پەن قارسىلىقتىڭ وسۋىنە اكەپ سوقتى.
تاپسىرما - 5
كوتەرىلىسشىلەرگە قارسى قاتاڭ جازالاۋ شارالارى. 1931 - 1932 جىلدارى اشتىقتان امان قالعان حالىقتىڭ جارتىسى، ياعني 1 ملن 30 مىڭ ادام كوشىپ كەتتى. ولاردىڭ تەك 414 مىڭى عانا قايتىپ ورالدى، 616 مىڭى قايتقان جوق، 200 مىڭى جۇڭگو، مونعوليا، اۋعانستان، يران مەن تۇركياعا كەتتى.
وگپۋ - ءدىڭ دەرەكتەرى بويىنشا 1929 جىلى قازاقستاندا جالپى سانى 350 ادام بولعان 31 كوتەرىلىسشىلەر وتريادى، 1930 - 1932 جىلدارى كوتەرىلىسشىلەر 2 مىڭعا، 1932 - 1933 جىلدارى - 3، 2 مىڭ ادامعا جەتكەن.
*تاقىرىپقا قاتىستى جانە قاتىستى ەمەس سوزدەردى وقي وتىرىپ، «ىشىنە»، «سىرتىنا» كەستەسىن تولتىرۋ. «ىشىنە» باعانىنا ساباققا قاتىستى سوزدەر، ال قاتىستى ەمەس سوزدەر «سىرتىنا» باعانىنا تولتىرىلادى
جۇڭگو، تاركىلەۋ، كەڭەس وكىمەتى، نارازىلىق، ي. ستالين، باتپاققارا، بوستاندىق، سۇلتانبەك شولاقوۆ، تاۋەلسىزدىك، توتەم، استانا، باعدات، سايرام، اقيقات سىيى، ا. قۇنانبايەۆ.
«ىشىنە، سىرتىنا» باعانىنا تولتىرۋ كەستەسى
ىشىنە سىرتىنا
تاركىلەۋ
كەڭەس وكىمەتى
نارازىلىق
ي. ستالين
جۇڭگو
باتپاققارا
بوستاندىق
سۇلتانبەك شولاقوۆ تاۋەلسىزدىك
توتەم
استانا
باعدات
سايرام
اقيقات سىيى
ا. قۇنانبايەۆ
«جىلدار سويلەيدى»
1929 جىلى - 29 قىركۇيەكتە سىرداريا وكرۋگىنىڭ بوستاندىق اۋدانىندا حالىق نارازىلىعى بۇرق ەتە قالدى.
1 قاراشاسىندا باتپاققارادا شارۋالار كوتەرىلىسى باستالدى.
1930 جىلى – اقپان ايىندا سوزاق اۋدانىندا قازاق شارۋالارىنىڭ كوتەرىلىسى باستالدى
25 اقپاندا ىرعىز كوتەرىلىسى باستالدى.
اۋقىمى جاعىنان ۇلكەن دە قۋاتتى كوتەرىلىس وشاقتارىنىڭ ءبىرى – قاراقۇم كوتەرىلىسى ەدى.
7 ساۋىردە قارماقشى مەن ىرعىزدان شىققان جازالاۋشىلار مەن كوتەرىلىسشىلەر اراسىندا ۇرىس بولادى.
شىلدە ايىندا ۇكىمەت ورىندارىنىڭ وپاسىزدىعىنان ەل اراسىنان شىققان نارازىلىقتاردىڭ جاڭا باسشىسى كوپجان جۇبانوۆتىڭ اينالاسىنا 400 شارۋاشىلىقتان 1000 جۋىق قوجالىق يەلەرى توپتاستى.
8 جەلتوقساندا شەشۋشى شايقاس بولدى.
ناۋرىزدا قازالى اۋدانىندا يشان اقمىرزا توسوۆ باستاعان قارۋلى كوتەرىلىس باستالدى.
14 ناۋرىزدا قارەكە ەلدى مەكەنىنىڭ جانىندا بولعان شايقاستا كوتەرىلىسشىلەردەن 170 كىسى، جازالاۋشىلاردان 4 ادام قازا تاۋىپ، 5 ادام جارالاندى.
1931 جىلى – سەمەي جەرىندە اقپان ايىندا باستالعان كوتەرىلىسكە قاتىسۋشىلار 14 اقپاندا قاينار سەلوسىن باسىپ الدى.
20 ماۋسىمىندا ورازالى قاستەكوۆ باستاعان كوتەرىلىسشىلەر قاستەك اۋدانىنداعى /قازىرگى الماتى وبل/ كومسومول اتىنداعى ۇجىمشاردىڭ كەڭسەسىن باسىپ الدى.
«اداي كوتەرىلىسى» دەگەن اتپەن ءمالىم بولعان گۋريەۆ /اتىراۋ/ وكرۋگىنىڭ ماڭعىستاۋ وڭىرىندە جەرگىلىكتى حالىق كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كۇشتەۋ ساياساتىنا اشىق نارازىلىق ءبىلدىردى.
“ساندار سويلەيدى”
ۇجىمداستىرۋ جىلدارى رەسپۋبليكا اۋماعىندا 372 تولقۋلار مەن كوتەرىلىستەر ورىن الدى.
300، 200، 5551، 883، 15، 2000، 115، 170، 28، 5000، 800
*سىندارلى ويلاۋ (پىكىرتالاس)
شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ
زيانىنان پايداسى كوپ شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ پايداسىنان زيانى كوپ
*جالپى سوزدىك قورى (جسق).
ءار وقۋشى 3 مينۋت ۋاقىت ىشىندە تاقىرىپ بويىنشا 50 ءسوز جازۋ كەرەك. كلاستاعى وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنىڭ جازعان سوزدەرىن ساناپ، ورتاشا كلاستىڭ تاقىرىپ بويىنشا ساپاسىن انىقتاۋعا بولادى.
*“دۇرىس جانە بۇرىس” ويىنى
- سوزاق كوتەرىلىسى سىردىڭ بويىنداعى تۇركىستاننان جاڭاقورعانعا دەيىنگى اۋماقتى قامتىدى. دۇرىس
- بولىس قىزمەتىن اتقارۋشى ءا. جانگەلدين حان بولىپ سايلاندى، ول ءوز باسشىلىعىمەن كوتەرىلىسشىلەردىڭ العاشقى وتريادتارىن قۇردى. – بۇرىس. سۇلتانبەك شولاقوۆ
- كوتەرىلىستى باسۋ ءۇشىن تاشكەنتتەن جالپى سانى 225 ادام بولعان بىرنەشە اسكەريلەندىرىلگەن توپ جىبەرىلدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەر مەن وگپۋ وتريادتارىنىڭ اراسىنداعى العاشقى قاقتىعىس 1930 جىلى 12 اقپاندا سوزاقتىڭ جانىندا بولدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەر سول جىلدىڭ كوكتەمىندە جەڭىسكە جەتتى. – بۇرىس جەڭىلىسكە ۇشىرادى.
- نەعۇرلىم تاباندى ءارى ۇزاققا سوزىلعان كوتەرىلىس اقتوبە، قوستاناي جانە قىزىلوردا وكرۋگتارىنىڭ كولەمدى اۋماعىن قامتىدى. دۇرىس
- كوتەرىلىسشىلەردىڭ نەگىزگى كۇشتەرى قوستاناي وكرۋگىنىڭ جەتىعارا اۋدانىنىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاستى. دۇرىس
- 1933 جىلى 20 اقپاندا وسكەمەنمەن زىريانوۆسك اۋداندارىنىڭ بەس سەلوسىنىڭ شارۋالارى كوتەرىلدى. – بۇرىس. 1930 جىلى
*«تۇلعانى تانى» حالەل دوسمۇحامەد ۇلى
• بۇل كىم؟
• قاي ۋاقىتتاردى ءومىر سۇرگەن؟
• بۇل ادام تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
• بۇل تاريحي تۇلعانىڭ قازاقستانعا قانداي قاتىسى بار؟
*ساباقتى بەكىتۋ:
حح ع. 29 - 31 ج. ج. نارازىلىقتار، كوتەرىلىستەر،
قوزعالىستار كەستەسىن تولتىرۋ
ۋاقىتى 1929 جىلعى 1930 جىلعى 1931 جىلعى
ءىرى كوتەرىلىستەر بولعان جەرلەر
بارىسى
كەڭەس وكىمەتى قارسى قولدانعان شارالار
ناتيجەسى
وقۋشىلار تاقىرىپقا بايلانىستى ءوز سۇراعىن كەلەسى وقۋشىعا قويۋ ارقىلى جاۋاپ الۋ
كارتادان كوتەرىلىس بولعان تاريحي ورىندار مەن ايماقتاردى كورسەت
وسى كوتەرىلىستەردىڭ – حالىق - ازاتتىق قوزعالىستىڭ سەبەپتەرىن، سيپاتىن، قوزعاۋشى كۇشتەرىن انىقتا.
كەڭەس وكىمەتىنىڭ 20 - 30 جىلدارداعى قانداي ساياساتى قازاق شارۋالارىنىڭ نارازىلىعىن تۋعىزدى، نەلىكتەن؟
نەلىكتەن كەڭەس ۇكىمەتى قارۋلى اسكەر جىبەرىپ، حالىقتى قىرعىنعا ۇشىراتتى؟
قاراپايىم وتباسىلار نەلىكتەن شەتەلگە قونىس اۋداردى؟
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ۇبت – دا تاقىرىپقا بايلانىستى كەزدەسەتىن سۇراقتاردى قاراۋ
1. تاقىرىپتى وقىپ قايتالاۋ، مازمۇنداۋ.
2. § 11 بويىنشا تەست قۇراستىرىپ كەلۋ.
3. ساياسي جاڭالىقتار لەگىمەن تانىسۋ./ب ا ق، عالامتور/
قوسىمشا ادەبيەتتەرى: كوكىش رىسباي ۇلى “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحى”. الماتى، 1999ج.، ت. وماربەكوۆ “حح عاسىرداعى قازاقستان تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى.” ا - 2001ج. قوسىمشا گازەت - جۋرنالدار: اقيقات 1993ج. ءساۋىر “قاراقۇمداعى قارۋلى قارسىلىق”، “بالقاشتاعى باس كوتەرۋ”
You Might Also Like
