InfoHub Logo

قارت اجە قالاداعى بالاسىنىڭ ۇيىنە 3-4 كۇنگە قوناققا كەلگەن ەدى. كۇن اۋا باستاعاندا كەلىنى زالداعى وتىرعان اپاسى مەن نەمەرەسىنە: «كەلىڭىزدەر تاماق دايىن، سۋىتپاي ءىشىپ الىڭدار!» - دەيدى. بالا اجەسىنىڭ ءالى وتىرعانىن بايقاپ: «اجەتايىم، ءجۇرىڭىز تاماق ىشەيىك!»- دەيدى. اجەسى رەنىشتى حالدە: «ءۇيدىڭ ەركەگى كەلمەي تۇرىپ داستارحانعا وتىرۋ دۇرىس ەمەس. ءقازىر اكەڭ كەلسىن، بىرگە وتىرىپ ىشەمىز»- دەيدى. كەلىنى: «اپا، ول بۇرىننان قالعان ادەت، ءقازىر قارنى اشقان ادام داستارحانعا وتىرىپ، تاماعىن جەي بەرەدى!»- دەيدى. اجەسى: «قىزىم، ادامداردىڭ ادەبى، ار-نامىسى بولاتىنىنداي، ۇيلەردىڭ دە ادەپ-تارتىبى  بولادى»-دەيدى. بۇل ءسوز وزىنە ەرسى كورىنگەن نەمەرەسى مىرس كۇلىپ: «اجەتايىم، ۇيلەردىڭ ادەبى قانداي بولادى ەكەن؟ بىزگە ايتىپ بەرسەڭىزشى وندا!»-دەيدى. اجەسى ءسوزدى باستايدى: «ءبىز كەشكەنتاي كەزىمىزدە انالارىمىزدان بۇرىن اكەلەرىمىزدىڭ قاسىندا ادەپتى بولۋدى ۇيرەنەتىن ەدىك. ۇيدە اكەمىز، انامىز بار كەزدە اياعىمىزدى سوزىپ وتىرمايتىن ەدىك جانە ۇلكەندەر سويلەپ جاتقان كەزدە بىزگە ءسوز كەزەگى بەرىلمەيىنشە سوزدەرىنە ارالاسپايتىن ەدىك. ۇلكەندەر ۇيگە كىرگەن كەزدە دەرەۋ ورنىمىزدان تۇرىپ، ولارعا ورىن بەرەتىن ەدىك. ەشقاشان اكەمىزدەن بۇرىن داستارحان باسىنا وتىرمايتىن ەدىك. اكەمىز كەلىپ، تاماقتى «بيسميللاھپەن» باستاپ «قانە تاماقتان الىڭدار» دەگەن كەزدە عانا باستايتىن ەدىك. استان كەيىن داستارحان دۇعاسىن كەزەكتەسىپ وقيتىن ەدىك. ەشبىر تاماق، وتباسىڭمەن بىرگە وتىرىپ جەگەندەي بولمايدى. بۇكىل وسى نارسەلەر داستارحاننىڭ ادەبى بولىپ سانالادى، بالام!» - دەيدى. نەمەرەسى: «اجەتاي، وسىنشاما قىسىمنان سترەسكە تۇسپەيتىن بە ەدىڭىزدەر؟»-دەپ سۇرايدى. اجەسى: «جوق، بۇل قىسىم ەمەس، بۇل بىر-بىرىمىزگە دەگەن سىي-قۇرمەت بولعاندىقتان ءوزارا سۇيىسپەنشىلىگىمىز ماڭگى بولاتىن. بىر-بىرىمىزگە دەگەن ماحاببات بولعاندىقتان بۇدان ەشكىم سترەسكە تۇسپەيدى.

تاعامدار ءدامدى، ۇيقىلار تىنىق بولاتىن. سەنەسىڭ بە؟ مەن العاش رەت «سترەسس» ءسوزىن وسى جەردە ەستىدىم. ءبىزدىڭ اۋىلىمىزدا اقىل-ەسىنەن ايرىلعان ءبىر كىسى بار ەدى. بارلىعى ونى جىندى دەيتىن. ءتىپتى ول دا ومىرىنەن باقىتتى ەدى. ونىڭ ومىرىنە ريزالىعى سونشالىق، ايتىپ تۇسىندىرە المايمىن. كەشكە دەيىن كوشەدە بالالارمەن وينايتىن. قارنى اشقان كەزدە كەز-كەلگەن ءبىر ءۇيدىڭ ەسىگىن قاعىپ: «مەنىڭ قارنىم اشتى، جەيتىن نارسە بەرىڭدەرشى!» -دەيتىن. قاي ۇيگە كىرسە دە قولى بوس شىقپايتىن. شاشى ءوسىپ كەتكەندە ءبىر شاشتاراز شاشىن الىپ، مونشاشى جۋىندىرىپ قوياتىن. جۇما كۇندەرى قولىنان ۇستاپ، نامازعا دا ەرتىپ اپاراتىن. ياعني ەشكىم ونى شەتتەمەيتىن. ءقازىر بولسا ەشنارسەگە قۇرمەت كورسەتىلمەيدى. قاراڭدار بۇل قالادا ءتىپتى ۇيلەرگە دە قۇرمەت كورسەتىلمەيدى! كەش باتقان كەزدە ەشكىم ۇيلەرىنىڭ پەردەلەرىن جاپپايدى، ۇيلەرىنىڭ ءىشى كورىنىپ تۇرعانىنان ەشكىم ۇيالمايدى. ال ءبىز قاراڭعى تۇسپەي تۇرىپ-اق قالىڭ پەردەلەرىمىزبەن جاۋىپ، سودان سوڭ ءۇيدىڭ جارىعىن قوساتىن ەدىك. كيىم اۋىستىرار كەزدە ءتىپتى پەردەلەر جابىق بولسا دا ۇيالعاندىعىمىزدان جارىقتى ءسوندىرىپ، جەرگە وتىرىپ اۋىستىرار ەدىك. سىرتتان قاراعاندا كولەڭكەمىزدىڭ كورىنەتىنىن ويلاساق جۇزىمىزدەن وت شىعارداي قىزارىپ كەتەر ەدىك»-دەيدى. سول مەزەتتە كەلىنى ورنىنان تۇرىپ، زالدىڭ پەردەسىن جابادى. اجەسى: «ءۇيدىڭ ادەبى پەردەسىنىڭ جابىلىپ، جابىلماعانىنان بەلگىلى بولادى»-دەپ ايتاتىن اتالارىمىز. ۇيلەر بيىك-بيىك دۋالدارمەن قورشالعان بولسا دا جۋىلعان ءىش كيىمدەرىن اۋلاعا ءىلىپ قويۋعا ۇيىندەگى ادامداردان ۇيالاتىنبىز. ەشكىم اۋلانىڭ ورتاسىنا ءىش كيىمدەرىن جايىپ قويمايتىن. ءبىر كۇنى ءالى جاس كەزىمدە ءىش كيىمىمدى ەڭ ءبىرىنشى جىپكە ءىلىپ قويىپپىن. كەيىن انام كەلىپ: «ەي قىزىم، بۇگىن اكەڭ اۋلاعا شىعىپ سەنىڭ جايىلىپ تۇرعان ءىش كيىمىڭدى كورگەن كەزدە ۇيالعانىمنان جەرگە كىرىپ كەتە جازدادىم. بۇدان بىلاي ءىش كيىمدەرىڭدى ءبىرىنشى جىپكە ىلمە، ەڭ سوڭىنداعى جىپكە ءىلىپ، ۇستىنەن جۇقا ماتامەن جاۋىپ قوي، استىنداعى كيىمىڭ كورىنبەسىن! ادەبىمىزدەن، ار-نامىسىمىزدان ايرىلساق، يمانىمىزدان دا ايرىلامىز!»-دەگەن ەدى.

مەن ول كەزدە 12 جاسار ەدىم. انامنان بۇل سوزدەردى ەستىگەن كەزىمدە ۇيالعانىمنان ءوزىمدى قويارعا جەر تاپپادىم. ءقازىر ونداي ادەپ قالماعان سىڭايلى. كەشە تازا اۋا الايىن دەپ بالكونعا شىقسام، قارسىداعى كورشى ءىش كيىمدەرىن بالكونىنا جايىپ قويىپتى. مەن مۇنى كورىپ، ۇيالعانىمنان ۇيگە كىرىپ كەتتىم. قازىرگى كۇندە كوبىسى كوشەدە تاماقتانادى. «كوز اقىسى» دەگەن نارسە بار. ادامدار بازاردان العان زاتتارىن ءىشى كورىنىپ تۇراتىن پاكەتتەرگە سالىپ، ۇيىنە الىپ كەلەدى. بۇل زاتتاردى الۋعا جاعدايى كەلمەيتىن ادامدار بار، كوز اقىسى وتەدى، قىزعانشاقتىق، كورە الماۋشىلىق پايدا بولادى. بۇعان ءمان بەرىپ جاتقان ەشكىم جوق. اركىمنىڭ كوزى تۇسكەن مۇنداي تاعامداردا شيپا بولمايدى. پايعامبارىمىز ساللاللاھۋ الەيھي ءۋاساللام: «جاساعان تاعامدارىڭنىڭ يىسىمەن كورشىلەرىڭدى مازالاماڭدار» دەگەن. قازىرگى تاڭدا تاعامداردىڭ يىستەرىن مۇڭكىتىپ، ولاردى بارشاعا كورسەتۋ ارقىلى اينالاداعى ادامداردىڭ مازاسىن الادى. ارينە الگى جەلىنگەن تاعامداردان ازاپتالادى. كەيىن «سترەسس» دەپ دارىگەرلەرگە بارادى. ءۇيدىڭ تاعى ءبىر ادەبى بار، ەڭ ماڭىزدىسى دا وسى بولسا كەرەك. ءۇيدىڭ ىشىندە بولىپ جاتقان ۇرىس-كەرىستەر، ءارتۇرلى جاعدايلار سىرتقا شىقپاۋى ءتيىس. بۇل دا ءۇيدىڭ ادەپتەرىنەن ءبىرى بولىپ سانالادى. سوندىقتان بۇرىن كەلەڭسىزدىكتەر ءۇيدىڭ ىشىندە وڭاي شەشىلەتىن ەدى. ونسىزدا سۇيىكتى پايعامبارىمىز اسىرەسە ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىندا بولاتىن ۇرىس-كەرىستەردى سىرتقا جايۋدىڭ ۇلكەن كۇنا ەكەندىگىن قانشاما رەت ايتقان، سولاي ەمەس پە ايسۇلۋ!- دەپ كەلىنىنە قارايدى. كەلىنى ۇيالعانىنان: «ءيا اناشىم»-دەپ جاۋاپ بەرەدى. نەمەرەسى: «اجەتايىم، ءقازىر فەيسبۋك، ينستاگرام دەگەن نارسە شىققان. ادامدار بارعان كافەلەرىندە جەگەن تاعامدارىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، مىڭداعان دوستارىنا كورسەتەدى!»-دەيدى. اجەسى: «نە دەگەن سۇمدىق. ادام جەگەن تاعامدارىن كورسەتە مە؟»-دەيدى.

نەمەرەسى: «اجەتايىم، سوسىن ءاربىر ارەكەتتەرىن سۋرەتكە تۇسىرەدى. قىدىرعان جەرلەرىن، جەگەن تاعامدارىن، ىشكەن سۋسىندارىن، ساتىپ العان كيىم-كەشەكتەرىن دە سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، دوستارىمەن بولىسەدى» -دەيدى. اجەسى: «بالام، نە ايتىپ تۇرسىڭ؟ قيامەت قايىم باستالدى دەسەڭشى» دەپ كوزجاستارىن ءسۇرتىپ، ءسوزىن جالعاستىرادى: «ءبىز كۇيەۋىمىزدىڭ جانىندا جۇرۋگە ۇيالاتىن ەدىك. قانشاما جەسىر قالعان ايەلدەر، تۇرمىس قۇرا الماعان قىزدار بار. ولاردىڭ كوڭىل جارالارىنا تۇز باسپايىق، دەپ ەرىمىزدەن ءبىر قادام ارتتا جۇرەتىن ەدىك. ءقازىر ۇرىس-كەرىس تە، جاقسى كورۋ دە ادامداردىڭ كوز الدىندا بولۋدا. ارينە قۇپيالىق قالماعان سوڭ، ادالدىق تا قالمايدى. ءۇيدىڭ بەرەكەسى - ۇلكەندەرگە قۇرمەت كورسەتۋدە. ءۇيدىڭ ادەبى – جابىلعان پەردەلەردە. ماحابباتتىڭ ادەبى – جاسىرىن بولۋدا، كوزدىڭ ادەبى – كوزدىڭ قاباقتارىندا. دەنەنىڭ ادەبى – ورانعان، كيىنگەن بولۋىندا. ال ۇيات – يماننان. مەن سەندەرگە انامنىڭ ايتىپ بەرگەن ءبىر عيبراتتى وقيعاسىن ايتىپ بەرەيىن. نەگىزىندە بۇل ءبىر حاديس قۇدسي: «اللاھۋ تا’الا ادام الەھيسسالامدى جاراتقان كەزدە جابىرەيىل الەيھيسسالام وعان ءۇش سىيلىق الىپ كەلەدى. ءىلىم، ۇيات جانە اقىل. اللاھۋ تا’الا وعان: «ەي ادام! وسىلاردان قالاعانىڭدى تاڭدا!»- دەيدى. ادام الەيھيسسالام اقىلدى تاڭدايدى. جابىرەيىل الەيھيسسالام ۇيات پەن ىلىمگە ورىندارىنا قايتۋىن ءامىر ەتەدى. سوندا ۇيات پەن ءىلىم بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى: «ءبىز رۋحتار الەمىندە بىرگە ەدىك. بىر-بىرىمىزدەن ەشقاشان ايرىلمايمىز. رۋحتار دەنەلەرگە كىرگەننەن كەيىن دە بىرگە بولامىز. اقىل قايدا بولسا ءبىز دە سوندامىز»-دەيدى. جابىرەيىل الەيھيسسالام: «ولاي بولسا ورىندارىڭا ورنالاسىڭدار!» - دەپ ءامىر ەتكەن كەزدە، اقىل ميعا، ءىلىم كوڭىلگە (جۇرەككە)، ال ۇيات كوزگە ورنالاسادى.» وسى حاديس قۇدسيدە دە ايتىلعانداي ۇياتتىڭ ورنى - كوز. سوندىقتان ءارى كوزىمىزدى قورعاۋ كەرەك، ءارى كوزگە تۇسەتىن نارسەلەردى دە باقىلاۋدا ۇستاۋ كەرەك» -دەيدى. كەلىنى: «دۇرىس ايتاسىز اناشىم، ءبىز ادەبىمىزدى جوعالتقاندىقتان قيىنشىلىقتارعا تاپ بولدىق»-دەيدى. نەمەرەسى قاسىعىن جاي قويىپ: «مەن تاماقتى اكەم كەلگەندە ىشەمىن اناشىم!»-دەيدى. اجەسى دە ايتقان سوزدەرىنىڭ بالالارىنا اسەر ەتكەندىگىن كورىپ، قۇدايعا شۇكىر ەتتى.

 

---