اكە مەن بالا
ءسوز بولعالى وتىرعان اكە مەن بالا مايداننان كەلگەندەر.
اكەنىڭ جاسى جيىرما بەس مولشەرىندە دە، بالانىڭ جاسى ون ءبىر، ون ەكىدەن ارتىق ەمەس.
«بۇل قالاي، ون ءۇش جاسىندا ۇيلەنگەن بە؟»—دەمەڭىزدەر، ونىڭ وزىنشە سىرى بار.
اكەنىڭ ومىراۋىندا — ۇلكەندى-كىشىلى ون ەكى وردەن مەدالى بار دا، بالانىڭ ومىراۋىندا «قىزىل جۇلدىز» وردەنى بار.
«ون ءبىر جاسار بالا وردەندى قالاي الىپ ءجۇر؟» — دەمەڭىزدەر، ونىڭ دا ۇلكەن سىرى بار.
اكە مايورشا، بالا سولداتشا كيىنگەن.
وسى ەكەۋى ماي ايىنىڭ ماۋجىراعان ءبىر ادەمى كۇنىندە الماتىنىڭ سۇلۋ پاركىنىڭ ىشىندە، ونىڭ كوك جاسىل كوركىنە سۇيسىنە قاراپ كەلە جاتىر ەكەن. «ويلاماعان جەردەن» دەگەن ءسوزدى ءاردايىم ايتا بەرەمىز عوي، ويلاماعان جەردەن كەزدەسسە كەتتىم.
ولار الماتىنىڭ سۇلۋ كوركىنە تاڭدانسا، مەن ولارعا تاڭداندىم. مەنى تاڭداندىرعان، اسىرەسە، سولدات بالانىڭ:
— پاپا، وسى اعاشتىڭ بارىنە دە الما شىعا ما؟— دەگەن سۇراۋى، سۇراۋلى ەمەس-اۋ، «پاپا» دەگەن ءسوزى بولدى.
ءجون سۇراسۋ مەن ءسوز باستالدى. ءسوز باستالىسىمەن شۇيىركەلەسە كەتتىك. العاش كورگەندە جىگىتتىڭ ەرگە بىتەر كەسەك تۇلعاسى كوز تارتىپ ەدى، ەندى سويلەگەن سوزدەرىنەن ويىنىڭ دا كەسەك ەكەنى سەزىلە باستادى.
ءبىر مىڭ توعىز ءجۇز قىرىق ءۇشىنشى جىلى ۋكراينا مايدانىنداعى قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ قازاقستان حالقىنا جازعان حاتىنان ءبىر تانكيست كومانديردىڭ عاجايىپ ەرلىگىن وقىپ قاتتى سۇيسىنگەن ەدىم. سول مۇنان ءۇش جىل بۇرىن سىرتتان سۇيسىنگەن ادامىم وسى سابىر نۇرمانوۆ ەكەن.
ارداقتى وقۋشىم! الدىن الا ەسكەرتەيىن، بۇل باتىر جىگىتتىڭ سول ەرلىك ىستەرىمەن وسى اڭگىمەدە ءبىز دە تانىسامىز ەكەن دەمەڭىزدەر. ويتكەنى ول ءوزىنىڭ تانكىسىمەن جاۋدىڭ تالاي تاس قامالىن تالقانداپ، تالاي جاۋدى تاپتاعان، قىسقاسى، قاي جەردە قانداي زور شايقاس بولسا، سونىڭ بارىنەن دە ۇلكەن ابىرويلى بولىپ، جەڭىسپەن قايتقان داڭقتى باتىرلاردىڭ ءبىرى.
ونىڭ ۇلى وتان سوعىسىنداعى جورىعى 41 جىلى يۋن ايىنىڭ 24-نەن 25-پە قاراعان ءتۇنى، تاڭعا جاقىن باتىس بەلورۋسسيادا باستالىپ، 45 جىلى سەگىزىنشى ماي كۇنى پراگا قالاسىنىڭ باتىس جاق سىرتىندا ءبىتىپتى.
ءتورت جىلعا سوزىلعان سونداي زور جورىقتى وسىنداي كولەمى از نارسەگە سىيعىزۋ، ارينە، مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءسوزدى سابىردىڭ وزىنە بەرىپ، بالاسىمەن عانا تانىسايىق.
— ءبىر مىڭ توعىز ءجۇز قىرىق ءۇشىنشى جىلدىڭ جازى، نەمىستەردىڭ ەن اقىرعى زور شابۋىلعا ازىرلەنىپ جاتقان كەزى ەدى. ءبىر كۇنى مايدان قولباسشىسىنىڭ ءبىزدىڭ كورپۋسقا ارنالعان بۇيرىعى كەلدى. «نەمىستەر ءبىزدىڭ قارسى الدىمىزعا توككەلى بىرنەشە ەشەلون قارۋ-جاراق اكەلە جاتىر. الداعى تۇندە مايدان شەبىمەن سەكسەن كيلومەتر جەردەگى «ن» قالاسىنا كەلىپ جەتەدى. سول جەردەن مايداننىڭ تۇس-تۇسىنا تارتىلماق. قالايدا وسىنى سول توپتالىپ تۇرعان جەرىندە قۇرتىڭدار!»—دەپتى.
بەس ەمەس؛ ون ەمەس، جۇزدەگەن تانكىمەن جاۋدىڭ تىلىنا كوپە-كورنەۋ ءوتىپ، ونىمەن دە قويماي، قيىر تۇپكىرىنە بارىپ سوعىس اشۋدىڭ قانداي ءقاۋىپتى ەكەنىن ايتپاسام دا بولار. ويتكەنى قاۋىپتەۋ دەگەن السىزدىكتىڭ بەلگىسى. حالقىمىزدىڭ مايداننان كەلگەن بىزدەرمەن اڭگىمەلەسكەندە. «قاۋىپكە قالاي قارسى باردىڭ،— دەمەي،— جاۋدى قالاي جەڭدىڭ؟»—دەپ سۇراۋى دا سوندىقتان عوي. راس، جايشىلىقتا ءبارى دە ەسەپتەلەدى. ال، ايقاسقا ءبىر كىرگەننەن كەيىن ءقاۋىپتىڭ كولەمىن ولشەپ، جاۋدىڭ سانىن ساناۋ بىزدە بولعان ەمەس. بۇل ساپارعا دا سول سالتىمىزبەن سەسكەنبەستەن اتتاندىق.
قازىلعان ور، اتىلعان وققا قاراماستان، مايدان شەبىن بۇزىپ ءوتىپ، جاۋدىڭ تۋ سىرتىنا شىعىپ الدىق. اي تاستاي قاراڭعى. ۇزاپ العاننان كەيىن بارار باعىتىمىزدى تۇزەپ الىپ، ايتۋلى قالاسىنا قاراي جولسىز جەرمەن تارتىپ كەلەمىز. مانا مايدان شەبىنەن وتكەنىمىزدە، ءبىزدى اتقىلاعان جاۋدىڭ زەڭبىرەگىنىڭ ۇنىنەن جەر سىلكىنگەندەي بولىپ ەدى، ەندى جىم-جىرت، قۇلازىعان ءۇنسىز دالاعا كەزدەستىك.
ايتقان قالاعا دا جاقىنداپ قالدىق. تانكتاردىڭ ءبارى دە سامولەت بەنزينمەن سۋارىلعان، دىبىستارى ءجوندى شىقپايدى. قالاعا جاقىنداپ كەلىپ، بارلاۋشىلار جىبەرىپ ەدىك، ولار نەمىستەردىڭ كوشەدە بەيباستىق ىستەپ جۇرگەن بىر-ەكى وفيسەرىن ۇستاپ اكەلدى. ءبىزدىڭ قولباسشىنىڭ ايتقانى ءدال ەكەن، ون جەتى ەشەلون كەلىپ جەتىپتى. ىشىندە كىلەڭ تانكىلەر تيەلگەنىنىڭ ءوزى ون ءبىر. قاي جەردە قانداي كۇشتەر تۇرعانىن بەلگىلەپ الدىق تا، تورتكە ءبولىنىپ ستانسيانىڭ ءتورت جاعىنان شىقتىق. تاڭ اتىپ كەلەدى. قيمىلداۋدىڭ كەزى جەتتى.
مايداننان الىس جاتقاڭ نەمىستەر بەيقام ەكەن. تەك سامولەتتەردەن قورعانۋعا ءازىر بولۋ كەرەك، كوك ءجۇزىن تىلگىلەگەن پروجەكتورلاردىڭ عانا ساۋلەسى كوزگە ءجيى تۇسەدى.
دىبىس بىلدىرمەي جاقىنداپ كەلىپ، ءتورت جاقتان كيە جونەلىپ ەدىك، نەمىستەردىڭ ساسقاندىعى سونداي، ءازىر تۇرعان زەنيتكالارىن سول اسپانعا قاراعان كۇيىندە گۇرسىلدەتە باستادى. ولاردىڭ وعى اسپانعا كەتىپ جاتىر. ءبىز بىرىنەن سوڭ ءبىرىن تاپتاپ، العا قاراي ۇمتىلىپ كەلەمىز.
ستانسيا توبەسىندە ءورت جالىنى مينۋت سايىن كۇشەيىپ، جالىننان كۇمبەزدەر ورناپ، كەيبىر جەرىنە جانار تاۋ دا پايدا بولدى. نەمىس قارۋلارىنىڭ دا ءۇنى شىعا باستادى. ءبىراق بۇل بىزگە قارسى اتىلىپ جاتقان وقتىڭ ءۇنى ەمەس، ءبىزدىڭ وعىمىزدان، وعىمىز سالعان ورتتەن تۇتانىپ جارىلعان سنارياد پەن بومبالاردان بەنزين باگىنا وت ءتيىپ، جالىن قۇشا قۇلاپ ءتۇسىپ جاتقان اۋىر تانكتاردىڭ ءوزدى-وزى سوعىسىپ جاتقان بولات، شويىنداردىڭ ءۇنى. شەگىرتكەدەي اسپانعا جارقىراپ ۇشقان قالىڭ وقتىڭ اراسىنان قىپ-قىزىل كۇيىندە ۇشىپ جۇرگەن بىلەكتەي تەمىرلەر دە كورىنەدى قارسىلاسقان بىرەۋ-جوق . تەك نەمىستەردىڭ بەزىلدەي قاشىپ بارا جاتقانىن ءورت ساۋلەسىمەن الىستان عانا كورىپ ءجۇرمىز. ءدال سول نەمىستەر بەرلينگە دەيىن قاشسا دا مەن ولاردى قورقاق دەمەس ەدىم، ويتكەنى مىنانداي وت سۇراپىلىنا قارسى كەلۋ مۇمكىن ەمەس.
ءبىراق بىزگە دە قاۋىپ ءتوندى. نەمىستىڭ ون جەتى ەشەلونىنان ون جەتى جانارتاۋ ورناتىپ بولىپ، ماقتانىش سەزىممەن قايتۋعا ازىرلەنىپ جاتىر ەدىك، نەمىستەر كەيىنگى ءبىر قالادا تۇرعان قالىڭ كۇشىن ءبىزدىڭ الدىمىزعا اكەپ توگە سالدى. جاۋدىڭ كۇشى باسىم ەكەنىن، وعىمىزدىڭ ازايىپ قالعانىن بىلسەك تە، بۇل ءقاۋىپتى دە ەلەگەمىز جوق. ويتكەنى، ءارقايسىمىزدىڭ كەۋدەمىزدە: مەن بۇگىن وتان بۇيرىعىن ورىندادىم دەگەن شاتتىق بار. كوڭىلدە سونداي شاتتىق تۇرعاندا، قايمىعاتىن جان كەمدە-كەم، ءوز ويىمشا سوندىقتان عوي دەيمىن، قارا قۇرتتاي قاپتاپ كەلە جاتقان جاۋ تانكىلارىنا قارسى ۇمتىلدىق.
ءبىر تاماشانى مەن سول كۇنى سوعىستا كوردىم. ادامنىڭ تەرىسى ەلەۋىش سىقىلدى بولادى ەكەن. قارسى كەلىپ قالعان نەمىستىڭ ءبىر ۇيدەي تانكىسىن تانكىممەن سوعىپ جىبەرىپ، توڭقالاڭ اسىرىپ ەدىم، دۇنيە قىپ-قىزىل بولىپ كەتتى. بىلاي شىعا بەرە كوزىمدى سۇرتسەم، كوزىمنەن قان اعىپ تۇر. جولداستارىما قاراسام، ولاردىڭ كوزىنەن دە، بەتىنەن دە قان شىپ-شىپ شىعىپ تۇر.
ءبىز قاشا ۇرىس سالعان ەدىك، جاۋ الدى-ارتىمىزدان بىردەي وراپ الدى. دەگەنمەن ۇستاپ تۇرا العان جوق، ول كۇنى كۇنىمەن، تۇنىمەن سوعىسىپ، كەلەسى كۇنى تاڭعا جاقىن قورشاۋدى بۇزىپ شىقتىق. ءبىراق مەن ۇزاپ كەتە المادىم—تانكىم ورتەندى، اياق سىندى، بەت كۇيدى، جولداستاردان ايرىلدىم. وزىڭە وق تيۋ — ءتان جاراسى دا، جولداسىڭنان ايرىلۋ — جان جاراسى ەكەن. ءبىراق ءولىم ءۇشىن ەمەس، ءومىر ءۇشىن تۋدىم عوي. ەندەشە، ولىمگە نەگە بويسۇنامىن، اجالمەنەن ءالى دە الىسىپ كورەمىن دەدىم دە، ءبىر شۇقىرعا قۇلاي كەتتىم.
ءولدى دەدى مە، الدە تانكىداعى باسقا جولداستارىممەن بىرگە ورتەنىپ كەتتى دەدى مە، نەمىستەر وزدەرىنىڭ سورىنا قاراي مەنى كورمەستەن وتە شىقتى.
جاۋ قاراسى ءوشىپ، تار دۇنيە كەڭىگەندەي بولعان سوڭ ەتىگىمدى كەسىپ تاستاپ، اياعىمنىڭ جاراسىن بايلاپ الدىم، قىبىر ەتكەن جان، تىرس ەتكەن دىبىس جوق. جاپان دالادا جالعىز قالعان جارالى جاننىڭ كۇيىنەن اۋىر كۇي بولماس. ءتىرى قالعانىما مانا قۋانىپ ەدىم، ەندى وكىنە باستادىم. وكىنىش دەگەن ءورت قوي، ءوزىمدى ءوزىم اتپاق بولىپ ناگانىمدى قولىما الىپ ەدىم، ىشىندە وق تولى ەكەن. كوزىم وققا ءتۇستى دە، كوڭىلىم توقىراپ قالدى. ءجۇزى كەلمەسە دە ونى كەلەر، ونى كەلمەسە دە ءبىرى كەلەر نەمىستىڭ. جاستىعىمدى الا ولەيىن دەگەن ويعا كەلدىم دە، جاۋدىڭ كەلەر كەزىن كۇتتىم. نەمىستەر كەلمەي ول ءۇمىتىم دە دالاعا كەتتى. ەندى ولگىم دە كەلەتىن ەمەس! تەك، قانىم كەۋىپ، شولدەپ بارامىن، كۇندىز شولدەپ ولەر حالگە جەتەمىن دە، تۇندە شىق تۇسىسىمەن ءشوپتىڭ شىعىن جالاپ جان شاقىرامىن. سەگىز ءجۇز مەتر جەردە ورمان تۇر. ارمانىم سول ورمانعا ءبىر جەتۋ. كۇندىز جاتامىن، تۇندە ورمانعا قاراي ءبىر جامباسىممەن جىلجيمىن. اياقسىز كورگەن كۇنىڭ دە كۇن ەمەس-اۋ، سەگىز ءجۇز مەتر جەرگە ەكى ءتۇن جىلجىپ ازەر جەتتىم. ورمان ءىشى سامال، سامالدى جەر راقات قوي. ءبىراق بەس كۇننەن بەرى ءدام تاتپاعاندىكى مە، السىرەپ كەتتىم. ءبىر جاعىنان جارا دا جانىڭدى قيناپ بارادى. ءومىردى قانشا قيماعانمەن، ەندى شىدامىم تاۋسىلدى. مايداندا جۇرگەن اكەم مەن كومانديرىمە حات جازىپ، ومىرمەن حوش ايتىستىم دا، ناگانىمدى كەۋدەمە تىرەدىم. ءدال سول كەزدە عايىپتان بىرەۋدىڭ:
— ەي، توقتا!— دەگەن داۋسى ساڭق ەتتى.
ءوڭىم ەكەنىن، ءتۇسىم ەكەنىن بىلە الماي اقىرىن جان-جاعىما قاراسام، قاراعايدا جابىسىپ ءبىر بالا تۇر، بالانى كورگەندە، جۇرەگىم ەلجىرەپ سالا بەردى، قولىمداعى ناگان دا ءتۇسىپ كەتتى.
پالا جۇگىرىپ كەلىپ باسىمدى قۇشاقتاي الدى. وزىنشە مەنەن ۇلكەن دە، اقىلدى دا سياقتى، ولگەننەن كەلەر پايدا جوعىن ايتىپ، بار بىلەتىن ءتاتتى سوزدەرىمەن مەنى جۇباتقان بولىپ جاتىر. كەيدە ماقتانىپ تا قويادى.
سابىر سونى ايتقان كەزدە، ۇلكەن كىسىلەرشە ەكى قولىن ارتىنا ۇستاپ، اياعىن سالماقپەن باسىپ كەلە جاتقان بالاسى اكەسىنە جالت قارادى. اكەسى ونى بايقاماعانداي بولىپ:
— ول نەمىستەردەن قاشىپ جۇرگەن سەرگەي دەيتىن بالا ەكەن، — دەپ، اكەسى ءسوزىن قايتا باستاپ كەتتى.— دەريەۆنيادا شەشەسى بار، تۇندە ۇيىندە بولىپ، كۇندىز ورماندا جۇرەدى ەكەن.
بالا مەنىڭ السىرەگەنىمدى ايتپاسام دا سەزدى دە، كوپ وتىرعان جوق، شالبارىنىڭ بالاعىن ءتۇرىپ الىپ، تۇرا جونەلدى. مەن تاعى دا جالعىز قالدىم. ءبىراق ءومىردىڭ تۇتقاسىنان مىقتاپ ۇستاعانداي ۇلكەن ءۇمىتتىمىن. ول ءۇمىت كورىپ، ومىرىمە تۇتقا ەتىپ جاتقانىم— ماناعى كەتكەن بالا.
كۇن باتا بەرگەن كەزدە، شەشەسىن ەرتىپ بالا قايتادان كەلدى. كەشكى سامالمەن سەرگىپ باسىمدى كوتەرىپ وتىر ەدىم، انانى كورگەندە ءدال ءوز شەشەمدى كورگەندەي وزىمە ءوزىم يە بولا الماي بالقىپ كەتتىم. بۇرىن جەتكەن بالانىڭ قاسىما كەلىپ نە ارەكەت جاساپ جاتقانىن دا سەزگەنىم جوق. ەكى كوزىم انادا، ول جاقىنداپ كەلگەندە داۋسىم قاتتى شىعىپ كەتتى. نە دەگەنىمدى وسى ۋاقىتقا دەيىن انىق بىلمەيمىن، ءسىرا، مارقۇم ءوز شەشەمدى «اپا» دەۋشى ەدىم، مىنا كەلگەن ورىس كەمپىرىن دە «اپا!» دەدىم-اۋ دەيمىن. جالعىز-اق اۋىز ءسوز ايتتىم دا، قۇشاعىمدى جايىپ جىبەردىم. و دا ەڭىرەپ قويا بەردى.
بۇل ارادا ءبىزدىڭ جۇباتۋشىمىز جاڭاعى بالا بولدى. ول ءبىزدىڭ جىلاعانىمىزدى ەرسى كورىپ:
— ءۇپ ۇلكەن بولىپ جىلاعاندارى نەسى! ۇيات-اي،— دەگەندە ءبىز كۇلىپ جىبەردىك.
انا بايقۇس ۇيىندەگى نانىن، قايماعىن، ساموگونىن الا كەلگەن ەكەن. مەن سولاردى ىشكەنشە عانا اڭگىمەلەسۋگە جارادىم، ۇيىقتاپ كەتىپپىن...
ءبىر كەزدە ويانسام ۇركەر كوتەرىلىپ قالىپتى. قاسىمدا ماناتى بالا عانا وتىر.
انا بايعۇس ۇيدەن الا كەلگەن تۇزدى سۋمەن كەتەرىندە اياعىمنىڭ جاراسىن جۋىپ، جاقسىلاپ وراپ كەتىپتى. مەن ونى دا بىلمەپپىن. ەندى وزىمە ءوزىم كەلىپ، ەسىمدى جيناعاننان كەيىن بۇل ماڭداعى ەلدىڭ جايىن سۇراي باستادىم. جاۋ تۇكپىرىندە جاتقان ەلدىڭ كۇيى قانداي بولاتىنى وزىمە دە بەلگىلى عوي. بەلگىلى جايدى سۇراۋىمنىڭ ءمانىسى: نەمىستەر — ەڭ ءارى كەتسە ون كۇننەن قالماي تالقاندالادى. تالقانى شىعىپ، جارالى جىرتقىشتاي اشىنعان جاۋدىڭ حالىقتى مۇنان دا اۋىر كۇيگە سالىپ، گەرمانياعا ايداپ كەتۋى مۇمكىن. جارالىمىن دەپ قاراپ جاتپاي، حالىققا وزدەرىن قۇتقارۋشىلارمەن كەزدەسەتىن كۇنى ەندى الىس ەمەس ەكەنىن جەتكىزۋىم كەرەك. مۇمكىن، بۇل حابار جەتسە، وسى باستاپ قامدانار دا، قۇلدىققا ايدالۋدان قۇتىلار. بۇل ويىمدى بالاعا ايتىپ ەدىم، ول:
— باسقالارى بولماسا، پەتر اتاي ەكەۋمىز نەمىستەردىڭ اۋزىنا تۇسە قويماسپىز،— دەدى ناساتتانعان پىشىنمەن.
— پەتر دەگەنىڭ كىم؟
— ءبىزدىڭ دەريەۆنياداعى ءبىر شال. شال بولعاندا ۆو!..
— سەن سول «ۆو» شالىڭدى شاقىرىپ كەلشى.
بالا ەكى سوزگە كەلگەن جوق، مەنىڭ جان-جاعىمدى تۇيىقتاپ قىمتادى دا، ءتۇن قاراڭعىلىعىنا سۇڭگىپ جوق بولدى. مەن تاعى جالعىز قالدىم.
كوپ كەشىكپەي تاڭ دا شاپاعىن شاشا باستادى، شالدى ەرتىپ بالا دا كەلىپ جەتتى.
شال جاسى جەتپىسكە جەتسە دە، اجارى ءالى كەتپەگەن كەلبەتتى، كەسەك تۇلعالى ادام ەكەن. ءسوزى دە كەسەك شىقتى.
— قالاي، باتىر، امانبىسىڭ؟—دەدى كوڭىلدى داۋىسپەن.
— امان بولماسام دا، جامان ەمەسپىن.
— جامان ەمەس ەكەنىڭدى بىلەم، سەندەردىڭ قانشا جەردەن كەلىپ، نەمىستەردى قالاي قاۋساتقاندارىڭدى دا بىلەم. سوندىقتان ساعان ارناپ مىنا ءبىر جالعىز تاۋىعىمنىڭ ەتىن اكەلدىم. تۇندە مىنانىڭ شەشەسى بارىپ سەنىڭ جايىڭدى ايتقاننان كەيىن: نەمىستەرگە بۇيىرماي، ءوز بالاما بۇيىرعان ادال مالىم ەكەنسىڭ دەدىم دە، باسىن قىرقىپ الدىم،— دەپ، ۇلكەن ءبىر بولكە نان مەن تاۋىقتىڭ ەتىن الدىما قويدى دا، قولتىعىنداعى كورپە، جاستىعىن جەرگە تاستاي سالىپ، جەردى قازۋعا كىرىستى.
— ءبىزدىڭ بۇل اتاي نەمىستەر كەلگەلى جەر قازۋعا شەبەر بولىپ الدى. تالاي كوردى دە، تالاي وردى دا قازدى. ءقازىر سىزگە ۇيا قازىپ جاتىر،— دەدى بالا كۇبىرلەپ.
بالانىڭ ساقتىقپەن كۇبىرلەپ ايتقان ءسوزىن ەستىمەدى مە، شال ۇندەگەن جوق. اۋىق-اۋىق جان-جاققا قۇلاعىن سالىڭ قويىپ، وتكىر كۇرەكپەن ۇزىندىعى كىسى بويى، تەرەڭدىگى جارتى مەتردەي جەردىڭ شىمىن قوپارىپ تاستادى دا، بالانى شاقىردى.
— سەرەجا! مەن ءشوپ اكەلگەنشە سەن مىنا توپىراقتاردىڭ قاراسىن جوعالت.
شال سونى ايتىپ كەتىپ قالدى. سەرگەي ماعان ارنالعان ۇيانىڭ اينالاسىنداعى شىم، توپىراقتاردى جان-جاققا شاشا باستادى. ول توپىراقتىڭ قاراسىن جوعالتىپ بولعانشا، ءبىر ارقا ءشوپتى ارقالاپ - شال دا جەتتى. ول اكەلگەن ءشوبىن ۇيانىڭ ىشىنە توسەدى دە، ونىڭ ۇستىنە ءوزى ۇيىنەن الا كەلگەن كورپەنى جايىپ، باس جاعىنا جاستىق سالدى.
بۇل ۇيا مەنىڭ بەس كۇندىك مەكەنىم بولدى. پەتر اتاي مەن سەرگەي ەكەۋى قىزىل ارميانىڭ شابۋىل جاساپ كەلە جاتقان حابارىن تاراتۋ ءۇشىن ەلگە كەتتى، ءبىراق مەن ەندى جالعىز ەمەسپىن. ماعان ءوز شەشەمدەي كورىنگەن اننا بوريسوۆنا باستاعان قارتتار كەلىپ، مەنەن ەلدىڭ، قىزىل ارميانىڭ جايىن سۇراپ ۇزاق اڭگىمەلەسىپ وتىراتىن بولىپ ەدى. ازدان سوڭ مەن جاتقان ەلسىز ورمان ەلدىڭ مەكەنىنە اينالدى. وسىنداي اۋىر سالماقپەن بەس كۇن ەتىپ التىنشى كۇننىڭ تانى جاقىنداعان كەزدە ءبىزدىڭ ارميا دا كەلىپ جەتتى.
مەن ءوز توبىما قوسىلدىم. كەشە عانا توبىنان اداسقان جالعىز قازداي ەدىم، ەندى كوڭىلىم كوككە شارىقتاپ كەتتى. ءبىراق شارىقتاعان كوڭىلىم ءوپ كەشىكپەي جەر سوقتى. ءوزىمدى ەلىم تىرناعىنان جۇلىپ العان انا سول كۇنى كەشكە جاقىن جاۋ بومباسىنان قازا تاپتى،— دەپ، ول اۋىر ءبىر كۇرسىندى دە، قاتارىندا كەلە جاتقان بالانى ون، قولىمەن قۇشاقتاي ءتۇسىپ:—باسىما تونگەن ەلىمدى سەرپىپ تاستاپ، ومىرىمە تۇتقا بولعان سەرگەيىم وسى. اياۋلى انا ولەرىنىڭ الدىندا امانات ەتىپ وسىنى ماعان تاپسىرعان ەدى. قابىرىنىڭ باسىندا جانتايىپ جاتىپ: مۇنى باۋىرىمداي كورىپ، بالامداي سۇيۋگە مەن دە انت ەتكەن ەدىم. سول انتىمنىڭ تۋى ەتىپ، سونان بەرى قاسىمنان ءبىر تاستاعان ەمەسپىن. تانكتىڭ ىشىندە ەكى اياعىمنىڭ اراسىنا وتىرىپ الىپ، تالاي سوعىستى دا كوردى، تانكتىڭ ۇستىندە اۆتوماچيكتەرمەن بىرگە وتىرىپ الىپ تالاي رەت اۆتوماتتان جاۋعا وت تا جاۋدىردى. پراگانىڭ كوشەسىندە تەرەزەدەن مەنى اتقالى تۇرعان بىرەۋدى كورىپ قالىپ، اجالدان تاعى ءبىر الىپ قالدى، مۇنىڭ مىنا كوكشىل كوزى ءبىرتالاي نەمىستەردىڭ كوز الدىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلەستەپ جۇرگەن شىعار دەيمىن.
ولاردىڭ اقىرعى تامتىعى تالقاندالىپ جاتقان كەز ەدى. «جەڭىلگەن ەلدە جەلكە جوق» دەگەن راس ەكەن. جەلكەسى جوق ادامدا نە قۋات بولسىن. ءبىر كۇنى كەشكە ورىنباسارىم ءماز بولىپ جەتىپ كەلدى دە:
— جولداس گۆارديا مايورى، ءبىر تاماشانى كورسەتەيىن، بەرى شىعىپ كەتىڭىزشى،— دەدى.
مەن اڭ-تاڭ بولىپ سىرتقا شىقسام، ەسىك الدىندا سوقتاداي-سوقتاداي ون ءۇش نەمىس، ولاردىڭ الدىندا ويقاستاپ مەنىڭ قارشاداي سەرگەيىم تۇر. ول مەنى كورە سالا جۇگىرىپ كەلىپ:
— جولداس كوماندير، بۇيرىعىڭىز ورىندالدى، ءى-رو-تانىڭ كومانديرىنە بۇيرىعىڭىزدى تاپسىردىم. ون ءۇش نەمىس ولجام تاعى بار، ۆو،— دەدى.
مەن بەتىنەن ءبىر ءسۇيدىم دە:
— بۇل نەتكەن وڭاي ولجا؟— دەدىم.
— جوق، وڭاي ولجا ەمەس، ءبىرسىپىرا وعىم شىعىن بولدى. ءى-شى روتادان قايتىپ كەلە جاتىر ەدىم، بۇلار اعاش ىشىندە قاشىپ كەلە جاتىر ەكەن. مەن دىبىستارىن ەستىپ بۇعا قالدىم دا، الاڭعا شىعا بەرگەندە وقتى توگىپ جىبەردىم. بۇلار ساسقانىنان قارۋلارىن تاستاپ، قول كوتەردى. قارۋىن تارتىپ الساڭ نەمىستەر قويدان دا جۋاس بولادى ەكەن. جولعا تۇسىڭدەر دەپ ەدىم، ءتۇستى. ءار قاراي جۇرىڭدەر دەپ، ەدىم ءجۇردى. تەك، اقىماق بىرەۋى مەنىڭ جالعىز ەكەنىمدى كورە سالىپ، اعاشقا قاراي قاشا جونەلىپ ەدى، ونى اتىپ ءتۇسىردىم دە، قالعاندارىن ايداپ كەلدىم دەپ قاراپ تۇر.
— كوردىڭىز بە؟—دەدى ماعان قاراپ،— ءوزى ايتقاندايىن «ۆو» كوماندير بولعالى تۇرعانىن. مەن مۇنى الداعى كۇزدەن باستاپ سۋۆوروۆ مەكتەبىنە جىبەرەمىن. تىرشىلىك بولسا، ءبىر كەزدە كورەرسىز، سەرگەي سابىروۆ دەيتىن گەنەرالدى.
— تىلەكتەسپىن،— دەدىم مەن ەكەۋىنىڭ دە قولىن قىسىپ،
1950
You Might Also Like
-
بۇگىنگى تاڭدا قوعامنىڭ ەڭ ءبىر وزەكتى ماسەلەسى. ءبىر قولىمەن الەمدى، ءبىر قولىمەن بەسىكتى تەربەتكەن انالار اراسىنان ازعىنداعان قىزدارىمىزدىڭ وسىنداي كەلەڭسىز جايتتارعا ۇرىنۋى ءبىر عانا وتباسىنىڭ نەمەسە...
-
ءبىر كەدەي̆ جىگىتتىڭ قولعا ءۇي̆رەنگەن ماي̆مىلى بولىپتى. ول ماي̆مىلدى ءوزى قاي̆دا بارسا دا، بىرگە ەرتىپ ءجۇرىپتى.
