ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) ءسوز قۇرامىن تالداي وتىرىپ، ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋىن مەڭگەرۋ؛
2) ساۋات اشۋ جۇمىستارى: كورۋ - ەستۋ ديكتانتى ارقىلى ساۋاتتى جازۋ، تالداۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ.
3) سالت - ءداستۇردى قۇرمەتتەي بىلۋگە: قوناق كۇتۋگە، ادەپتىلىككە، ماقال - ماتەلدەردى دۇرىس قولدانا بىلۋگە باۋلۋ جۇمىستارى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، ماقال - ماتەلدەر، ديكتانت جيناقتارى، كۇي، سيفرلار، ەرەجە (پلاكاتتا)، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق، جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ.
ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ا) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ.(ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا توپتىڭ اتىن قۇراستىرۋ)
1 - توپ. سانداردى ءوسۋ رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(ءتۇبىر).
2 - توپ. سانداردى كەمۋ رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(جۇرناق).
3 - توپ. تاق سانداردى رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(جالعاۋ).
ب) «ماقال ءسوزدىڭ مايەگى»- قوناقتارعا ارناۋ.
(ءار توپتان ءبىر بالادان شىعىپ، ماقالدار ايتىسادى)
ءى سالەمەتسىزدەر مە؟ «كورگەن جەردە اۋىل بار»، - دەپ ءبىزدىڭ 3 «ە» سىنىبىنا كەلىپ قالدىڭىزدار ما؟
ءىى «الىستان التى جاسار بالار كەلسە، الپىستاعى شال سالەم بەرەدى»، - دەمەكشى، قالدارىڭىز قالاي؟
ءىىى «الىستان سالەم بەرەدى، ادەپتى ەلدىڭ بالاسى»، - دەگەندەي، سىنىبىمىزدىڭ بالالارى سونداي ادەپتى.
IV «كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەننەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى»، - دەۋشى ەدى، تورگە شىعىڭىزدار.
V «جات اسىنا قارايدى، دوس باسىنا قارايدى»، - دەۋشى ەدى، اتالارىمىز، قىسىلماڭىزدار.
Vءى «قوناعىڭ سىيلاسا تورگە شىق»، - دەۋشى ەدى، اجەلەرىمىز، تىڭداي وتىرىڭىزدار.
Vءىى «جىلقى كىسىنەسكەنشە، ادام سويلەسكەنشە»، - تانىسا وتىرايىق.
Vءىىى «مىڭنىڭ ءتۇسىن تانىعانشا، ءبىردىڭ اتىن ءبىل»،- دەگەن. مەنىڭ ەسىمىم - سابينا، قاسىمداعى قۇربىلارىم - باعجان مەن گاۋحار، جانە سىنىپتاستارىم.
ءىح «اس – ادامنىڭ ارقاۋى»، - دەگەن، ءدام تاتا وتىرىڭىزدار.
ح راحمەت، «جاقسى اس قالعانشا، جامان قارىن جارىلسىن»، - دەگەن، راحمەت!
ءحى «دوسىڭنىڭ اسىن – قاسىنداي ءىش!»، - دەمەكشى، اللا ريزا بولسىن!
ءحىى «داستارحانعا اس قويدىم، ەكى قولدى بوس قويدىم»، - دەگەن، اس الا وتىرىڭىزدار.
ءحىىى «شىن كوڭىلمەن بەرسە، قارا سۋ دا بال تاتىر»،- دەگەن.
ءحىV ءيا، «دوسى جوق ادام، تۇزى جوق تاعام»، - دەمەكشى، دوس كوپ بولعانعا نە جەتسىن!
حV حالقىمىزدا «قوناق كادە»، - دەگەن بولۋشى ەدى. نە بىلەسىڭدەر، نە ۇيرەندىڭدەر، كورسەتە وتىرىڭدار سىنىپتاستارىم.
ءمۇعالىم: - ەندەشە بالالار، توپ جارىسىنا كىرىسەلىك، بىلگەنىمىزدى قوناقتاردان ايامايىق.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «قايتالاۋ – ءبىلىم اناسى»
ا) ءسوز ءقۇرامىن قايتالاۋ: - ءتۇبىر دەگەن نە؟
- قوسىمشا دەگەن نە
- قوسىمشانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ قانداي؟
- جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
- تۋىندى ءسوز قالاي جاسالادى؟
ب) زەرەكتىلىك ديكتانتى: سلايدتان كورسەتۋ. سويلەمدەردى وقىپ، ەستە ساقتاپ، جازىپ، تالداۋ. باعدارشاممەن تەكسەرۋ ( جاسىل – دۇرىس، قىزىل – قاتە)
جاڭا ساباق: «ءبارىن بىلگىم كەلەدى»
ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋىن ءتۇسىندىرۋ: قاتاڭ(ك، ق، پ) دىبىستارىنان سوڭ ءى، ى، ۋ دىبىستارى جالعانعاندا ك، ق، پ ۇياڭ گ، ع، ب دىبىستارىنا اينالادى. مىسالى:
سلايد كورسەتۋ: كيمەشەك – كيمەشەگى ءى، ى – ءتۇسىندىرۋ
قىزعالداق – قىزعالداعى
توك – توگۋ ۋ – ءتۇسىندىرۋ
سەپ – سەبۋ
ەرەجە: قوسىمشا جالعانعاندا، كەيبىر ءتۇبىر سوزدەردىڭ جازىلۋى وزگەرەدى: دوپ – دوبى، سەپ – سەۋىپ. حالىق – حالقى.
سەرگىتۋ ءساتى: «جەلسىز تۇندە جارىق اي»( قيمىلىن كورسەتە ورىنداۋ)
جاتتىعۋ جۇمىستارى: 271 - جاتتىعۋ – تاقتاعا ورىندالادى
(ى، ءى ارىپتەرىن جالعاپ جازۋ وزگەرگەن ارىپتەردىڭ استىن ءبىر، جالعاۋدىڭ استىن ەكى رەت سىزۋ)
ءى توپ – استىق، قوناق، بوبەك، ورنەك.
ءىى توپ – قۇراق، بۇلاق، كولىك، بىلەك.
ءىىى توپ – جۇرەك، جارىق، وداق، تەرەك.
272 – جاتتىعۋ - وزدىك جۇمىس. (قارامەن جازىلعان ءسوزدىڭ ءتۇبىرىن تابۋ)
وقۋلىقپەن جۇمىس: ەرەجەنى وقىپ، جاتتاۋ.
قورىتۋ: ۆەنن دياگرامماسىن قۇرۋ
-- ى، ءى، ۋ ارىپتەرىن جالعاعاندا ءتۇبىر ءسوز قالاي وزگەرەدى؟ مىسالدار ايتىڭدار.
ۇيگە تاپسىرما: 274 – جاتتىعۋ. ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋى – ەرەجەنى جاتتاۋ
باعالاۋ: - ءار توپتىڭ جۇمىسىن ماداقتاپ، ەسكەرتۋلەر ايتىپ، بالالارعا باعا قويۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) ءسوز قۇرامىن تالداي وتىرىپ، ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋىن مەڭگەرۋ؛
2) ساۋات اشۋ جۇمىستارى: كورۋ - ەستۋ ديكتانتى ارقىلى ساۋاتتى جازۋ، تالداۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ.
3) سالت - ءداستۇردى قۇرمەتتەي بىلۋگە: قوناق كۇتۋگە، ادەپتىلىككە، ماقال - ماتەلدەردى دۇرىس قولدانا بىلۋگە باۋلۋ جۇمىستارى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، ماقال - ماتەلدەر، ديكتانت جيناقتارى، كۇي، سيفرلار، ەرەجە (پلاكاتتا)، ۆەنن دياگرامماسى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق، جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ.
ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ا) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ.(ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا توپتىڭ اتىن قۇراستىرۋ)
1 - توپ. سانداردى ءوسۋ رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(ءتۇبىر).
2 - توپ. سانداردى كەمۋ رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(جۇرناق).
3 - توپ. تاق سانداردى رەتىمەن قويسا، توپتىڭ اتى شىعادى.(جالعاۋ).
ب) «ماقال ءسوزدىڭ مايەگى»- قوناقتارعا ارناۋ.
(ءار توپتان ءبىر بالادان شىعىپ، ماقالدار ايتىسادى)
ءى سالەمەتسىزدەر مە؟ «كورگەن جەردە اۋىل بار»، - دەپ ءبىزدىڭ 3 «ە» سىنىبىنا كەلىپ قالدىڭىزدار ما؟
ءىى «الىستان التى جاسار بالار كەلسە، الپىستاعى شال سالەم بەرەدى»، - دەمەكشى، قالدارىڭىز قالاي؟
ءىىى «الىستان سالەم بەرەدى، ادەپتى ەلدىڭ بالاسى»، - دەگەندەي، سىنىبىمىزدىڭ بالالارى سونداي ادەپتى.
IV «كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەننەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى»، - دەۋشى ەدى، تورگە شىعىڭىزدار.
V «جات اسىنا قارايدى، دوس باسىنا قارايدى»، - دەۋشى ەدى، اتالارىمىز، قىسىلماڭىزدار.
Vءى «قوناعىڭ سىيلاسا تورگە شىق»، - دەۋشى ەدى، اجەلەرىمىز، تىڭداي وتىرىڭىزدار.
Vءىى «جىلقى كىسىنەسكەنشە، ادام سويلەسكەنشە»، - تانىسا وتىرايىق.
Vءىىى «مىڭنىڭ ءتۇسىن تانىعانشا، ءبىردىڭ اتىن ءبىل»،- دەگەن. مەنىڭ ەسىمىم - سابينا، قاسىمداعى قۇربىلارىم - باعجان مەن گاۋحار، جانە سىنىپتاستارىم.
ءىح «اس – ادامنىڭ ارقاۋى»، - دەگەن، ءدام تاتا وتىرىڭىزدار.
ح راحمەت، «جاقسى اس قالعانشا، جامان قارىن جارىلسىن»، - دەگەن، راحمەت!
ءحى «دوسىڭنىڭ اسىن – قاسىنداي ءىش!»، - دەمەكشى، اللا ريزا بولسىن!
ءحىى «داستارحانعا اس قويدىم، ەكى قولدى بوس قويدىم»، - دەگەن، اس الا وتىرىڭىزدار.
ءحىىى «شىن كوڭىلمەن بەرسە، قارا سۋ دا بال تاتىر»،- دەگەن.
ءحىV ءيا، «دوسى جوق ادام، تۇزى جوق تاعام»، - دەمەكشى، دوس كوپ بولعانعا نە جەتسىن!
حV حالقىمىزدا «قوناق كادە»، - دەگەن بولۋشى ەدى. نە بىلەسىڭدەر، نە ۇيرەندىڭدەر، كورسەتە وتىرىڭدار سىنىپتاستارىم.
ءمۇعالىم: - ەندەشە بالالار، توپ جارىسىنا كىرىسەلىك، بىلگەنىمىزدى قوناقتاردان ايامايىق.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «قايتالاۋ – ءبىلىم اناسى»
ا) ءسوز ءقۇرامىن قايتالاۋ: - ءتۇبىر دەگەن نە؟
- قوسىمشا دەگەن نە
- قوسىمشانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ قانداي؟
- جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
- تۋىندى ءسوز قالاي جاسالادى؟
ب) زەرەكتىلىك ديكتانتى: سلايدتان كورسەتۋ. سويلەمدەردى وقىپ، ەستە ساقتاپ، جازىپ، تالداۋ. باعدارشاممەن تەكسەرۋ ( جاسىل – دۇرىس، قىزىل – قاتە)
جاڭا ساباق: «ءبارىن بىلگىم كەلەدى»
ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋىن ءتۇسىندىرۋ: قاتاڭ(ك، ق، پ) دىبىستارىنان سوڭ ءى، ى، ۋ دىبىستارى جالعانعاندا ك، ق، پ ۇياڭ گ، ع، ب دىبىستارىنا اينالادى. مىسالى:
سلايد كورسەتۋ: كيمەشەك – كيمەشەگى ءى، ى – ءتۇسىندىرۋ
قىزعالداق – قىزعالداعى
توك – توگۋ ۋ – ءتۇسىندىرۋ
سەپ – سەبۋ
ەرەجە: قوسىمشا جالعانعاندا، كەيبىر ءتۇبىر سوزدەردىڭ جازىلۋى وزگەرەدى: دوپ – دوبى، سەپ – سەۋىپ. حالىق – حالقى.
سەرگىتۋ ءساتى: «جەلسىز تۇندە جارىق اي»( قيمىلىن كورسەتە ورىنداۋ)
جاتتىعۋ جۇمىستارى: 271 - جاتتىعۋ – تاقتاعا ورىندالادى
(ى، ءى ارىپتەرىن جالعاپ جازۋ وزگەرگەن ارىپتەردىڭ استىن ءبىر، جالعاۋدىڭ استىن ەكى رەت سىزۋ)
ءى توپ – استىق، قوناق، بوبەك، ورنەك.
ءىى توپ – قۇراق، بۇلاق، كولىك، بىلەك.
ءىىى توپ – جۇرەك، جارىق، وداق، تەرەك.
272 – جاتتىعۋ - وزدىك جۇمىس. (قارامەن جازىلعان ءسوزدىڭ ءتۇبىرىن تابۋ)
وقۋلىقپەن جۇمىس: ەرەجەنى وقىپ، جاتتاۋ.
قورىتۋ: ۆەنن دياگرامماسىن قۇرۋ
-- ى، ءى، ۋ ارىپتەرىن جالعاعاندا ءتۇبىر ءسوز قالاي وزگەرەدى؟ مىسالدار ايتىڭدار.
ۇيگە تاپسىرما: 274 – جاتتىعۋ. ءتۇبىر ءسوزدىڭ وزگەرۋى – ەرەجەنى جاتتاۋ
باعالاۋ: - ءار توپتىڭ جۇمىسىن ماداقتاپ، ەسكەرتۋلەر ايتىپ، بالالارعا باعا قويۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قايتالاۋ: «1929 - 1931 جىلدارداعى شارۋالار كوتەرىلىسى»
