الاكولىن جىرىنا ارقاۋ ەتكەن
اقىن بولىپ جارالىپ، اللانىڭ بەرگەن دارىنىن توگىپ الماي ۋىسىنا مىعىم ۇستاپ، كەمەلىنە كەلىپ، بەرەرىن ەلىنە مولىنان بەرىپ وتىرعان، بۇگىندەرى ارقالى اقىنىمىز الاكولدەن ءوسىپ-ونىپ، بۇكىل الاشتىڭ پوەزيا پىراعىن ەرتتەپ ءمىنىپ جۇرگەن ازاماتىمىز ساكەن يماناسوۆ. سوناۋ الپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا ەرتە كوكتەمگى قىردىڭ قىزعالداعىنداي ءدۇر كوتەرىلگەن قۇرداس، زامانداس اقىندارىمىزدىڭ توبىنا تايبۋرىلداي كوسىلە قوسىلعان ساكەن اقىندىق ەكەنىن بىردە-بىر مارتە تەجەپ كورگەن ەمەس.
مەن سويلەيمىن!..
سويلەۋگە حاقىم دا بار.
سويلەمەۋگە قويمايدى تاقىمداپ ار.
جاۋاپ السا جۇرتىنان وتان مىنا
سوت الدىنا الدىمەن اقىن بارار! —
دەپ باستاعان ساكەن ءوزىنىڭ اقىندىق، ازاماتتىق كرەدوسىن وسىلاي تۇيىندەگەن.
1962 جىلى العاشقى "تۋعان اۋىل" دەگەن جۇپ-جۇقا كىتابى شىقتى دەگەندى ەستىپ، ىزدەپ ءجۇرىپ اۋداندىق كىتاپحانادان تاۋىپ الدىق. ساكەندى بىلمەيمىن، مەنىڭ قۋانىشىم كەۋدەمە سىيمادى. كوشەدە جولىققان جولداس-جورالارعا اپتىعا:
— مىنە، ساكەننىڭ كىتابى شىقتى دەپ جار سالدىم. ءسۇيىنشىسىن سۇراي، امبە دە، "اكە، ءبىز دە ازامات بولدىق" دەگەندى بىلدىرە ارىنىمىزبەن ساكەننىڭ ۇيىنە بارىپ، قۇسايىن اقساقالعا كورسەتتىك. سول كەزدىڭ وزىندە ساراڭداۋ بولسا دا سازدى ولەڭدەر جازا باستاعان قاستەك بايانبايەۆقا كىتاپتى كورسەتىپ ەنتىگە بارعانىمىزدا، ول:
"دەگەنىڭ وسى بولسا ەستيىن
باعاسى كىتابىڭنىڭ بەس تيىن"،
دەپ شىرەنە تۇرىپ شىرت ەتكىزدى. باسىندا كوڭىلىمىزگە كىربىڭ كىرىپ، ءدۇرديىپ قالعان بىزدەر، سوڭىنان قۋانىشتىڭ كۇلكىسىنە باستىق. ءبىزدىڭ ەسەيگەنىمىز دە سول كۇندەردەن باستالعان بولار... بۇگىن قولىمىزعا "الاكولىم — ايدىنىم" دەگەن قوماقتى جىر جيناعىن ۇستاپ وتىرمىز. بۇنىڭ دا تاقىرىبى سول تۋعان اۋىلى جوڭعاردىڭ بيىگى، تەنتەكتىڭ ارىنى، شالقار كولىنىڭ جان تەربەتكەن تولقىنى، ەل ازاماتتارى.
ارمىسىڭدار، القىنعان بۇلاقتارىم،
قۇراقتارىم، قۇبا ءجون قىراتتارىم،
كىندىگىم دە سەندەرمەن بىرگە مە ەدى،
قاس قاعىمعا كەلمەيدى-اۋ جىراقتاعىم.
جىراقتاعىم كەلمەيدى، قارلى شىندار.
بارلىعىڭا ايتاتىن العىسىم بار!
ارمىسىڭدار قۇم-ارال، جىرالارىم،
تۋمالارىم، سەندەر دە بارمىسىڭدار؟
تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن تۇنىپ تۇرعان ماحابباتتان تۋعان توكپە جىر. ەكپىندەتپەي، داۋىسىڭدى وكتەم شىعارماي وقۋ مۇمكىن ەمەس!
ايالداپ الاكولگە ىرگەدەگى،
كوپ بولدى جالاڭ اياق جۇرمەگەلى،
جاپىرىپ جاعاتالدىڭ كوك شالعىنىن،
تالىقسىپ، تال تۇستە كوز ىلمەگەلى.
نەمەسە:
كوگىلدىر كوكتۇمانىڭ تۇنىق تاڭى،
سەنى دە بارامىن-اۋ ۇمىتقالى.
كوپ بولدى كولگە قارماق سالماعالى،
ارالعا بارماعالى جۇمىرتقالى.
بۇل جولداردى وقىعاندا كىمدى دە بولسا نازىك وي، ساعىنىش، سۇيىسپەنشىلىك نازى تەربەتەدى. جۇرەگىنە جىلۋ ۇيالاتادى.
اۋىل تىرشىلىگى، ەل تىنىسى ساكەننىڭ كوزىنەن ەش ۋاقىت تاسا كەتكەن ەمەس. جاقسىسىنا قۋانادى، جامانىنا كۇيىنەدى، جىرىنا ارقاۋ ەتەدى:
قانشاما جىل قاپەرسىز كۇندەر كەشىپ،
ەلىم بار دەپ وسىندا، جۇرگەم ءبوسىپ،
باياعىدا بارىنە پانا بولعان.
"بەساعاشتى" اكەتكەن كىمدەر كەسىپ؟
دىلگە بەرىك جەر ەدى، تىلگە-بەكەم،
قونىستارىڭ ەندىگى مۇلدە بوتەن.
اۋىلىمدى، ەل امان، جۇرت تىنىشتا،
جىلى ورنىنان قوزعاعان كىمدەر ەكەن؟
ءبارىمىزدىڭ كوڭىلىمىزدى قۇلازىتىپ جۇرگەن وي، بۇگىنگى اۋىل كورىنىستەرى، زامان اعىمى. ءبىز، اۋىل اراسى، اۋىز ەكى، كۇڭكىل ءسوز ەتىپ جۇرگەن كولەڭكەلى كورىنىستەردى ساكەن ۇلكەن اقىندىق مىنبەدەن ازاماتتىق جانايقايىمەن سەزدىرەدى.
قايدا ءجۇر قازەكەڭنىڭ قالعان ۇلى،
ەلىم دەپ ەڭىرەگەن بار ما ءبىرى؟
وسىلاي وتكەنى مە ەندىگى ءومىر،
ءبىرجولا كەتكەنى مە ار ءقادىرى!
اۋىلدىڭ اتقا مىنەر ازاماتتارىنا، ەل اعالارىنا بۇدان ارتىق قانداي قايراۋ، قانداي ۇگىت كەرەك! ەل مەن جەردىڭ تاعدىرى، اۋىل ادامدارىنىڭ كۇن وتكەن سايىن اۋىرلاپ بارا جاتقان تىرلىك-تىنىسى ساكەن سىندى جۇرەك جاردى پەرزەنتتەي وزگەلەردى دە تەرەڭىرەك تولعاندىرسا، ويلاندىرسا بولماس پا...
ءجا. ارقالى اقىنىمىزدىڭ مەرەيتويى ۇستىندە كوڭىلىمىزگە كىربىڭ سالماي-اق قويالىق. ءسوز رەتى كەلگەندە اعىتىلعان ويلار عوي... ساكەننىڭ كۇللى تۆورچەستۆوسىنا، سان قيلى تاقىرىپتارى مەن ءورىمتالداي، سۇلۋ قىزدىڭ توگىلگەن بۇرىمىنداي ساكەن ولەڭدەرىنىڭ ۇيقاستارىنا تالداۋ جاساۋ مەنىڭ الەمنىڭ ءىسى ەمەس. مەن تەك اۋىلدىڭ التى اۋىزىن عانا ايتىپ وتىرمىن.
بۇگىن الاكول پەرزەنتى، الاكولدىك اقىن ساكەن يماناسوۆ الپىسقا تولىپ، ەل-جۇرتىنا ەسەلى ەڭبەگىنىڭ ەسەبىن بەرگەلى كەلىپ وتىر. ءبىزدىڭ تورىمىزدە، قازاق اقىندارىنىڭ ۇلكەن اعاسى، حالىق جازۋشىسى مەملەكەتتىك ءانۇراننىڭ اۆتورى تۇمانباي مولداعالييەۆ وتىر. كوش باستاۋشى تۇماعاڭ، قول باستاۋشى دا تۇماعاڭ كوكەمىز. جازۋشىلار وداعىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى تەمىرحان مەدەتبەكوۆ، جەرلەستەرىمىز قاستەك بايانباي، ساكەننىڭ ءىزباسار ءىنىسى احمەت كەندىربەك ۇلى ءبىزدىڭ قۇتتى قوناقتارىمىز.
ازىرلەپ وتىر ەكەن ات اعايىن،
ءجۇرشى، دوس، الاكولگە اپارايىن.
ول جاقتا وزگەشەلەۋ اتادى تاڭ،
ايتەۋىر وزگەشەلەۋ باتادى ايىڭ...
ەل ماعان،
ەنجارلىقتان مۇلدە ارىلا،
اۋناتىپ الايىن دا قۇمدارىنا.
الاكول تولقىنىنا شومىلدىرىپ،
جوڭعاردىڭ شىعارايىن شىندارىنا.
دەپ ساكەننىڭ ءوزى ايتقانداي، قادامدارىڭىزعا قۇت، ىستەرىڭىزگە ساتتىلىك، كوڭىلدەرىڭىزگە شاتتىق تىلەيمىز. الاكول ايدىنىن ايمالاۋعا، تولقىندارىنىڭ وركەشتەرىندە اتكەنشەك تەبۋگە شاقىرامىز.
سەرىك تولعانبايەۆ
"الاش" گازەتى، 3 شىلدە، 1998 جىل
You Might Also Like
-
قىرىق جىل قاتار جۇرسەم دە قاستەك جايلى بىلەتىنىمنەن گورى، بىلمەيتىنىم كوپ پە دەيمىن. ويتكەنى ۇدايى عانا وزىمەن-وزى بولىپ بۇيىعى جۇرەتىن، جۇرتقا جۇعىسا كەتسەم، ۇعىنىسا قويسام دەپ وكشە كوتەرە ەزەۋرەپ...
