InfoHub Logo

الاكولدىڭ ەمدىك سۋى مەن باتپاعى  

الاكول - قازاقتىڭ كەڭ دالاسىندا كەرىلىپ جاتقان كولدەردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىنجۋ -مارجانى ءھام بىرەگەيى. سۇيىكتى وتانىمىزدىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىنا قاراي ورنالاسقان، كۇن كولدەن شومىلىپ شىعاتىنداي، اينا كولدىڭ كوكجيەگىن التىندايدى. قاراساڭ سۇلۋلىعىنا كوزىڭ تويمايتىن بۇل كول - دەمالىس ىزدەپ كەلۋشىگە دەمالاتىن، شيپا ىزدەپ كەلگەنگە ەم الاتىن، بالا-شاعاسىن اسىراعانعا تالشىق بولاتىن قويناۋى اق سازانعا تولى تۇزدى كول. بۇل كولدى جاراتۋشىم قازاقتىڭ باعىنا بەرگەن دەپ ويلاۋعا بولادى. سەبەبى، مۇندا باعزى زاماندا سوعىستان جارالانعان جاۋىنگەرلەر ات-ماتىمەن جاراسىن ەمدەسە، بۇل كۇندەرى الەمنىڭ تۇكپىر - تۇكپىرىنەن عارىشكەرلەر كەلىپ شومىلادى. نەگە دەسەڭىز، الاكول كولى ادام دەنەسىنە وتكەن رادياسيانى شىعاراتىن قاسيەتكە يە ەكەن. بايقاپ قاراساڭ ەمدىك قاسيەتىن قازەكەڭ باياعىدان بىلگەن-اۋ شاماسى. الاكولدىڭ وڭ جاق جاعالاۋىندا ايتۋلى اراسان شيپاجايى ورنالاسقان. ياعني، مينەرالدارى مول باتپاعىن ادام بۋىندارىن ەمدەۋگە پايدالانىلادى. تاعى ءبىر تاماشاسى، الاكول كولىندە تەك قانا شۆەساريادا كەزدەسەتىن مويناق شاعالا مەكەندەيدى. مىنە، الاكول كولى وسىنداي قۇندىلىعىمەن قازاققا باعالى كول.  

بىردە جولىم ءتۇسىپ اراسانعا باردىم. جول جونەكەي مەن وتىرعان كولىكتىڭ  جۇرگىزۋشىسى وسى الاكولدەگى اراسان شيپاجايىنا اراعا جىلدار سالىپ بارا جاتقانىن ايتتى دا: - مەن، جول قىسقارسىن ءبىر اڭگىمە ايتايىن دەدى. بارلىعىمىز باس شۇلعىپ ونىڭ ايتقانىن تاڭداۋعا دايار ەكەنىمىزدى  بىلدىردىك. سويتسەك، بۇل كىسى شيپاجايعا جيىرما جىل بۇرىن بارعانىن ايتىپ باستادى. پسارياز دەگەن تەرى اۋرۋىنان بالاسى ابدەن ىعىر بولىپ، جالاڭاشكول دەگەن كولدە ەم ءۇشىن اپارىپ ءبىراز سۋىنا شومىلىپ ءۇش كۇن بوگەلىپ جاتىپتى. سويتسە سول كولگە الاكولدىڭ باتپاعىنان جازىلدىق دەپ ەم العان ادامدار اڭگىمەسىنە قۇلاق قويسا بۋىن اۋرۋلارىنان ايىققان ەكەن. اقىرى وسى وڭىردە ءجۇرمىن ، بارايىن دەپ بالا شاعاسىن الىپ، الاكولدىڭ باتپاعىنا بارىپ ەمدەلۋدى ءجون ساناپ اراسانعا بارادى. بۋىندارى مازالاپ جۇرگەنىنە ءۇش-تورت جىل بولسا كەرەك، اڭساپ بارىپ سول كولدىڭ تۇزدى باتپاعىنا بەلىنە دەيىن ماتىرىلىپ، كۇنىنە 1 رەت ەم الادى، باتپاعىنان كەيىن كول سۋىمەن جۋىلادى ەكەن. ءسويتىپ بۋىنى قۇلان تازا ايىعىپ، وتە ريزا بوپ، ەلىنە بارعان. مىنە بيىل جيىرما جىل بولدى ءالى ءبىر رەت تە اۋىرماعان ەكەن، وسى جولى تۋىس باۋىرىن اپارا جاتقانىن ايتتى. ارينە، بىرىنشىدەن ءبىر اللا شيپا قىلدى، ەكىنشىدەن وسى الاكولدىڭ سۋى مەن باتپاعىنىڭ ەمدىك قاسيەتى بار، سۋىنىڭ قۇرامىندا رادون ەلەمەنتى مول ەكەنىن، باتپاعىندا سەروۆودورود  بار ەكەنىن ايتارلىقتاي زەرتتەلگەنى تۋرالى دا ايتىپ جاتىر. مەن ءوزىم دە اندا ساندا تىزەلەرىم قاقساۋشى ەدى، وعان جاعادى ەكەن دەپ ىشتەي قۋانىپ كەتتىم. سودان اڭگىمەدەن جول قىسقارىپ، ايتۋلى شيپاجايعا كەپ ورنالاستىق. دارىگەر كەلەسى كۇننەن باستاپ ەم باستالاتىنىن، كەستەسىن ءتۇسىندىردى. العاشىندا باتپاققا تۇسكەندە جەتى-سەگىز مينۋتتان اسپاۋ كەرەك دەگەنگە ىشتەي قارسىلىق تانىتتىم. سوناۋ جەردەن كەلگەندە سەگىز مينۋتى نەسى دەپ، ودان ارتىق وتىراتىنىما سەنىمدى بولدىم. ءبىر ەكى مينۋتتا دەنەم شىمىرلاي باستادى، تەرىنىڭ سىرتقى قاباتى قىزعان ءتارىزدى بولدى، بەس مينۋتقا جەتپەي جۇرەك قاعىپ، تارسىلداپ، باتپاقتان شىققىم كەلگەنىن بايقاتتىم. كومەكشى قىزمەتكەرلەر باتپاقتان شىعارىپ الماسا، قۇلاق شىڭىلداپ، باس اينالا باستاعان ەدى. مىنە، باتپاقتىڭ قۇرامى قانداي قاسيەتكە يە، ونىمەن قويماي تەك كول سۋىنا عانا جۋىلادى ەكەن. عىلىمي زەرتتەلگەن، ادامعا اسەر ەتۋى كۇشتى، شيپاسى مول ەكەنىن سوندا بارىپ ەم دوم الىپ قايتقاندا كوز جەتكىزگەنمىن. سودان بەرى الاكول دەسە ونىڭ كوركەم تابيعاتىمەن قوسا ەمدىك قاسيەتى قوسا كوز الدىما كەلە قالادى. قازاعىمنىڭ وسىنداي شۇرايلى جەرى كوپ، ەل ەرتەڭى بولاشاق جاستارعا وسىنىڭ بارلىعى اسىل مۇرا ەمەس پە؟! ءوز  جەرىمىزدىڭ پايدالى ەمىن بىلسە ەكەن دەيمىن، شەت ەلدىڭ تەڭىزىنە دۇنيە اقشا شىعارىپ بارعانشا، التىنعا بەرگىسىز شيپالى ولكەمىزگە بارىپ، ەم دوم الىپ قايتا دەمالىس كەزدەرىندە. عارىشكەرلەر نە ءۇشىن سۋىنا تۇسەدى، بويلارىنداعى رادياسيا شىعادى ەكەن. وسى كۇنى تەلەفون ۇستامايتىن ادام جوق. ەڭكەيگەن كارىدەن،ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيىن وسىعان اۋەس. الاقان ارقىلى قانشا رادياسيا قابىلدايدى. سونى ەڭ جوق دەگەندە وسىنداي شيپالى كولىمىزگە بارىپ شومىلىپ، جىلىنا ءبىر دەمالىپ قايتسا قانداي تاماشا بولار ەدى. ەل دە، جەر دە، ايدىن-شالقار كول دە، اسقار تاۋ مەن بەل دە امان بولسا ەكەن.

جەڭىس ايسۇلتان

---