InfoHub Logo

"وقۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەلەرى"(ەسسە)

مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ كاسىبي باعدار بەرۋ جونىندەگى ورىنباسارى: ءپىرىمقۇلوۆا گۇلزات سارسەنبەك قىزى

وقۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەلەرى «وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكا- سيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» ق.ر.»ءبىلىم تۋرالى» زاڭى 1-تاراۋ، 8-باپ، 7-تارماقشا

قازىرگى عالىمدانۋ مەن تەحنيكانىڭ قارقىندى دامۋ كەزىندە وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ىزگىلەندىرۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.ەندەشە ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ قازىرگى زامانعى كەزەڭىن – وقىتۋدىڭ ءداستۇرلى تۇرىنەن يننوۆاسيالىق ادىستەرگە اۋىساتىن وتپەلى كەزەڭ دەپ سيپاتتاۋعا بولادى. قازىرگى اقپاراتتىق قوعامدا ءوندىرىستىڭ دامۋىنىڭ نەگىزگى قۇرالى بولىپ اقپاراتتىق رەسۋرستاردىڭ قاجەتتىلىگى كورىنۋدە. سوندىقتان ءبىلىم بەرۋ سالاسى دا ءوزىنىڭ دامۋى ءۇشىن جاڭا قادامدارعا بارۋدا. وسىعان بايلانىستى ادامعا اقپاراتتار كەڭىستىگىندە دۇرىس باعىتتى تاڭداۋعا مۇمكىندىك جاساي الاتىن وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى پايدا بولۋدا.ال جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيامەن ورىندالاتىن قىزمەت ءوزىنىڭ كەز-كەلگەن ناقتى فورماسىندا تيىمدىرەك ورىندالادى، ادام وركەنيەتتى بولا باستايدى. مەكتەپتە وقىتۋدى تەحنولوگيالاندىرۋ قازىرگى نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىندا ءومىر تالابىنان تۋىنداپ وتىر. مەكتەپتەردىڭ وقۋ ۇردىسىنە جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى ەنگىزۋ ارقىلى وقۋ ساپاسى جاقسارىپ، دامىتا وقىتۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، ساباق قارقىنى جەدەلدەتىلىپ، جەكە تۇلعامەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، سارالاپ، دارالاپ وقىتۋعا مۇمكىندىك تۋۋدا. ال جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ ەرەكشەلىگى – مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلارعا ءوز بەتىمەن بىرلەسىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىنشىلىك بەرەدى. قازىرگى كەزدە مەكتەپتىڭ وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە 50-دەن استام پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ قولدانىلىپ جۇرگەنى ءمالىم.بۇل تەحنولوگيالاردىڭ ءبارىن ءبىر ساباقتا قامتۋ مۇمكىن ەمەس.سوندىقتان، مەكتەپتەگى ءاربىر ءپاندى وقىتۋ تەحنولوگياسىن تاڭداپ، ىرىكتەۋ جانە ونى ىس-ارەكەتتىك تۇرعىدا جەتىلدىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ ءبىلىم جەتىستىكتەرىن ارتتىرۋعا بولادى.مۇندا وقۋشىنىڭ ارەكەتى-تەحنولوگيانى قابىلداۋى، ىنتاسى، قۇشتارلىعىنا كوڭىل ءبولىنۋى ءتيىس. ءبىلىم بەرۋ ساپاسى - قوعامداعى ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىنىڭ جاعدايىن، ناتيجەسىن، سونداي-اق جەكە تۇلعانىڭ كاسىپتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋى جانە دامۋ بولاشاعىنىڭ قاجەتتىلىگىن انىقتايتىن الەۋمەتتىك كاتەگوريا. ءبىلىم بەرۋ ساپاسى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى جاستاردى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ قىزمەتتەرىنىڭ ءارتۇرلى كورسەتكىشتەرىنىڭ جيىنتىعى، ياعني ءبىلىم بەرۋ مازمۇنى، وقىتۋ فورماسى مەن ادىستەرى بويىنشا انىقتالادى.سوندىقتان پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ەرەكشەلىگى دە – بالانىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىعارۋىندا. وقۋشىنىڭ جۇمىستى شىعارماشىلىقپەن ويلاۋى، قابىلەتىنىڭ دامۋى، ءبىلۋى مەن تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ - قازىرگى كەزدە بارلىق مۇعالىمدەر قاۋىمىن تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ساباققا وقىتۋ جۇيەسىنە جوعارى تالاپ قويۋدى قاجەت ەتەدى. ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – ءبىلىم ساپاسى. ءبىلىمنىڭ ساپالى بولۋى تىكەلەي مۇعالىمگە، ونىڭ ءبىلىم دارەجەسى مەن ىزدەنۋ شەبەرلىگىنە بايلانىستى. ءمۇعالىم – تىكەلەي وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ۇردىسىنە جاڭالىقتى ەنگىزۋشى، وقۋشىمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەيتىن بەلسەندى ارەكەت يەسى. سوندىقتان دا، ول مەكتەپكە جاڭالىق ەنگىزۋدە شەشۋشى ءرول اتقارادى. مەكتەپتەگى وقۋ جۇمىسىنىڭ ساپاسى ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلاردىڭ وقۋ ارەكەتىن دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلۋىنە، ونىڭ تيىمدىلىگىن مەيلىنشە جەتىلدىرە بىلۋىنە بايلانىستى بولادى. وقۋشىلار ارەكەتىنىڭ ەڭ باستى جانە جەتەكشى ءتۇرى – وقۋ. وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ىزگىلەندىرۋ – جەكە تۇلعانىڭ ەركىن دامۋى ءۇشىن ونىڭ بويىندا جالپى ازاماتتىق قۇندىلىقتاردىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ديداكتيكالىق ۇستانىم رەتىندە باسشىلىققا الىنۋى ءتيىس. وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن وقۋشىلاردىڭ ءوزارا ىس-ارەكەتىمەن ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ ويلاۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا، ساباقتا ينتەراكتيۆتىك ءادىستى ءتيىمدى پايدالانۋعا بولادى. مۇندا نەگىزگى جانە جەتەكشى ءۇردىس – ىس-ارەكەتتى وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ. بۇل تەحنولوگيانىڭ ەرەكشەلىگى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى اقپاراتتار جيناپ، وزدەرى جاڭالىق اشۋعا ۇمتىلىپ، ىزدەنىپ جاۋابىن تاۋىپ، ءوزىنىڭ كوزقاراسىن لوگيكالىق تۇردە دالەلدەيدى. ول ءوز پىكىرىن بىر-بىرىنە، توپتا، سىنىپ الدىندا ايتا الادى. مۇندا جەكە تۇلعانىڭ رۋحىن تاربيەلەۋگە، ادامنىڭ ادامگەرشىلىك بولمىسىن قالىپتاستىرۋعا باستى نازار اۋدارىلۋى ءتيىس. ءبىلىم مازمۇنىن مەڭگەرۋدە وقۋشىلاردىڭ جاڭا پروسەسسۋالدىق بىلىكتىلىگىنە، اقپاراتتى الدىن-الا بولجاۋ قابىلەتتەرىن جانە قويىلعان مىندەتتى شىعارماشىلىقپەن دامىتۋعا كوڭىل بولىنەدى. ءاربىر ساباقتا وقۋشىلاردىڭ وقۋ بىلىكتىلىگىمەن قاتار ويلاۋى، ىس-ارەكەتى، ءوزارا قارىم-قاتىناسى جانە ءوزىنىڭ سانا-سەزىمى دامىپ، قاراپايىم ويلاۋ وپەراسيالارى (اناليز، سينتەز، سالىستىرۋ، سۇرىپتاۋ) جانە شىعارماشىلىق ىس-ارەكەتى قالىپتاسادى. قاي سالادا بولماسىن، ونداعى جۇمىستىڭ ناتيجەسى ساپاسىمەن ولشەنەدى. مەكتەپتەگى سان-سالالى جۇمىستىڭ قۇيىلاتىن ارناسى دا ءبىلىمنىڭ ساپاسىندا بولاتىنى داۋسىز. ءبىلىم قوعامدى تۇراقتاندىراتىن، رۋحاني مۇرانى ساقتايتىن، ۇرپاقتى - ۇرپاققا ساباقتاستىراتىن قۇرال. سوندىقتان العا باسقان سايىن ءبىز حالقىمىزدىڭ تاريحي قۇندىلىقتار، ۇلتتىق ءتىل قازىناسىن، ياعني حالىق قازىناسىنىڭ باعالى جاقتارىن كەلەشەككە وزىمىزبەن بىرگە يندۋسترياسى دامىعان. تولىق تەحنيكالانعان بولاشاققا الا بارۋىمىز كەرەك، سوندا عانا ءبىزدىڭ ۇرپاق ءوز تىلەگىن، ءوز ءتىلىن، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، قابىلەتىن دامىتا الادى. پەداگوگيكالىق عىلىم مەن وزىق تاجىريبەنىڭ بۇگىنگى دامۋ دەڭگەيىندە بولعان وقىتۋ ادىس-تاسىلدەرىنىڭ ءبارىن دە ەركىن يگەرىپ، ءاربىر ناقتىلى جاعدايلارعا وراي سولاردىڭ بىرنەشەۋىنىڭ جيىنتىعىن تۇرلەندىرە ۇيلەسىمدى، ءارى شىعارماشىلىقپەن قولدانۋ ۇستاز شەبەرلىگىنىڭ باستى بەلگىسى بولماق. وقۋشىلارعا تەرەڭ ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ تومەندەگىدەي قاعيدالاردى ەستە ساقتاعان ءجون: • ءمۇعالىم ءپاندى ءوزى جەتىك تەرەڭ ءبىلىپ، ونى بالالارعا جاي، قاراپايىم تىلمەن، ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ بەرۋى قاجەت. • ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ جەكە باسىنىڭ پسيحولوگياسىن (جان دۇنيەسىن) جەتە ءبىلىپ، ءار وقۋشىنىڭ جۇرەگىنە جول تابا ءبىلۋى قاجەت. • ءمۇعالىم ءار وقۋشىعا، بۇكىل سىنىپقا تالاپ قويا ءبىلۋى كەرەك. • ءمۇعالىم ءار ساباقتا عىلىم مەن تەحنيكا جاڭالىقتارىن دۇرىس قولدانا ءبىلۋى. • مۇمكىندىگىنشە كەيبىر ۇلكەن تاقىرىپتاردى توپتاپ، جەكە بلوكتار تۇرىندە توپتاي ءبىلۋى. • بالالردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاڭا ساباقتى تىرەك كونسپەكتىلەرى مەن جەكە تىرەك بەلگىلەرى بويىنشا بەرۋ. • ساباقتا بالالاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءارتۇرلى قىزىقتى ەلەمەنتتەردى پايدالانۋ. • ءاربىر ساباق ءوز دارەجەسىندە ءوتۋى قاجەت. قازىرگى نارىقتىق ەكونوميكانىڭ سۇرانىستارىن قاناعاتتاندىرۋعا جانە ەكونوميكانىڭ، ءوندىرىس سالالارىنىڭ دامۋىنا ساي جاستارعا كومپەتەنتتى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ ءۇشىن مۇعالىمدەر وقىتۋدىڭ قازىرگى تەحنولوگيالارىن پايدالانىپ، ونى ودان ءارى زامان تالابىنا ساي جەتىلدىرۋى قاجەت. وسىلاي وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جەتىستىكتەرىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋگە بولادى. وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتى پراكتيكالىق ارەكەتتەرى، ىزدەنىمپازدىعى ارقىلى داميدى. شىعارماشىلىققا ۇيرەتەتىن ساباقتار – جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ بولىپ تابىلادى. مۇنداي ساباقتاردا وقۋشىعا ەرەكشە احۋال، ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ اراسىندا ىنتىماقتاستىق قاتىناس قالىپتاسادى. ءمۇعالىم بۇل جاعدايدا ءبىلىمدى ءتۇسىندىرىپ قويۋشى، باقىلاۋشى ەمەس، باعالاۋشى ەمەس، تانىمدىق ىس-ارەكەتىن ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق شىعارماشىلىق ىستەردىڭ ۇيىتقىسى. تەك وسىنداي وقىتۋ عانا وقۋشى ينتەللەكتىسىنىڭ كوزىن اشىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى. قازىرگى ۋاقىتتا يننوۆاسيالىق پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار سانى جەتكىلىكتى ازىرلەنگەن.ءبىلىم بەرۋدى جاڭارتۋدىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىن ءبىلىم بەرۋدىڭ «ىزگىلىك پاراديگماسىن» ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان ءبىلىمدى ىزگىلەندىرۋ مەن دەموكراتيالاندىرۋ پرينسيپتەرىن انىقتايدى.ول «بىلگىر ادام» پاراديگماسىن اۋىستىراتىن «ومىرگە دايىندالعان ادام»، «ىسكەر ادام» پاراديگماسى بولىپ تابىلادى. پاراديگمالاردىڭ وسىلاي اۋىسۋى – ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق مازمۇنىن تەرەڭ ويلاستىرۋعا ىقپال ەتتى.ءمۇعالىم دايىن اقيقات، ءتۇيىن، وي قورىتىندىسىن بالالاردىڭ «ميىنا قۇيعانمەن»، ويلاۋ مەن سويلەۋ نەگىزدەرىنە جاقىنداۋعا دا مۇمكىندىك بەرمەي، شىعارماشىلىق، ارمان، قيال قاناتىن بايلاپ قويادى. كوپتەگەن جاعدايدا بالانىڭ وي ەڭبەگى ءوزى دە ويلاپ ۇلگەرمەگەن، ساناسىنا ەرەكشە اسەر ەتپەگەن بايلانىستاردى جاتتاپ الۋىنا اكەلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە قۇبىلىستىڭ ءمانىن ويلاۋ جانە باقىلاۋ قابىلەتى دامىماي، جاتتاۋعا نەگىزدەلگەن ەستە ساقتاۋ داميدى. بۇل – بالانىنىڭ اقىرىندا وقۋعا دەگەن ىنتاسىن جوياتىن ۇلكەن كەمىستىك. وسى ماسەلە جونىندە ۆ.ا.سۋحوملينسكيي «بالانى ءبىلىم، اقيقات، ەرەجە مەن فورمۋلالار قويماسىنا اينالدىرماۋ ءۇشىن، ونى ويلاۋعا ۇيرەتۋ كەرەك»- دەپ ايتىپ كەتكەندىگى ەسىمىزگە ورالادى.ساباقتا، جالپى مەكتەپتە وقۋشىعا جايلى جانە ىڭعايلى بولۋ كەرەك، سوندا عانا وقۋدان جاقسى ناتيجە شىعادى، ول تۇلعا رەتىندە جان-جاقتى داميتىن بولادى. قازىرگى زامانعى مەكتەپ بالا ءۇشىن قىزمەت ەتۋ كەرەك، ياعني ول ءبىلىم الىپ قانا قويماي، ونى ومىردە قولدانا بىلەتىن، كوپشىلىكپەن ارالاسا الاتىن، ىشكى مادەنيەتى، ويلاۋ جانە سەزىنۋ قابىلەتى بار ادام دايىنداۋ بولسا، ال قازىرگى الەۋمەتتىك-مادەني جاعدايدا ءۇستاز-بىلىم جۇيەسىنىڭ دامۋىنىڭ ءتۇپ نۇسقاسى. ونىڭ نەگىزگى مىندەتى – تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، وقۋشىنىڭ بويىندا ادام مادەنيەتىنىڭ نەگىزدەرىن قالاۋ، ومىرگە بەيىمدەۋ، الەۋمەتتەندىرۋ. وسىعان بايلانىستى ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدىڭ ستراتەگياسى – قازىرگى زامان ءمۇعالىمىنىڭ قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى: ءبىلىمدى گۋمانيست، ينتەلليگەنت، جاڭاشا ويلايتىن، كرەاتيۆتى، وقۋشىعا ەرەكشە جاراتىلعان قۇندىلىق رەتىندە قارايتىن تۇلعا بولۋى ءتيىس ەكەندىگى بارشامىزعا ايان. وقىتۋ، ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەسى پەداگوگيكالىق ءۇردىستىڭ ساپاسىن ۇنەمى ارتتىرىپ وتىرۋدى تالاپ ەتەدى. سول سەبەپتى پەداگوگيكالىق ءۇردىستى تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەسى ماڭىزدى بولىپ سانالۋدا. قوعامدا بولىپ جاتقان وزگەرىستەردىڭ ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىنا اسەرى ونىڭ وقۋ ۇردىسىنە ىزگىلىكتى جانە دەموكراتيالىق باعىتتاردى ەندىرۋدى قاجەت ەتۋىنەن ايقىن كورىنەدى. وقۋشى تۇلعاسىنىڭ وزىندىك دامۋىنا، تانىمىنا، ءوزىن-وزى جەتىلدىرۋىنە باعىتتالعان وقىتۋ تالابى ءمۇعالىمنىڭ تەك پاندىك بىلىمدىك تۇرعىداعى بىلىكتىلىگىنە عانا ەمەس، ەرەكشە تۇلعاسىنا، شىعارماشىلىق دارالىعىنا دەگەن سۇرانىستاردى العا قويىپ وتىر. ەرتەڭگى بولاشاق ءمۇعالىم ويلاۋ يكەمدىلىگى دامىعان، جان دۇنيەسى تەرەڭ، ومىرگە كوزقاراسى بولۋى ءتيىس، ويتكەنى وزىندىك رۋحاني ءوسۋىن ءوزى باسقارا الاتىن ادامنىڭ قولىنان عانا شىعارماشىلىق جاسامپازدىق كەلەدى. ونداي مامان پەداگوگيكالىق جاڭالىقتاردى قابىلداۋعا دايار، سوندىقتان ءوز ارەكەتتەرىنە وزگەرىس ەنگىزە الاتىنىمەن، ىزدەنىستىك جۇمىستار جۇرگىزۋگە بەيىمدىلىگىمەن، ءار وقۋشىنىڭ رۋحاني وسۋىنە، وزىندىك مۇمكىندىگىن دامىتۋ ءۇشىن جاعداي تۋعىزا الاتىندىعىمەن قۇندى. قازىرگى زامانعى ءبىلىمنىڭ كوكەيتەستى مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋدا شەشۋشى ءرول رەفورمانى، ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ديناميكالىق جانە پروگرەسسيۆتى دامۋىن تولىعىمەن جاساۋدا وقۋ-تاربيە جۇمىستارىن ونىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىمەن، جوعارى تيىمدىلىگى پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى وبەكتيۆتى تۇردە، عىلىمي-تەوريالىق جانە پراكتيكالىق باعىتتاۋدى قامتاماسىز ەتەتىن ديداكتيكالىق عىلىمعا جۇكتەلگەن. كوپتەگەن عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىندە وقۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ، ياعني باعدارلامالاپ وقىتۋ تاربيەسىندە ىسكە اساتىن ءبىلىم تەحنولوگياسى، دامىتىپ وقىتۋ كونتەكستىندەگى پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ ءمانى، مازمۇنى، ولاردى وقۋ ۇردىسىنە ەنگىزۋ ماسەلەلەرى اشىپ قاراستىرىلعان. دەگەنمەن، كوپتەگەن جۇمىستاردا ءماندى شىعارماشىلىق جاسالىنۋ ماسەلەلەرى قوزعالسا دا، پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى ديداكتيكالىق ارنايى زەرتتەۋ رەتىندەگى وقۋلار مەن تالداۋلار ولاردىڭ جان-جاقتى جانە تولىق جاسالىنباعاندىعى كورىنەدى. كوپتەگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىندا تەك كەيبىر تەندەنسيالار قاراستىرىلادى دا، ولاردى تاجىريبە جۇزىندە عىلىمي نەگىزدەۋ ماسەلەلەرى بولماي، پەداگوگيكالىق نەگىزدەلگەن قۇرىلىمداردا ىسكە اسۋى مۇمكىن. 1 تەحنولوگيالىق قىزمەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى: مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە پەداگوگيكالىق، كوممۋنيكاتيۆتىك، باسقارۋ تەحنولوگيالارىنىڭ تەوريالىق مودەلدەرىمەن تانىستىرۋ، مەكتەپتىڭ وقۋ-تاربيە بەرۋ ۇردىستەرىنە قاجەتتى تەحنولوگيالاردىڭ جۇيەلەرىمەن تانىستىرىپ الگوريتىمدەۋ، تاجىريبەدە عىلىمي تۇرعىدان بايقاۋدان وتكىزۋ، كوررەكسيالىق جۇمىستار جۇرگىزۋ جانە ساراپتاما جاساۋ بولىپ تابىلادى. مەكتەپ جاعدايىندا تەحنولوگيالىق قىزمەتتىڭ پوتەنسيالى وتە ۇلكەن ەكەنى انىقتالدى. ويتكەنى، مەكتەپتىڭ وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ پروسەسستەرى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلىپ جانە ۇزبەي باقىلاۋدا تۇراتىندىعى مۇعالىمدەر تاراپىنان جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەر تەز ارادا تۇزەتۋدەن وتەتىن بولادى دەپ ويلايمىن. جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا – پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ جاڭا سالاسى. جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا پسيحولوگيامەن، ديداكتيكامەن، فيزيولوگيامەن، ەتنوپەداگوگيكامەن، پەداگوگيكا تاريحىمەن، پەداگوگيكامەن، ياعني باستى عىلىمدارمەن بايلانىستى. سوندىقتان دا قازىرگى كەزەڭدە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ وقۋ-تاربيە ءۇردىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن، ساۋاتتى دا ءبىلىمدى، بىلىكتى، جاڭا تەحنولوگيانى جاقسى مەڭگەرگەن ىسكەر مامان كەرەكتىگىن كورسەتەدى. ال وسىنداي جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى مەڭگەرگەن بىلىكتى ماماندى قازىرگى تاڭدا جوعارى وقۋ ورنى دايىنداۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. سوندىقتان دا، قازىرگى كەزەڭدە جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ بولاشاق مۇعالىمدەر جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى جان-جاقتى مەڭگەرگەنى وتە ورىندى بولار ەدى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىندىك ۇلتتىق ۇلگىسى قالىپتاسۋدا. بۇل پروسەسس ءبىلىم پاراديگماسىنىڭ وزگەرۋىمەن قاتار جۇرەدى. ءبىلىم بەرۋدەگى ەسكى مازمۇننىڭ ورنىنا جاڭاسى كەلۋدە. يا.ا.كومەنسكييدىڭ، ي.گەربارتتىڭ ءداستۇرلى وبەكتىلى پەداگوگيكاسىنىڭ ورنىن باسقاسى باستى، ول بالاعا وقۋ قىزمەتىنىڭ سۋبەكتىسى رەتىندە، ءوزىن-وزى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلاتىن دامۋشى تۇلعا رەتىندە باعىتتالعان. مۇنداي جاعدايدا پەداگوگيكالىق پروسەستىڭ ماڭىزدى قۇرامى وقۋ ىسىندەگى سۋبەكتىلەر – وقىتۋشى مەن وقۋشىنىڭ تۇلعالىق باعىتتالعان ءوزارا ارەكەتى بولىپ تابىلادى. جاڭا ءبىلىم پاراديگماسى ءبىرىنشى ورىنعا بالانىڭ ءبىلىمىن، بىلىگى مەن داعدىسىن ەمەس، ونىڭ تۇلعاسىن، ءبىلىم الۋ ارقىلى دامۋىن قويىپ وتىر. ەگەر «جەكە تۇلعا» ۇعىمىنىڭ مازمۇنىن تالداپ، تۇسىنىك بەرەتىن بولساق، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، تومەندەگىدەي انىقتاما نەعۇرلىم ءدال كەلەدى. «جەكە تۇلعا» - بۇل ادامنىڭ پسيحيكالىق، رۋحاني ءمانى، ول ءارتۇرلى جيناقتالعان قاسيەتتەر جۇيەسىنە ءتان: • ادامنىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى قاسيەتتەرىنىڭ جيىنتىعى؛ • وزىنە جانە وزىمەن-وزىنىڭ، دۇنيەگە جانە دۇنيەمەن قارىم-قاتىناستارىنىڭ جۇيەسى؛ • ءىس جۇزىنە اسىرىلىپ جۇرگەن الەۋمەتتىك رولدەر قىزمەتىنىڭ جۇيەسى، مىنەز-قۇلىق ارەكەتتەرىنىڭ جيىنتىعى؛ • اينالاداعى قورشاعان الەمدى جانە وندا ءوزىن-وزى جەتە تانىپ ءبىلۋ؛ • شىعارماشىلىق مۇمكىنشىلىگى مەن قابىلەتتەرىنىڭ جيىنتىعى. قازىرگى ۋاقىتتا پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – بالانىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىعارۋعا ۇمتىلۋى. عىلىمعا مىقتاپ ەنگەن «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا» ۇعىمىنا ءارتۇرلى تۇسىنىكتەمەلەر بەرىلگەن. دەگەنمەن، بارلىق انىقتامالاردىڭ ورتاق باستى نەگىز بار، بۇل كەلەسى تۇسىندىرمەدەن ايقىن كورىنەدى: «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار» - بۇل ءبىلىمنىڭ باسىمدى ماقساتتارىمەن بىرىكتىرىلگەن پاندەر مەن ادىستەمەلەردىڭ، وقۋ-تاربيە پروسەسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ ءوزارا ورتاق تۇجىرىمدامامەن بايلانىسقان مىندەتتەرىنىڭ، مازمۇنىنىڭ، فورمالارى مەن ادىستەرىنىڭ كۇردەلى جانە اشىق جۇيەلەرى، مۇندا ءار پوزيسيا باسقالارىنا اسەر ەتىپ، اقىر اياعىندا وقۋشىنىڭ دايۋىنا جاعىمدى جاعدايلار جيىنتىعىن قۇرايدى. سوڭعى جىلدارى وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە باسقارۋ قىزمەتتەرىن اشاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا، وقىتۋ تەحنولوگياسى جانە وقۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ تەرميندەرى دامۋ ۇستىندە. قولدانىستاعى بۇل ءۇش ۇعىمنىڭ ءوزارا بايلانىسىنا كەلەتىن بولساق، ءار ۇعىمنىڭ ءوز انىقتاماسى، ءوز ورنى، وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋداعى قىزمەتى ءار باسقا. وقۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ وقۋشى مەن ونىڭ وقۋ قىزمەتىن باستى نازاردا ۇستاي وتىرىپ، بىرىزدىلىكپەن ايقىن بەلگىلەنگەن ماقساتتارعا باعىتتالۋ. ماقساتتاردى ناقتىلاۋداعى نەگىزگى باعىتتارى: • وقۋشىنىڭ ىشكى ينتەلەكتۋالدىق، ەموسيونالدىق، تۇلعالىق دامۋ ۇردىستەرى نەگىزىندە ماقساتتاردى انىقتاۋ؛ • وقىتىلاتىن ءبىلىم مازمۇنى ارقىلى ماقساتتاردى انىقتاۋ؛ • وقۋشىلاردى وقۋ قىزمەتى ارقىلى ماقساتتاردى انىقتاۋ؛ • ءمۇعالىم قىزمەتى ارقىلى ماقساتتاردى انىقتاۋ؛ وقىتۋ تەحنولوگياسى – بۇل وقۋشىلاردىڭ قىزمەتىن قۇرۋ. مۇندا وقۋشىلاردىڭ ءونىمدى قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقىتۋ جاعدايلارىنا، نىساندارىنا، ادىستەرىنە، تاسىلدەرىنە، قۇرالدارىنا باسىمدىق بەرىلەدى. قازىرگى تاڭدا عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋ قارقىنى وقۋ-اعارتۋ سالاسىنىڭ وقۋ ۇردىسىنە جاڭا تەحنولوگيالىق قوندىرعىلاردى كەڭ كولەمدى قولدانۋدى قاجەت ەتۋدە. زامان اعىمىنا ساي ونداي قوندىرعىلار وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، زەيىن قويىپ تىڭداۋمەن قاتار، تۇسىنبەي قالعان ساتتەرىن قايتالاپ كورۋگە، نە تىڭداۋعا، العان ماعلۇماتتى ناقتىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ەلەكتروندىق بايلانىس جۇيەلەرىندە اقپارات الماسۋ ينتەرنەت، ەلەكتروندىق پوچتا، تەلەكونفەرەنسيا، بەينە كونفەرەنسيا، تەلەكوممۋنيكاسيا جۇيەلەر ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. بولاشاقتا وركەنيەتتى دامىعان ەلدەر قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي ءبىلىم قاجەت. ويتكەنى تاۋەلسىز قازاقستاندى دامىعان باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىندا تەرەزەسىن تەڭ ەتەتىن – ءبىلىم. سوندىقتان قازىرگى دامۋ كەزەڭى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىنا وقىتۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەسىن قويىپ وتىر. وقىتۋدىڭ ءار ءتۇرلى تەحنولوگيالارى زەرتتەلىپ، ءبىلىم جۇيەسىنە ەنگىزىلۋدە. قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى باستى ماسەلە – ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنا جاڭالىق ەنگىزۋدىڭ ءتيىمدى جاڭا ادىستەرىن ىزدەستىرۋ جانە ولاردى جۇزەگە اسىرۋ. قازىرگى پەداگوگيكانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىمدى ساپالى ەتۋ، وقۋشىنىڭ تولىققاندى جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا نەگىز قالاۋ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە وراي ەلىمىزدە ءجۇرىپ جاتقان رەفورمالاۋ پروسەسى، ونىڭ تەك ەكونوميكالىق سالاسىن عانا قامتىپ قويماي، سونىمەن بىرگە الەۋمەتتىك- گۋمانيتارلىق سالادا دا زور وزگەرىستەر جاسالۋدا. قوعام دامۋىنداعى جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق شارتتار، الەمدىك مادەني – ءبىلىم كەڭىستىگىنە شىعۋ جولدارى، دامىعان مادەنيەتتى ەلدەردەگى ءبىلىم جۇيەسى جانە قازىرگى پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ دامۋ تەندەنسياسى – بولاشاق مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋدا جاڭاشا دايىندىقتاردى تالاپ ەتەدى. قازىرگى ءمۇعالىم قوعامداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، پەداگوگيكالىق، عىلىمي وزگەرىستەرگە تەز توسەلگىش، جاڭاشا ويلاۋ جۇيەسىن مەڭگەرگەن، جەكە شىعارماشىلىق كاسىبي ءستيلدى، وقۋشىلارمەن تەز ورتاق ءتىل تابا الاتىن، پەداگوگيكالىق ۇردىستە جۇيەلى باعىتتارمەن جۇمىس ىستەي الاتىن بولۋى كەرەك. ءبىلىم بەرۋ ساپاسى – قوعامداعى ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىنىڭ جاعدايىن، ناتيجەسىن، سونداي-اق جەكە تۇلعانىڭ كاسىپتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋى جانە دامۋ بولاشاعىنىڭ قاجەتتىلىگىن انىقتايتىن الەۋمەتتىك كاتەگوريا. ءبىلىم بەرۋ ساپاسى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى جاستاردى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ قىزمەتتەرىنىڭ ءارتۇرلى كورسەتكىشتەرىنىڭ جيىنتىعى، ياعني ءبىلىم بەرۋ مازمۇنى، وقىتۋ فورماسى مەن ادىستەرى بويىنشا انىقتالادى. سوندىقتان پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ەرەكشەلىگى دە – بالانىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىرارۋى بولىپ وتىر. قورىتا كەلگەندە، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ۇلتتىق مودەلىن حالىقارالىق مودەلىنە تەڭەستىرۋدى ماقسات ەتسەك، اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ وقىتۋ ۇردىسىنە كەڭىنەن قولدانۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.

---