تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپتۇرلىلىگى
سىنىپ: 5
جاراتىلىستانۋ
تاقىرىبى: تابيعي قۇبىلاستاردىڭ كوپ تۇرلىگى
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى تۋرالى، قۇبىلىس دەگەن نە ەكەنىن تۇسىندىرە وتىرىپ ومىرمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى ءبىلىم داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ساباقتى وتكەن تاقىرىپتار مەن بايلانىستىرا وتىرىپ، سۇراقتار قويۋ ارقىلى وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەلىنە جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن ەلەمەنتتەرى
ساباق ءادىسى: «ميعا شابۋىل» ءادىسى، «دومينو» ويىنى
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«دومينو» ويىنى
شارتى: بەرىلگەن سوزدەردەن سويلەم قۇراۋ
ءى توپ. ءپىشىنىن جانە، تابيعاتتاعى، وزگەرەتىن، پروسەسس، فيزيكالىق قۇبىلىستار -، دەنەلەردىڭ، قاسيەتىن.
ءىى توپ. جانە ءيىسىن، ياعني ءبىر زات، حيميالىق قۇبىلىستار -، دەنە مەن، وزگەرتە الادى، ەكىنشى زاتقا، زات ءتۇسىن، اينالادى.
ءىىى توپ. بولادى، تابيعاتتا، فيزيكالىق جانە، بارلىق دەنەلەر، حيميالىق، زاتتار، ىقپالىندا، قوسىلىستاردىڭ.
جاۋابى:
ءى توپ. فيزيكالىق قۇبىلىستار – تابيعاتتاعى دەنەلەردىڭ ءپىشىنىن جانە قاسيەتىن وزگەرتەتىن پروسەسس.
ءىى توپ. حيميالىق قۇبىلىستار – دەنە مەن زات ءتۇسىن جانە ءيىسىن وزگەرتە الادى، ياعني ءبىر زات ەكىنشى زاتقا اينالادى.
ءىىى توپ. تابيعاتتا بارلىق دەنەلەر مەن زاتتار فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستاردىڭ ىقپالىندا بولادى.
جاڭا ساباق
“ميعا شابۋىل” ءادىسى
1. فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز نە؟
2. زات دەگەنىمىز نە؟
3. زات نەدەن تۇرادى؟
4. ۇزدىكسىز قوزعالىستا بولاتىن نە؟
5. ديففۋزيا دەگەنىمىز نە؟
6. سۋدىڭ قانداي كۇيلەرى بار؟
7. سۋدىڭ كۇيلەرىنە مىسال كەلتىرىڭدەر.
8. فيزيكالىق قۇبىلىسقا قانداي مىسال كەلتىرە الاسىڭدار؟
9. حيميالىق قۇبىلىسقا قانداي مىسال كەلتىرە الاسىڭدار؟
10. جاڭبىردىڭ جاۋۋى، نايزاعايدىڭ ويناۋى، جەلدىڭ تۇرۋى بۇل نەلەر؟
قۇبىلىس دەگەنىمىز تابيعاتتا بولاتىن بارلىق پروسەسستەر
مىسالى، جارىق شىعارۋ، دىبىس شىعارۋ، جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، كەمپىرقوساقتىڭ شىعۋى جانە ت. ب
تابيعات قۇبىلىستار مىناداي توپتارعا جىكتەلەدى:
1. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس – جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرا جانە اۋا قىسىنىڭ وزگەرۋى.
2. دىبىستىق - اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى.
3. ەلەكترو - ماگنيتتىك – تەلەديداردى كورۋ، شاينەكتى توققا قويۋ.
4. حيميالىق قۇبىلىس – مۇناي، گاز، كومىر.
5. بيولوگيالىق قۇبىلىس – ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى.
6. جىلۋ ءبولۋ – كۇننىڭ جىلۋ ءبولۋى، جىلۋدى وتكىزەتىن زاتتار.
7. جارىق – كۇن ساۋلەسى، ەلەكتر لامپالار، شام نەمەسە الاۋ
3 توپ وقۋشىلارىنا ءار ءتۇرلى زاتتار بەرىلەدى جانە ولار قانداي قۇبىلىستارعا جاتاتىنىڭ انىقتايدى.
ءى توپ. ۇيالى تەلەفون
ءىى توپ. بالاۋىز شامى
ءىىى توپ. قالام مەن قاعاز
ساباقتى بەكىتۋ
شىم - شىتىر،
شيداي قوتىر. (جۇلدىزدار)
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل)
ارىستان ارقىرادى،
ورمان جارقىرادى. (نايزاعاي)
كوك جيەكتى شاي تاباقتا،
التىن الما تەربەلەدى.
كەيدە بۇركەر الما ءجۇزىن،
ۇلپا ماقتا پەردەلەر. ( كۇن)
قىستا عانا بولادى،
ۇستاسان قولىن توڭادى. (قار)
سىرىلداتادى شاينەگىن،
ۇناتپاسا دا جۇرت، مەيلى.
تەرەزەمىزدىڭ اينەگىن
جۋادى،
ءبىراق سۇرتپەيدى. (جاڭبىر)
قۋىپ ەدىم - موينىن بۇرمادى،
ۇستايىن دەپ ەدىم - قولعا تۇرمادى. (بوران)
قوناقتاپ كۇندە قونار سۋ بەتىنە،
سۇيسىنەر بارلىق ادام كەلبەتىنە.
تۇلعاسى سۋ ىشىندە كورىنەدى،
تاڭىرقاپ قاراپ تۇرسام سۋرەتىنە. (اي)
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما §35، جۇمىس داپتەرىن تولتىرىپ كەلۋ.
جاراتىلىستانۋ
تاقىرىبى: تابيعي قۇبىلاستاردىڭ كوپ تۇرلىگى
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى تۋرالى، قۇبىلىس دەگەن نە ەكەنىن تۇسىندىرە وتىرىپ ومىرمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى ءبىلىم داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ساباقتى وتكەن تاقىرىپتار مەن بايلانىستىرا وتىرىپ، سۇراقتار قويۋ ارقىلى وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەلىنە جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن ەلەمەنتتەرى
ساباق ءادىسى: «ميعا شابۋىل» ءادىسى، «دومينو» ويىنى
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«دومينو» ويىنى
شارتى: بەرىلگەن سوزدەردەن سويلەم قۇراۋ
ءى توپ. ءپىشىنىن جانە، تابيعاتتاعى، وزگەرەتىن، پروسەسس، فيزيكالىق قۇبىلىستار -، دەنەلەردىڭ، قاسيەتىن.
ءىى توپ. جانە ءيىسىن، ياعني ءبىر زات، حيميالىق قۇبىلىستار -، دەنە مەن، وزگەرتە الادى، ەكىنشى زاتقا، زات ءتۇسىن، اينالادى.
ءىىى توپ. بولادى، تابيعاتتا، فيزيكالىق جانە، بارلىق دەنەلەر، حيميالىق، زاتتار، ىقپالىندا، قوسىلىستاردىڭ.
جاۋابى:
ءى توپ. فيزيكالىق قۇبىلىستار – تابيعاتتاعى دەنەلەردىڭ ءپىشىنىن جانە قاسيەتىن وزگەرتەتىن پروسەسس.
ءىى توپ. حيميالىق قۇبىلىستار – دەنە مەن زات ءتۇسىن جانە ءيىسىن وزگەرتە الادى، ياعني ءبىر زات ەكىنشى زاتقا اينالادى.
ءىىى توپ. تابيعاتتا بارلىق دەنەلەر مەن زاتتار فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستاردىڭ ىقپالىندا بولادى.
جاڭا ساباق
“ميعا شابۋىل” ءادىسى
1. فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز نە؟
2. زات دەگەنىمىز نە؟
3. زات نەدەن تۇرادى؟
4. ۇزدىكسىز قوزعالىستا بولاتىن نە؟
5. ديففۋزيا دەگەنىمىز نە؟
6. سۋدىڭ قانداي كۇيلەرى بار؟
7. سۋدىڭ كۇيلەرىنە مىسال كەلتىرىڭدەر.
8. فيزيكالىق قۇبىلىسقا قانداي مىسال كەلتىرە الاسىڭدار؟
9. حيميالىق قۇبىلىسقا قانداي مىسال كەلتىرە الاسىڭدار؟
10. جاڭبىردىڭ جاۋۋى، نايزاعايدىڭ ويناۋى، جەلدىڭ تۇرۋى بۇل نەلەر؟
قۇبىلىس دەگەنىمىز تابيعاتتا بولاتىن بارلىق پروسەسستەر
مىسالى، جارىق شىعارۋ، دىبىس شىعارۋ، جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، كەمپىرقوساقتىڭ شىعۋى جانە ت. ب
تابيعات قۇبىلىستار مىناداي توپتارعا جىكتەلەدى:
1. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس – جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرا جانە اۋا قىسىنىڭ وزگەرۋى.
2. دىبىستىق - اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى.
3. ەلەكترو - ماگنيتتىك – تەلەديداردى كورۋ، شاينەكتى توققا قويۋ.
4. حيميالىق قۇبىلىس – مۇناي، گاز، كومىر.
5. بيولوگيالىق قۇبىلىس – ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى.
6. جىلۋ ءبولۋ – كۇننىڭ جىلۋ ءبولۋى، جىلۋدى وتكىزەتىن زاتتار.
7. جارىق – كۇن ساۋلەسى، ەلەكتر لامپالار، شام نەمەسە الاۋ
3 توپ وقۋشىلارىنا ءار ءتۇرلى زاتتار بەرىلەدى جانە ولار قانداي قۇبىلىستارعا جاتاتىنىڭ انىقتايدى.
ءى توپ. ۇيالى تەلەفون
ءىى توپ. بالاۋىز شامى
ءىىى توپ. قالام مەن قاعاز
ساباقتى بەكىتۋ
شىم - شىتىر،
شيداي قوتىر. (جۇلدىزدار)
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل)
ارىستان ارقىرادى،
ورمان جارقىرادى. (نايزاعاي)
كوك جيەكتى شاي تاباقتا،
التىن الما تەربەلەدى.
كەيدە بۇركەر الما ءجۇزىن،
ۇلپا ماقتا پەردەلەر. ( كۇن)
قىستا عانا بولادى،
ۇستاسان قولىن توڭادى. (قار)
سىرىلداتادى شاينەگىن،
ۇناتپاسا دا جۇرت، مەيلى.
تەرەزەمىزدىڭ اينەگىن
جۋادى،
ءبىراق سۇرتپەيدى. (جاڭبىر)
قۋىپ ەدىم - موينىن بۇرمادى،
ۇستايىن دەپ ەدىم - قولعا تۇرمادى. (بوران)
قوناقتاپ كۇندە قونار سۋ بەتىنە،
سۇيسىنەر بارلىق ادام كەلبەتىنە.
تۇلعاسى سۋ ىشىندە كورىنەدى،
تاڭىرقاپ قاراپ تۇرسام سۋرەتىنە. (اي)
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما §35، جۇمىس داپتەرىن تولتىرىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
توپتاماداعى ساباق جوسپارلارى ءتىزىمى:1. لوگاريفمدىك تەڭدەۋلەردى شەشۋ (سلايدىمەن)2.فۋنكسيانىڭ ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ كىشى ماندەرى3. كەلتىرۋ فورمۋلالارى4. جاي بولشەكتەردى قوسۋ (سلايد)
