InfoHub Logo

تەلەديداردان الاياقتارعا جەم بولعان كەزەكتى قۇربانداردى كورگەن ساتىمىزدە، بويىمىزدى “ باسقا-باسقا، بۇل ارامزالار مەنى قۇرىعىنا تۇسىرە المايدى“ دەگەنگە ۇقساس ماقتانىش سەزىمى بيلەيتىنى انىق. قۋانۋعا ەرتە، سەبەبى، كاسىبي الاياقتار وزدەرىن اقىلدى جانە ساق سانايتىن تالاي جاندى الداۋىنا ءتۇسىرىپ، سورلاتىپ كەتەتىنىن ءومىردىڭ ءوزى دالەلدەپ وتىر. ادەتتە، الاياقتار بولاشاق قۇرباندارىنىڭ ءالسىز جەرلەرىن وزىنە قارسى قولدانۋ ءۇشىن، ادام پسيحولوگياسىن تۇبەگەيلى زەرتتەيدى. بۇل، ءوز كەزەگىندە، ولاردىڭ كاسىپتەرىن جاقسى يگەرگەندىگىن اڭعارتادى.ەگەر، ءسىز الاياقتار قۇرعان تورعا ءتۇسىپ قالماۋدى كوزدەسەڭىز، قالتانى قاعاتىن ەڭ تانىمال ادىستەرمەن تانىس بولىڭىز.

1. قولدان شىعىپ كەتكەن قاۋىن

كەز-كەلگەن پاراساتتى ادام - بوتەن بىرەۋدىڭ قىمبات تۇراتىن زاتىن  ءبۇلدىرىپ السا، شىعىننىڭ ورنىن جابۋعا تىرىسادى. وكىنىشكە وراي، كوپ جاعدايدا بۇل جاقسى قاسيەتتى الاياقتار ءوز كادەسىنە جاراتىپ وتىر.مىسالى، كوشەدە نەمەسە دۇكەندە “كەزدەيسوق“ سوقتىعىسىپ قالۋ ارقىلى.

 الداۋدىڭ بۇل ءتۇرى جاپونيادا باستاۋ العان. كۇنشىعىس ەلىندەگى جەمىس-جيدەكتىڭ، اتاپ ايتقاندا، قاۋىننىڭ قاتتى قىمباتشىلىققا ۇشىراعان ءداۋىرiندە، اتالمىش الاياقتىق كەڭ ەتەك جايدى. قولىنا قاۋىن ۇستاعان الاياقتار تۋريستەرمەن ادەيى سوقتىعىسۋ ۇيىمداستىرىپ، قولىنداعى قاۋىندارىن ءتۇسىرىپ العان جانە ورنىنا وتەماقى تالاپ ەتەدى. ادەتتە، ساياحاتشىلار جانجالدى ورشىتپەۋ ءۇشىن، تەز تولەپ قۇتىلۋعا اسىققان.

ارينە، بۇل ءادىستى الاياقتار قازىرگى كەزدە دە قولدانۋدا، تەك قاۋىننىڭ ورنىنا تۇرمىستىق تەحنيكانى(ىستەن شىققان، جوندەۋگە كەلمەيتىن) نەمەسە الدىن-الا سىنعان قوراپتاعى “قىمبات ۆازا ىدىستارىن“ پايدالانادى. ال، ەڭ اككى الاياقتار بۇلىنگەن زاتتىڭ قىمباتتىلىعىن دالەلدەيتىن جالعان چەكتەرمەن قارۋلانعان.

2. تاعدىردىڭ توسىن سىيى

وسى كەزگە دەيىن، ءسىز الاياقتىقتىڭ بۇل تۇرىمەن ۇشىراسقان بولۋىڭىز مۇمكىن، ەگەر، جوق بولسا، قيالىڭىزدى ىسكە قوسىڭىز: سىزگە كوشەدە مۇلدە تانىس ەمەس بوتەن ادام كەزدەستى. ونىڭ ايتۋىنشا، جەردەن ۇلكەن كولەمدە اقشا سالىنعان ءاميان تاپقان كورىنەدى، ەندى، نە ىستەرىن بىلمەي تۇر ەكەن. وقيعانى تالقىلاۋ بارىسىندا، ءسىز نەمەسە ول اقشانى تەڭدەي ءبولىپ الۋ يدەياسىن ۇسىنادى. الاياق ءوز تانىسىنا قوڭىراۋ شالىپ، نە ىستەۋ كەرەكتىگىن سۇرايدى. تانىسى، ءوز كەزەگىندە، اقشانى ەگەسى تابىلعانعا دەيىن سىزدە ساقتاۋعا كەڭەس بەرەدى. ودان كەيىن، زالىمدار كەپىلدىك رەتىندە سىزدەن از اقشا سۇرايدى. ويدا جوقتا مول تابىسقا كەنەلگەن ءسىز دەرەۋ قالتاڭىزدان اقشا شىعارىپ بەرەسىز، سەبەبى، ءامياننىڭ ىشىندە كوپ اقشا جاتقانىن بايقادىڭىز. وقيعانىڭ ءارى قاراي قالاي ءوربيتىنىن بولجاۋ قيىن ەمەس - وڭاشادا ءامياندى اقتارعاندا، قاراپايىم پرينتەردە باسىلىپ شىققان جالعان اقشالارعا كەز بولاسىز.

بۇل قۋلىقتىڭ كوپتەگەن ءتۇرى كەزدەسەدى، قالاي بولعاندا دا، الاياقتار “اسا ۇلكەن سومادا اقشا“ نەمەسە “قۇندى زاتتى“ تەك كەپىل ارقىلى تاستايدى. اباي بولىڭىز - ەگەر بەيتانىس ادام سىزگە “از كەپىلگە“ ۇلكەن سومادا اقشا بەرۋگە كەلىسسە، ول - تازا اقىماق نەمەسە ايگىلى سيقىرشى كوپپەرفيلدتىڭ شاكىرتى.

3. جۇزىك

“تاعدىردىڭ توسىن سىيى“ سەكىلدى، الاياقتىقتىڭ بۇل ءتۇرى - ساراڭ نەمەسە شەكتەن تىس جومارت ادامدارعا ارنالعان. كوبىنەسە، الاياقتاردىڭ ارەكەت ەتۋ جوسپارى مىناداي: كوشەدە كوڭىلسىز، قايعىلانىپ تۇرعان جاس سۇلۋ قىزدى جولىقتىرىپ قالاسىز. ول سىزگە وسى ماڭدا نەكە جۇزىگىن جوعالتىپ العاندىعىن ايتىپ، مۇڭىن شاعادى. ەگەر، كىمدە-كىم سونى تاۋىپ بەرسە، ۇلكەن كولەمدە سىياقى بەرەتىنىن جاريالاپ، اعىنان جارىلادى. كەتەردە، جۇزىكتى تاپقان جاعدايدا، قىزبەن بايلانىساتىن تەلەفون ءنومىرىن قالدىرۋى مۇمكىن.  از ۋاقىت وتكەن سوڭ، ءسىز كەزدەيسوق تاعى باسقا بىرەۋدى كەزىكتىرەسىز. ول سىزگە قىمبات تۇراتىن جۇزىك تاۋىپ العانىن ايتىپ، ماقتانادى.

جۇزىكتىڭ قىزعا تيەسىلى ەكەنى اقىماققا دا تۇسىنىكتى. ءسىز جۇزىكتى قىزعا كەرى قايتارۋ ءۇشىن، ساتىپ الۋعا شەشىم قابىلدايسىز. نەمەسە وزىڭىزدە قالدىرىپ، قىمبات باعاعا وتكىزۋدى ويلايسىز(بۇل ساراڭدار ءۇشىن). “اسىل بۇيىم“ ءۇشىن ءبىراز شىعىندالعان سوڭ، جۇزىكتى زەرگەرگە اپارۋدى ۇيعاراسىز، ال، ول سىزگە بۇل زاتتىڭ تەمىردەن دە ارزان تۇراتىنىن باياندايدى.

مۇنداي جاعدايعا ءتۇسىپ قالۋدى قالاماساڭىز، بەيتانىس جانداردان اۋلاق ءجۇرىڭىز. سۇلۋلىق پەن تارتىمدىلىقتىڭ الدامشى ەكەنى ايدان انىق. جانە كەزدەيسوق ادامداردان اسىل بۇيىم مەن قۇندى بوپ كورىنەتىن زاتتار ەشقاشان ساتىپ الماۋعا كەڭەس بەرەمىز.

4. لوتەرەيادان ۇتىس

بۇل ايلا-امالدىڭ ءتۇرى وتە كوپ، دەگەنمەن، جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى ءاردايىم وزگەرىسسىز. “لوتەرەيادان اسا ءىرى كولەمدە ۇتىسقا“ يە بولعان جالدامالى الاياق بولاشاق قۇرباندى باقىت بيلەتىن ساتىپ الۋعا ۇگىتتەيدى. كەيدە لوتەرەيا جەڭىمپازى ءوزىنىڭ بانككە قارىز ەكەنىن، ۇتىستىڭ كامپەسكەلەنۋى مۇمكىن ەكەنىن العا تارتادى. باسقا جاعدايدا، تۇرعىلىقتى مەكەن - جايى جوعىن نەمەسە ءتولقۇجاتىن جوعالتقانىن مالىمدەۋى مۇمكىن. وسىلايشا، اۋزى اشىق اڭقاۋدى از اقشاعا بيلەت ساتىپ الۋعا يتەرمەلەيدى. “زاڭدى ۇتىسىن“ الۋعا كەلگەن بەيشارانى نە كۇتىپ تۇرعانىن ايتپاي تۇسىنگەن بولارسىز؟

5. يسپاندىق تۇتقىن

“يسپاندىق تۇتقىن“ - الاياقتىقتىڭ ەڭ كونە  ءتۇرى بولىپ سانالادى(بۇل جايلى 16 عاسىر كىتاپتارىندا باياندالادى)، الايدا،  بۇعان قاراماستان، سەنگىش جاندار - بۇل تۇزاققا الىگە دەيىن ءتۇسىپ قالۋدا. الداپ-ارباۋ بىلاي ءوربيدى: الاياق ءوزىنىڭ قوماقتى قاراجاتى بار جوعارى دارەجەلى تۇلعا ەكەنىن ايتىپ، انت-سۋ ىشەدى(وزگە ەلدەن كەلگەن بولۋى دا مۇمكىن). ءبىراق، اقشانى ۋ-شۋسىز الىپ شىعۋعا كومەكتەسەتىن سەرىكتەس كەرەك بوپ تۇر ەكەن. ول ءۇشىن، وعان بەلگىلى دارەجەدە ماتەريالدىق كومەك قاجەت. سىياقى رەتىندە، نيگەريالىق پرينس نەمەسە اراب شەيحى كوپ اقشا قايتاراتىنىن ايتۋدان تانبايدى. “كاپيتالدى“ قۇتقارۋ وسىمەن بىتپەيدى، جاڭا تانىسىڭىز جاڭا قيىندىقتار شىققانىن ايتىپ، اقشاڭىز تاۋسىلعانعا دەيىن بۇل ارەكەت جالعاسا بەرەدى.

قازىرگى تاڭدا ، بۇل ءادىستى قولداناتىن اككى قۋلاردىڭ ارەكەتى - زامان تالابىنا ساي وزگەرگەن. مىسالى، ءوزىن شەتەلدىك ەلشى نەمەسە بيزنەسمەننىڭ كومەكشىسى رەتىندە تانىستىرعان الاياق بەلگىسىز قويمادا جاتقان وتە قۇندى ءبىر زاتتى الۋعا اقشاسى جەتپەي تۇرعاندىعىن ايتىپ، سىزگە مۇڭىن شاعادى.سونىمەن قاتار، ول سىزگە ءتيىمدى كەلىسىم-شارتقا وتىرۋدى ۇسىنۋى مۇمكىن، شىرتتاي كيىنگەن قۋ زالىمنىڭ بۇل تىلەگىنە قالاي كونگەنىڭىزدى ءوزىڭىز دە بايقاماي قالاسىز. ارينە، ءبىر ىسكە سالعان اقشاڭىز 10 ەسە وسىممەن قايتسا، نەسى ايىپ؟-سىندى ويلار ەرىكسىز تۋىڭدايدى. كەيىننەن، بىتپەيتىن ماسەلەلەر تۋىنداي بەرەدى. تاۋاردى قويمادان شىعارۋ ءۇشىن، شەنەۋنىككە پارا بەرۋ كەرەك ەكەن. ەسكە سالايىق، ناعىز كاسىپكەر مۇنداي ۇساق-تۇيەكپەن اينالىسپايدى.

6. سىزگە تەكسەرۋشى بارا جاتىر

ءسىزدىڭ ءوز بانكتىك شوتىڭىز جايلى كەز-كەلگەن ادامعا ايتا بەرمەيىنىڭىز ايدان انىق، ءبىراق، الاياقتار الداپ-ارباۋ ارقىلى، شوتىڭىزداعى اقشانى يەلەنۋدىڭ جولىن تابادى.

كوبىنەسە، الاياقتار بۇل ايلانى بانكتە جۇمىس اتقاراتىن سىبايلاسى ارقىلى جۇزەگە اسىرادى. مىسالى، ءسىزدىڭ شوتىڭىز “رەكۆيزيتتى تەكسەرۋ “ ءۇشىن نەمەسە وسى تەكتەس سەبەپتەرگە بايلانىستى(نازار اۋدارىڭىز، دالەلدەر سەنىمدى بولىپ كورىنەدى)، ۋاقىتشا جابىلعانىن حابارلايدى. ءسىز ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن انىقتاپ جاتقان كەزدە، الاياقتار بار قارجىنى ءوز شوتتارىنا اۋدارىپ، زاڭسىز وپەراسيانىڭ ءىزىن جويادى. تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتۋدىڭ بۇل سحەماسى ءارتۇرلى جولمەن ىسكە اسۋى مۇمكىن. ءاردايىم ەستە ساقتاڭىز، ەگەر، بانك قىزمەتكەرى سىزگە قوڭىراۋ شالۋ بارىسىندا، كۇدىكتى كورىنسە، دەرەۋ باستىعىمەن بايلانىستىرۋدى تالاپ ەتىڭىز.

7. ارتىق تولەۋ

بانكتىك جۇيەنىڭ كەمشىلىگى مەن زاڭداعى ولقىلىقتار - الاياقتار ءۇشىن تاپتىرماس دۇنيە. فيكتيۆتىك شوت اشۋ مەن جالعان چەك جاساپ شىعارۋ ءادىسىن قولدانۋ كەڭ ەتەك جايدى. ونىڭ اراسىندا ەڭ تانىمال ءادىس - تاۋاردى ساتىپ الۋ كەزىندە، تاۋار قۇنىنان ارتىق چەك جازىپ بەرۋ ايلاسى. ساتۋشى ارتىق تولەنگەن اقشا جايلى كليەنتكە ايتقاندا، ول سالقىنقاندالىقپەن ارتىق اقشانى باسقا شوتقا اۋدارۋ نەمەسە كورسەتىلگەن مەكەن-جايعا قولما-قول جىبەرۋدى وتىنەدى. چەكتى اقشاعا ايىرباستاۋعا بارعان ساتۋشى - بۇل شوتتىڭ جابىق ەكەندىگىن نەمەسە ەشقاشان بولماعاندىعىن ءبىلىپ، سان سوعىپ قالادى.

سىزدەر لەوناردو دي كاپريونىڭ ورىنداۋىنداعى “قولىڭنان كەلسە، مەنى ۇستاپ ال“ ءفيلمىن كورگەن بولارسىزدار. اتالمىش فيلم شىن ومىردە ورىن العان وقيعاعا نەگىزدەلىپ، تۇسىرىلگەن. فرانك ابيگنەيل تانىمال امەريكالىق الاياق - 1960 جىلدارى جالعان چەك ارقىلى 2،5 ملن دوللار زاڭسىز يەلەنگەن. اكتەرلىك شەبەرلىگى ونى ءارتۇرلى قيىن-قىستاۋ ساتتەردەن الىپ شىعۋعا سەپتىگىن تيگىزگەن. كەيىننەن ۇستالىپ، اباقتىعا توعىتىلدى. تۇرمەدەن شىققان سوڭ، ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا كونسۋلتانتى بولىپ قىزمەت اتقاردى.

8. سانتەحنيك شاقىردىڭىز با؟

الاياقتار مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن كوممۋنالدىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى بولىپ، ەسىگىڭىزدى ءجيى قاعادى. وسى ارقىلى ۇيگە كىرىپ، ءسىز باسقا بولمەگە كەتكەن كەزدە، تۇرمىستىق تەحنيكا مەن قۇندى زاتتاردى قولدى قىلۋى مۇمكىن. بۇل جاعدايدا، ءوز قاۋىپسىزدىگىڭىز ءۇشىن، قۇجات تالاپ ەتۋدىڭ ەش ايىبى جوق.
نەمەسە،  ءتيىستى ۇيىمدارعا قوڭىراۋ شالىپ، ماسەلەنىڭ اق-قاراسىن ايىرۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار.

9. ءسىزدىڭ باعىڭىز بار ەكەن

بارشاعا جاقسى ءمالىم، قازىرگى ۋاقىتتا كوشەدە ءتۇرلى زات ساتىپ جۇرەتىندەر قۇمىرسقاداي قاپتاۋدا. مۇندا ءارتۇرلى ۇلتتىڭ وكىلدەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. الايدا، الاياقتار ىشىندە قازاقستانعا شەتتەن كەلەتىن شىعىس ەۋروپا تۇرعىندارى ءجيى كوزگە تۇسۋدە. اتاپ ايتقاندا، رۋمىن، مولدوۆا جانە ت.ب ەلدەرى وكىلدەرى الاياقتىققا ءجيى بارادى. كوپشىلىكتڭ باسىنان مىناداي وقيعا وتكەنىنە سەنىمىم مول: ۇيگە قىمبات ىدىس-اياق پەن ءارتۇرلى اس ءۇي قۇرال-جابدىقتارىن كوتەرە كىرەتىن ولار - اقشاسىنىڭ تاۋسىلىپ، ەلىنە قايتا الماي جۇرگەندىگىن سىزگە باياندايدى. سەنىمگە كىرۋ ءۇشىن، ءتولقۇجاتتارىن كورسەتەتىندەر دە كەزدەسەدى. وىلايشا، قىمبات ماركالى برەندتەردىڭ زاتتارىن امالسىزدان ارزان باعاعا تاستاپ كەتەتىنىن مالىمدەيدى. 

كەڭەس بەرەمىز: سىرتتاي بەيكۇنا بوپ كورىنەتىن كوزدەرگە ەشقاشان سەنبەڭىز. بۇل - كەزەكتى الاياقتار توبى. قىتايدىڭ ارزان زاتتارىن ساتىپ الىپ، سىزگە قىمبات باعاعا وتكىزىپ كەتپەكشى. جاقىندا الماتىدا ۇستالعان الاياقتار - وسىنىڭ ايقىن دالەلى. باراحولكادان ارزان ىدىستار الىپ، ونى قىمبات برەندتەرگە بالاپ، قاراپايىم حالىققا وتە قىمبات باعادا ساتىپ كەتىپ وتىرعان. ءتىپتى، سوزدەرى سەنىمدى شىعۋ ءۇشىن، جالعا الىنعان قىمبات كولىكتەردى تىزگىندەپ ءجۇرىپتى. قورىتىندى: كوشەدەن كەز-كەلگەن زات الا بەرمەڭىز.

10. وقيعانى وسى جەردە شەشەيىك

كولىك جۇرگىزۋشىسى ءۇشىن، جاياۋ جۇرگىنشىنى قاعىپ كەتۋدەن اۋىر نارسە جوق شىعار: وتەماقىدان بولەك، سوت وتىرىسىن تولەۋگە ءبىراز قارجى شىعىنداۋ مەن كوپ ۋاقىت جوعالتۋعا تۋرا كەلەدى. ەڭ جامانى، تۇرمەگە ءتۇسىپ قالۋ ءقاۋپى بار. وسىنداي وقيعالاردان ۇزاق ءجۇرۋ ءۇشىن، كولىك ەگەلەرى ماسەلەنى دەرەۋ ورنىندا شەشىپ كەتۋگە تىرىسادى، ال، بۇل ءوز كەزەگىندە، الاياقتار ءۇشىن بايىپ قالۋعا كەرەمەت سىلتاۋ. كولىك الدىنا ادەيى سەكىرىپ شىعىپ، جۇرگىزۋشىدەن اقشا تالاپ ەتەدى. مويىنداۋ كەرەك، الاياقتىقتىڭ بۇل تۇرىمەن اينالىسۋ ءۇشىن، باتىل جۇرەك كەرەك. كولىكپەن جاناسۋ ارقىلى، الاياقتىڭ ومىرىنە ءقاۋىپتى جاراقاتتار الىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن.

سوڭعى كەزدەرى، الاياقتار وزدەرى ءۇشىن ءقاۋىپسىز مىناداي ايلا-تاسىلگە كوشتى. وقيعا بىلاي ءوربيدى: جول-كولىك وقيعاسى ورىن العاننان سوڭ، “جاپا شەگۋشى“ وزىنە ەشنارسە بولماعانىن ايتىپ، تەك قولىنداعى قىمبات گادجەت نەمەسە نوۋتبۋكتىڭ بۇلىنگەنىن جاريالايدى. جۇرگىزۋشى جاياۋ جۇرگىنشىنىڭ ءدىن-امان ەكەندىگىن كورىپ، قۋانعاننان جاڭا گادجەتتىڭ قۇنىن وتەپ بەرۋگە اسىعادى. كولىك يەسى وتەماقى تولەۋگە اسىقپاسا، مىندەتتى تۇردە، كۋاگەرلەر اراسىنان سوتتىڭ قالتاعا بۇدان دا قىمباتقا تۇسەتىنىن ەسكەرتەتىن اقىلگوي بىرەۋ تابىلادى. بۇل جەردە “جاپا شەگۋشى“ مەن “كۋاگەردىڭ“ اۋزىنىڭ ءبىر ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

ەگەر، ءسىز جاياۋ جۇرگىنشىنى قاعىپ كەتسەڭىز، دەرەۋ جەدەل جاردەم مەن پوليسيا شاقىرىڭىز. وسى ارادا وقيعانى كوزبەن كورگەن كۋاگەرلەردى تابۋعا تىرىسىڭىز. وسى ارقىلى، الاياقتىڭ ارام پيعىلىن اشكەرەلەي الاسىز. سونداي-اق، مۇمكىندىك بولسا، ۆيدەورەگيستراتور ورناتىپ الساڭىز، ەش ارتىقتىق ەتپەيدى.

---