تورعاي ەكەش تورعاي دا...
بۇگىنگى تاڭدا قوعامنىڭ ەڭ ءبىر وزەكتى ماسەلەسى. ءبىر قولىمەن الەمدى، ءبىر قولىمەن بەسىكتى تەربەتكەن انالار اراسىنان ازعىنداعان قىزدارىمىزدىڭ وسىنداي كەلەڭسىز جايتتارعا ۇرىنۋى ءبىر عانا وتباسىنىڭ نەمەسە ءبىر عانا ايماقتىڭ قاسىرەتى ەمەس، قازاق دەگەن ۇلتىمىزدىڭ ۇياتىنا تاڭبا بولىپ باسىلىپ تۇر. راسىندا، الىپ-انادان تۋادى! كەشەگى دانا تۇلعا ابايدى ۇلجان شەشەي دارەتسىز ەمىزبەگەن ەكەن. سول ادەپتەن تايىپ كەتكەندەردىڭ بۇگىندە كوبەيىپ بارا جاتقاندىعى وڭەشىڭدى ورتەيدى ەمەس پە؟! سوڭعى ايلاردا وبلىسىمىزدا ورىن العان «سۇمدىق» وقيعالار جاعا ۇستاتتىردى. ونىڭ ۇستىنە انشەيىندە تايىپ-جىعىلعان كىشكەنتاي وقيعانى وڭەش جىرتا ايقايلاپ، الەمگە جار سالاتىن ءوزىمىزدىڭ تەلەارنالارىمىز بۇل وقيعالاردى جارىسا جاريالاۋدا. امالسىزدان ارنالاردى اۋىستىرىپ جىبەرۋگە تۋرا كەلەدى. وقيعا ورىن الدى، ەل-جۇرت بولىپ كىنالىلەرگە لاعىنەت ايتۋدا، تىكەلەي كىناسى بار، كىناسى جوعى بار، لاۋازىمدى تۇلعالار تەگىس تاعىنان تايدىرىلىپ جاتىر، «ساباق بولسىن» دەپ، ارينە. جاڭا تۋعان نارەستەنى «قوقىس جاشىگىنە تاستاپ كەتىپتى»، «اجەتحانادا قالدىرىپ كەتىپتى» دەگەن سوزدەردى ءقازىر كوپ ەستيتىن بولدىق. باسقا ەمەس، ءوزىمىزدىڭ قارا كوز قىزدارىمىز وسىنداي قاسيەتسىزدىكتەرگە بارۋدا. قاراپايىم تورعاي ەكەش تورعاي دا، ءوز بالاپانىن قورعايدى ەمەس پە؟ اللانىڭ قاھارىنان قورىقپاي بۇل جاماندىققا قالاي بارادى ەكەن؟ ءتىپتى ساناڭا سىيمايتىن وقيعا! "قاسقىردا قاس قىلمايدى بالاسىنا"- كەرەمەت ءسوز تىركەسى! ارينە، بارلاعانىڭ ساناسىنا جەتىپ، قۇيىلسا!
بۇرىندارى، وسىنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ بارلىعىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ كوپتىگىنەن كورەتىنبىز. اراق ءىشۋدى، كوشەدە تۇرىپ الىپ ايمالاپ، ءسۇيىسۋدى، قىزدارىمىزدىڭ جالاڭاشتانىپ ماسقارالانۋىن وزگە ۇلتتان كەلگەن پالە دەپ باعالايتىنبىز. ال ءقازىر شە؟ تاۋەلسىز ەلمىز، ءبىرتۇتاس ۇلتپىز، «قازاق» دەگەن حالىقپىز. باسقا ۇلت وكىلدەرى قازاقتاردى ەلىمىزدىڭ «ۇيىستىرۋشى ۇلتى» رەتىندە توبەسىنە كوتەرۋدە. ءبىلىمىمىزدى «مەملەكەتتىك ءتىل» رەتىندە قابىلداپ، ءوز تىلىندەي ۇيرەنىپ جاتقاندار قانشاما؟. وسىنداي جاعدايدا اقتالۋعا سەبەپ تابىلماس. بىرەۋگە جابا سالۋعا اۋزىڭ دا بارمايدى. زامان باسقا دەيىن دەسەڭ، جەلكىلدەپ ءوسىپ كەلە جاتقان بىلىكتى، ءبىلىمدى، ادەپتى جاستارىمىز بار، تولەگەندەي ايبارلى جىگىتتەرىمىز دە از ەمەس. وسىلاردىڭ اراسىنان جاڭاعىداي ادەپسىزدەر، كورگەنسىزدەر قايدان شىعادى؟! قوعام اۋرۋ دەيىن دەسەڭ، دەنى ساۋ، جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ ەڭ سورلىسىنىڭ جاعدايى جامان دەۋگە كەلمەيدى. مەكتەپتەن دەيىن دەسەڭ، ءزاۋلىم سارايداي ساۋلەتتى ءبىلىم وشاقتارىنىڭ ەسىگى ايقارا اشىق. ۇستازداردىڭ قاتەلىگى دەپ ايتايىن دەسەڭ، ولاردىڭ دا ەڭبەگى ەرەڭ. اينالىپ كەلگەندە سول مەكتەپ پەن وتباسىنداعى تاربيەگە كەلىپ تىرەلەرى انىق. ءوزىمىزدى ءوزىمىز قانشا اقتاعانىمىزبەن كىنا وزىمىزدەن، مويىمداۋىمىز كەرەك شىعار!.
وسى وقيعالاردان كەيىن بەسىكتەگى بالادان باستاپ تاربيەگە باسقاشا قاراۋعا، ەڭ الدىمەن قازاقى ادەپكە ۇيرەتۋدى قولعا الۋعا مىندەتتىمىز. اسىرەسە، قىز بالالاردىڭ بويىنا قازاقتىڭ ەڭ اسىل قاسيەتتەرىن، ەڭ ءبىرىنشى، ءوزىنىڭ اتا-اناسىن، اتا-اجەسىن، ودان كەيىن باۋىرلارىن، تۋىستارىن، ۇلكەندەردى، كىشىلەردى سىيلاۋ، قۇرمەتتەۋ سياقتى قاسيەتتەردى بويىنا سەزدىرە بىلگەن ءجون. تاربيەدەگى ەڭبەك وتەۋسىز كەتپەيدى. ال، تاربيەنى بوساڭسىتساق، بالانى باستان بەتىمەن جىبەرسەك، وندا ۇرپاقتىڭ بۇلىنگەنى، نەمەسە بۇگىنگى كۇننىڭ قامىنا تۇسەتىنىمىز انىق. «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» دەگەن قازاقتىڭ ماقالى قاعيداعا اينالۋى ءتيىس. ايتۋعا وڭاي شىعار، اتقارۋعا قيىن بولار، ءبىراق اتا-انالار بولىپ، مەكتەپ بولىپ، قوعام بولىپ وسى ايتىلعانداردى ورىنداي الساق، ۇرپاعىمىز جامان بولىپ وسپەسى حاق!
سايىن توعجان
جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
