InfoHub Logo

سان جىلدار بويى قازاقتىڭ باسىنا ۇيىرىلگەن قارا بۇلت كەيبىر قانداستارىمىزدىڭ ەلدى تاستاپ، باس ساۋعالاعان جاققا قاراي بەت الىپ كەتۋىنە دەيىن الىپ باردى. كەيبىرەۋلەر ولاردى «ورالمان» دەپ ءبولىپ-جارىپ جاتسا،  ەندى بىرەۋلەرى قيىن قىستاۋ زاماندا وتانىن ساتىپ كەتكەن «وپاسىزدار» دەپ تە ايتىپ جاتادى. قازىرگى تاڭدا تانىستىق بارىسىندا «قىتايدان كەلگەن قازاقپىن» نەمەسە «وزبەكستاننان كەلگەن قازاقپىن» دەگەن سوزدەردى ەستىگىندە قۇلاققا تۇرپىدەي ءتيىپ، قانداس باۋىرىمىز رەتىندە قابىلداي الماي قالامىز. الايدا، ولاردى جازىقسىز جازعىرۋدىڭ ەش كەرەگى جوق. بالا- شاعاعا ءبىر ءۇزىم نان تاۋىپ بەرسەم دەگەن نيەتپەن شەكارا اسىپ كەتۋگە ءماجبۇر  بولعان ولاردىڭ جاعدايىن بارىنشا تۇسىنۋگە تىرىسقان ءجون. كەرىسىنشە، جان-جاقتا «قازاقپىن» دەگەن ۇراندى ارقالاپ جۇرگەن باۋىرلارىمىزدى ەلگە شاقىرىپ، ۇرپاق سانىن كوبەيتكەنىمىز ابزال.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، الەمدە 20 ميلليونعا جۋىق قازاقتار ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن. وزبەكستاندا- 2،500،000، قىتايدا- 2،200،000، كورشىلەس رەسەيدە- 1،310،000، موڭعوليادا- 145،000، تۇرىكمەنستاندا- 120،000، قىرعىزستاندا- 45،000 بولسا، تۇركيادا 30،000، اۋعانستاندا- 30،000، گەرمانيادا- 17،000، يراندا – 11،000، تاجىكىستاندا- 10،000، اقش- تا- 10،000، ۋكراينادا- 6،000، پاكىستاندا- 5،000، كانادادا- 5،000، ءازىربايجاندا- 3،000، گرۋزيادا- 3،000، مولاۆادا- 3،000، ۇلىبريتانيادا- 2،000، ساۋد ارابياسىندا-2،000، فرانسيادا- 2،000، ليتۆادا- 2،000، بەلورۋس رەسپۋبليكاسىندا- 1،500، ارمەنيادا- 1،000، ەستونيادا- 1،000، ەگيپەتتە، ياعني مىسىردا- 1،000 جانە ارگەنتينادا- 1،000. بۇل دەرەكتەر، ارينە ناقتى كورسەتكىش ەمەس، ءبىراق الەمنىڭ 55 ەلىندە قازاقتار ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى ءمالىم. الايدا، تاريحقا سۇيەنەر بولساق، ۇلتىمىزدىڭ سانى بۇل مەجەدەن دە اسىپ ءتۇسۋى مۇمكىن. سەبەبى، كورشىلەس مەملەكەتتەرگە ءوتىپ كەتكەن ايماقتارداعى ەسەپكە الىنباي قالعان قازاقتار، وزگە ەلدىڭ ءتولقۇجاتى بويىنشا تىركەلىپ جۇرگەندەرى دە جەتەرلىك. ال بەيرەسمي دەرەكتەر دۇنيەجۇزىندەگى قانداستارىمىزدىڭ سانى  ميلليونعا جۋىق دەگەن بولجام ايتىپ وتىر.

جوعارىداعى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك الەمدەگى قازاق ەلدەرىنىڭ ىشىندە قازاقتىڭ سانى ەڭ كوپ ەل- جۇڭگو. ال جابىق ساياساتتى ۇستاناتىن بۇل مەملكەتتىڭ جاي-كۇيى بەلگىلى. جالپاق جۇرتقا ءمالىم «جوسپارلى تۋىن» ساياساتىن بىلاي قويعاندا، حالىقتىڭ ءدىني ەركىندىگىنە شەك قويىلىپ، مال- شارۋاشىلىق كاسىبىنىڭ جۇيەسىن وزگەرتىپ، وتىرىقشىلاندىرۋ ساياساتى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىپ وتىر. بۇدان وزگە جاعا ۇستاتارلىق جايت- قازاق ۇرپاعىنىڭ انا تىلىندە وقۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، تەك جۇڭگو تىلىندە ءبىلىم الۋعا ماجبۇرلەپ وتىر.  ياعني قىتايداعى قانشاما قانداستارىمىز تاريحى مەن ادەبيەتى، مادەنيەتى جايلى دەرەكتى تەك سول ەلدىڭ ۇلتتىق تىلىندە الماقشى.

دەربەس ەل بولۋ - كەز-كەلگەن ەلدىڭ ارمانى بولسا، ول ايقىن ماقساتقا ءبىز جەتتىك. ۇلت بولىپ قالىپتاستىق. الايدا، ءبىز حالىقتىڭ سانىنا ءزارۋ حالىقپىز. سوندىقتان سىرتتاعى قانداستارىمىزدى، كۇننەن- كۇنگە ءدىنى مەن تىلىنەن ايىرىلىپ، وزگە ەلدىڭ مادەنيەتىنە تۇنشىعىپ جاتقان باۋىرلارىمىزدى ەلىمىزگە تەزىرەك الىپ كەلۋدىڭ جولدارىن شىن مانىندە تەزدەتىپ قاراستىرعانىمىز ابزال.

---