ا ۆيرۋستى گەپاتيتى – ءقاۋىپتى
بۇگىنگى كۇنگى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا اسىرەسە مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ سارى اۋرۋعا شاللىعۋى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تۇر. ا ۆيرۋستى گەپاتيتى (اۆگ) جالپى گەپاتيتتەر ىشىندە 77،6%، ال 14 جاسقا دەيىنگى بالالار اراسىندا 96،6% قۇراي وتىرىپ، ەڭ باستى ورىندا تۇر.
جىل سايىن ا ۆيرۋستى گەپاتيتىمەن شامامەن 15000-داي بالا مەن ءجاسوسپىرىم سىرقاتتانادى.
ا ۆيرۋستى گەپاتيتى بالالار جازعى دەمالىستان مەكتەپكە ورالاتىن كۇز ايلارىندا جيىلەپ كەتەدى. بۇل اتالمىش ناۋقاستىڭ ينكۋباسيالىق كەزەڭىمەن تۇسىندىرىلەدى.
ينكۋبانيالىق كەزەڭ 56 كۇنگە دەيىنگى مەرزىمدى قۇرايدى. جاز ايلارىندا ميكروورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى مەن كوبەيۋىنە جاعىمدى جاعدايلار تۋادى. ويتكەنى بالالار سۋسىندى، جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستى كوپ پايدالانادى. جەكە باس تازالىعىنىڭ قاراپايىم ەرەجەلەرىن ساقتاماعان جاعدايدا، اسىرەسە بالالار لاس سۋعا، بۇرقاقتارعا، ارىقتارعا تۇسكەندە سارى اۋرۋدىڭ وسى ءتۇرىنىڭ جۇعۋ ءقاۋپى ۇلعايا تۇسەدى.
جازدا اۆگ جۇقتىرعان جانە بويىندا سىرقات بەلگىلەرى بىلىنبەگەن بالا ونى قورشاعان ادامدار ءۇشىن جۇقپا كوزى بولۋى مۇمكىن.
بۇل كۇندەرى كوپتەگەن مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى، سانيتارلىق-گيگيەنالىق جاعدايى تومەن، تاماقتاندىرۋ ءتيىستى دارەجەدە ۇيىمداستىرىلماعان، بالالاردىڭ جالپى سىرقاتتانۋ جيىلىگى جوعارى، سوندىقتان ينفەكسيا دا تەز تارايدى.
اۆگ مەكتەپ اسحانالارىندا دۇرىس جۋىلماعان ىدىس، تەز بۇلىنەتىن تاعام ونىمدەرى ارقىلى، دارەتحانالاردا (سۋدى شۇمەكتەن ءىشۋ، دارەتحانا قاعازىنىڭ جانە سابىننىڭ، جەكە ورامالداردىڭ بولماۋى)، جەكە باس تازالىعى ساقتالماعان جاعدايدا (بالالار دارەتحانادان سوڭ، تاماقتانار الدىندا قولدى جۋۋعا داعدىلانباعان) جۇعۋى ىقتيمال.
بالالار كەيدە شاينالعان ساعىزدى بولىسەدى، سۋسىندى ءبىر ىدىستان ىشەدى. وسىنىڭ ءبارى اۆگ-ىن جۇقتىرۋعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. كەي بالانىڭ قالامدى، قارىنداشتى، تىرناقتارىن تىستەيتىن جامان ادەتتەرى بولادى، بۇل ءسوزسىز جۇقپانىڭ بالا اعزاسىنا تۇسۋىنە ىقپال ەتەدى.
ەرەسەكتەر – اتا-انالار، مۇعالىمدەر بالالاردى گيگيەنالىق داعدىلارعا، تاماقتانۋ مادەنيەتىنە ۇيرەتۋگە ءتيىس. كەز كەلگەن سىرقاتتىڭ الدىن العان دۇرىس ەكەندىگى بەلگىلى. اۆگ زارداپتارى – باۋىر مەن ءوت ءبولۋ جولدارىنداعى پاتولوگيالىق پروسەستەر، بۇل بالانىڭ ۇزاق ۋاقىت ەمدام ساقتاۋىن قاجەت ەتەدى، مەكتەپ، ءۇي جاعدايىندا بۇنى جۇزەگە اسىرۋ قيىنعا سوعادى.
مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىنلا اۆگ-نىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءبىز تومەنلەگىدەي جادناما ۇسىنامىز:
- ا ۆيرۋستى گەپاتيتى – باۋىردىڭ قابىنۋىن تۋدىراتىن ءجىتى جۇقپالى اۋرۋ.
- بۇل سىرقات ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدا، اسىرەسە بالالار اراسىندا كەڭ تاراعان.
- ينفەكييا كوزى — ادام.
ا ۆيرۋستى گەپاتيتىنىڭ بەلگىلەرى:
• السىزدىك، تابەتتىڭ ناشارلاۋى؛
• جۇرەكتىڭ اينۋى، كەيدە قۇسۋ؛
• دەنە قىزۋىنىڭ 37،5°س جانە ودان دا جوعارى كوتەرىلۋى؛
• وڭ قابىرعا استىنىڭ اۋىرۋى؛
• ءزار ءتۇسىنىڭ قويۋلانۋى؛
• ءناجىستىڭ تۇسسىزدەنۋى؛
• كوز ءىشىنىڭ، تاڭدايدىڭ، كەيىنىرەك قول، اياق جانە بۇكىل دەنە تەرىسىنىڭ سارعايۋى.
ا ۆيرۋستى گەپاتيتى مىناداي جاعلايلاردا جۇعادى:
• تۇرمىستىق قاتىناس جولىمەن – جەكە باس تازالىعى ساقتالماعاندا، لاس قول، ىدىس، ويىنشىق، تۇرمىستىق زاتتار ارقىلى؛
• سۋ ارقىلى – لاس سۋعا تۇسكەندە، ابايسىزدا سۋ جۇتىپ قويعاندا جانە جۇقپاسى بار سۋدى ىشكەن كەزدە؛
• تاماق ارقىلى – جۋىلماعان كوكونىس، جەمىس-جيدەك جەگەندە.
ا ۆيرۋستى گەپاتيتىن جۇقتىرۋ ءقاۋپىن مىناداي زياندى ادەتتەر لە ۇلعايتا تۇسەلى:
• تاماقتى ءبولىسۋ: ءبىر تاعام ونىمىنەن تىستەپ جەۋ، ءبىر بوتەلكەدەن ءىشۋ، ءبىر ساعىزدى شايناۋ؛
• كىتاپتى پاراقتاعاندا ساۋساقتى شىلاۋ؛
• جۇمىس كەزىندە قارىنداشتى، قالامدى تىستەۋ؛
• تىرناقتاردى تىستەۋ.
الدىن الۋ شارالارى:
1. دارەتحانادان سوڭ، تاماقتانار الدىندا قولدى سابىنداپ جۋۋ؛
2. تەك ءقاۋىپسىز ەكەندىگى انىق نەمەسە قايناتىلعان سۋ عانا ءىشۋ؛
3. كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتى مۇقيات جۋىپ جەۋ؛
4. تەك شومىلۋعا بولاتىن جەرلەردە عانا سۋعا ءتۇسۋ (شومىلعاندا بالانىڭ سۋدى جۇتىپ قويماۋىن قاداعالاۋ)؛
5. جەكە باس تازالىعىنا ارنالعان زاتتاردى قولدانۋ (ورامال، ءماۋىت، بەت ورامال جاڭە ت.ب،)
6. ىدىستى، ءۇي-جايدى، مەكتەپتى تازا ۇستاۋ؛
بالالارىڭىزدى وسى قاراپايىم الدىن الۋ شارالارىنا ۇيرەتىڭىز، سوندا ولارلى ا ۆيرۋستى گەپاتيتىنەن ساقتاندىرا الاسىز.
ر. كولوكينا، م. شۋاقوۆا
You Might Also Like
-
...بۇل ويىندارمەن ءوزىڭىز دە ويناعىڭىز كەلىپ كەتەدى
-
«ەلىم مەنىڭ». ماسكەۋدە وتكەن قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتى جانە تاريحىنا ارنالعان وليمپيادا وسىلاي اتالدى. ءبىلىم بايگەسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلدى، دەپ حابارلايدى B...
